Analyses of the Relationship Between Rulers and Advisors in Seljuks and Ottoman States With a Public Policy Perspective

Yıl 2015, Sayı: 29, 84 - 108, 01.01.2015

Cenay Babaoğlu Mete Yıldız

Öz

In this study, some cases of rulers’ advisors from Turkish administrative history were analyzed with a public policy perspective. This study aims to query the historical backgrounds of public policy studies in Turkish history. For this purpose, public policy samples from Turkish administrative history were searched. As a result, 51 examples from Seljuks and Ottoman states were determined and advisors’ activities and their public policy outputs were examined. At the end, these analyses would be useful to follow the historical path of public policy studies in the Turkish case

Anahtar Kelimeler

Public Policy, Advisor, Turkish Administrative History, Seljuks, Ottoman, Vizier

Kamu Politikası Bakış Açısından Selçuklu ve Osmanlı Devletlerinde Hükümdar-Danışman İlişkisi Üzerine

Öz

Bu makalede kamu politikası çalışmaları kapsamında hükümdara danışmanlık yapma işlevine Türk İdari Tarihinden örnek olabilecek vakalar incelenmiştir. Çalışmanın amacı, bu örneklerden yola çıkarak kamu politikası çalışmalarının tarihsel kökenlerini araştırmaktır. Bu amaçla Selçuklu ve Osmanlı Devletlerinden toplam 51 örnek, hükümdara verilen danışmanlık hizmetleri ve üretilen kamu politikası çıktıları açılarından incelenmiştir. Bu incelemenin neticesinde Türk İdari Tarihinde, kamu politikalarını belirlemede hükümdara yardımcı olan danışmanların ve/veya danışmanlık işlevinin pek çok örneklerinin bulunduğu ve bu açıdan kamu politikası çalışmalarında idare tarihinden faydalanılabileceği sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Kamu Politikası, Danışman, Türk İdari Tarihi, Selçuklu, Osmanlı, Vezir

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet ve Öztürk Said (1999). Bilinmeyen Osmanlı. İstanbul: OSAV.
• Akkuş, Mustafa (2001). Halil Hamit Paşa’nın Hayatı, Islahatı ve Islahatına Ule- manın Tavrı. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimlere Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Aksakal, Hasan (2009). Tanzimatın İki Yüzü: İcraatleri ve Temsil Ettikleri Değer- ler Bağlamında Karşılaştırmalı Bir Reformculuk Analizi: Midhat Paşa ve Sultan II. Abdülhamid. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol. 2/9, s:11-22.
• Akşin, Sina (2005), Zirveden Çöküşe Osmanlı Tarihi 1600-1908. İstanbul: Milli- yet Kitaplığı.
• Akşin, Sina (Edt.) (2007). Türkiye Tarihi 3 (1600-1908) 4. Basım. İstanbul: Cem.
• Albayrak, B. (1998). Proje Yönetimi ve Danışmanlık (2. bs.). İstanbul: Alfa Basım Yayın.
• Alpgüvenç, Can (2011). İki Hanım Sultan: Hürrem ve Mihrimah. İstanbul: Kay- nak Yayınları.
• Altay, Ahmet (2011). Klâsik Dönem Osmanlı Siyasetnâme Geleneğine Genel Bir Bakış.Turkish Studies, Vol. 6/3 Summer. s.1795-1809.
• Altaylı, Tarık (2004). Kanuni Sultan Süleyman’ın Liderlik Sırları. (2. Baskı). İs- tanbul: Okumuş Adam Yayıncılık.
• Altınay, Ahmet Refik (2010). Felaket Seneleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayın- ları
• Altınay, Refik Ahmet (2010). Lale Devri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tabloda ve ayrıntılı idari tarih araştırmasında kullanılan tüm kaynaklar kaynakçaya ek
• lenmiştir. Tabloların oluşturulması sırasınca her danışman ve yöneticisini inceleyebil
• mek adına pek çok farklı kaynak taranmış ve analiz edilmiştir.
• Andıç, Fuat Süphan (1978). Belgelerle Tanzimat: Osmanlı Sadrazamlarından Ali ve Fuad Paşaların Siyasi Vasiyetnameleri. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Andreasyan, Hrand (1960). Balatlı George’a Göre Edirne Vakası. İstanbul Üni- versitesi Tarih Dergisi, cilt:11, sayı:5, s. 47-64.
• Arkun, Kemal (2008). Sultan I. Mehmet (Çelebi). İstanbul: Akademisyen Yayı- nevi.
• Armağan, Mustafa, Osmanlı Ansiklopedisi (1995). İstanbul: Ağaç.
• Aşkar, Mustafa (1993). Molla Fenari ve Vahdet-i Vücud Anlayışı. Ankara: Mura- diye Kültür Vakfı.
• Atik, Kayhan (2001). Lütfi Paşa ve Tevârih-i Ali Osman. Ankara: Kültür Bakan- lığı.
• Atsız, Nihal (1967). İstanbul Kütüphanelerine Göre Ebussuud Bibliyografyası. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi Yayınları-2.
• Askar, Asanbey (2003). Turan Büyükleri. Kazakistan: Kazakistan Süleyman De- mirel Üniversitesi Yayınları.
• Avcıoğlu, Doğan (1981). Türklerin Tarihi. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Ayman-Güler, Birgül ve Nuray E. Keskin (2005). Devlet Reformunu Tarihten Çalışmak. A.Ü. SBF Gelişme ve Toplum Araştırmaları Merkezi Tartışma Metinleri.
• Aytar, D. (1998). Danışmanlık Nedir? Ne Degildir?, Ankara: Rota Yayınları.
• Bal, Mehmet Suat (2006). Türkiye Selçuklu Devletine Hükümdarlık Yapan Vezir, Şemseddin İsfahani. Bahar, sayı 19, s: 265-294.
• Baran, Merih (2002). Yedi Yüzyılın Dilinden Osmanlı Sultanları ve Eşleri. Anka- ra: Önder Basım.
• Baysal, Cahide (1994). 16. Yüzyılda Osmanlı Devlet Yönetiminde Vezir-i Azamlar ve Siyasi Etkileri, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ya- yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara
• Bell, Jean (1998). Kösem Sultan: Topkapı’da Bir Gelin. İstanbul: Aksoy.
• Beşenk, H. (2009). Yönetim Danışmanlığı ve Türk Kamu Yönetimi’nde Danış- manlık Faaliyetleri. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Birinci, Ali ve Ekrem Çakıroğlu (1999). Osmanlı Ansiklopedisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bozkurt, U. (2007). Yönetim Bilgisinin Yayılımında Danışmanlık Firmalarının Rolü; Türkiye Üzerine Tarihsel Bir Analiz, Yüksek Lisans Tezi, Afyonka- rahisar Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Bulut, H. İbrahim (2002). Kemal Paşazade ve Fî Hakîkati’l-Mucize Adlı Risâle- sinin Tahlil ve Değerlendirilmesi. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002 (6), s.187-201.
• Buz, Ayhan (2008). Yeni Başlayanlar İçin Osmanlı Tarihi. İstanbul: İkarus.
• Çakıroğlu, Ekrem ve diğ. (1999). Yaşamları ve Yayınlarıyla Osmanlılar Ansiklo- pedisi. İstanbul: Yapı Kredi
• Çerçi, Faris (2000). Gelibolulu Mustafa Âlî ve Künhü’l-Ahbâr’ında II. Selim, III. Murat ve III. Mehmet Devirleri. Cilt: I, Kayseri: Sanat.
• Danişmend, İsmail Hami (1971). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi Cilt 1, İstan- bul: Türkiye Yayınevi.
• Demir, Abdullah (1979). Şeyhülislam Ebussuud Efendi: Devlet-i Aliyye’nin Bü- yük Hukukçusu. Ankara: Ötüken
• Deniz, Şefaattin (2002). Osmanlı Devleti’nde Padişah ve Bab-ı Ali Arasındaki İktidar Mücadelesi (1808-1908). Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• De Tott, Baron (2004). 18. Yüzyılda Türkler. İstanbul: Pınar Kitabevi.
• Dikmetaş, Turan (2000). Osmanlı Sultanları. Ankara: ABC Yayıncılık.
• Duyan, Y. N. (2008). Türkiye’de Kamuda Danışmanlık Sistemi: TBMM’de Danış- manlık İşleyişi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Emecen, Feridun M. (2011). Yavuz Sultan Selim. İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
• Emecen, Feridun (2004). İstanbul’un Fethi Olayı ve Meseleleri. İstanbul: Kita- bevi Yayıncılık.
• Erdoğan, Arif (1998). Yavuz Sultan Selim’in Faaliyetlerinde Din ve Siyaset Fak- törü. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Erdost, E. H. (2004). Tarihsel Perspektifte Yönetim Danışmanlığı Hizmeti, SBF Dergisi, 59(1), 141-158.
• Ertan, S. (2006). Yönetim Danışmanlığı ve Ülkemizde Danışmanlık Firmalarının Yaşadıkları Sorunlar -Bir Uygulama-, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniver- sitesi, Ankara.
• Faroqhi, Suraiya (2008). Another Mirror for Princes. İstanbul: The Isis Press.
• Finkel, Caroline (2007). Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı: Osmanlı İmparatorlu- ğunun Öyküsü 1300-1923. İstanbul: Timaş.
• Goldhamer, Herbert (1978). The Adviser, New York: Elsevier Publishing.
• Gömeç, Saadettin (1999). Kök Türk Tarihi. Ankara: Akçağ
• Gülcan, Yılmaz (2003). Türk Tarihi ve Kültürü. İstanbul: Alfa.
• Güler, Eren, Kemal Çiçek, Halil İnalcık ve Cem Oğuz (1999). Osmanlı: Hanedan Cilt 12. İstanbul: Yeni Türkiye Yayınları.
• Gülgönül, Mehmet (2007). Bir Diğerkamlık Örneği Alaeddin Paşa. Sızıntı Der- gisi, Yıl:29, Sayı 342.
• Güzel, Hasan Celal; Çiçek Kemal ve Salim Koca (2002). Türkler Ansiklopedisi, cilt 10. Adana: Kültür A.Ş.
• Hayta, Necdet ve Uğur Ünal (2010). Osmanlı Devleti’nde Yenileşme Hareketleri (4. Basım). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Holtz, H. (1986). Utilizing Consultants Succesfully, Londra, İngiltere: Quorum.
• Holtz, H. (1993). How To Succeed As An Independent Consultant. New York, ABD: John Wiley & Sons.
• Işın, Ekrem ve Kara, İsmail (1999). Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansik- lopedisi Yapı ve Kredi Yayıncılık, İstanbul, s. 551-557.
• İnalcık, Halil (2013). Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı. Ankara: Ti- maş.
• İnönü Ansiklopedisi Cilt 1 (1946). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Jorga, Nicolae (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi Cilt 2, İstanbul: Yeditepe.
• Kandemir, Dimitri (1998). Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükseliş ve Çöküş Tarihi (1. Cilt). (Çev. Özdemir Çobanoğl). İstanbul: Cumhuriyet Kitaplığı
• Kafesoğlu, İ. (1999), Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Neşriyat
• Karal, Enver Ziya (1983). Osmanlı Tarihi Cilt VIII. (Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri 1876-1907). Ankara: TTK.
• Kartal Nazım, “Danışmanlık Üzerine”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 45, Sayı: 4, 2012, s.139-155.
• Kaymaz, Nejat (1971). Pervane Mu’inüd-din Süleyman. Ankara Üniversitesi, Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi
• Keklik, Ebubekir (2009). Osmanlı Devleti’nde Sultan Abdülaziz Devri Anadolu Islahatları. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitisüsü, Yayın- lanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kemal, Yahya (2010). Aziz İstanbul. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Kırkkılıç, Ahmet (1988). Sultan III. Murad. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Koca, Selçuk (2010). Sultan I. Alaeddin Keykubad’dan Sonra Türkiye Selçuklu Devleti İdaresinde Ortaya Çıkan Otorite Zafiyeti ve Emir Sadeddin Kö- pek’in Selçuklu Saltanatını Ele Geçirme Teşebbüsü. Gazi Türkiyat, Güz 2010, Sayı:7, s: 65-97.
• Kocatürk, Vasfi Mahir (2005). Osmanlı Padişahları. Ankara: Buluş Kitabevi.
• Köymen, Mehmet Altay (1953). Selçuklu Devri Türk Tarihi Araştırmaları I. Bel- leten XVIII/68, s.557-604
• Köymen, Mehmet Altay (1999). Siyasetname (Nizam’ül-Mülk). Ankara: TTK.
• Köymen, Mehmet Altay (2011). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi: 3. Cilt Alparslan Zamanı. Ankara: TTK.
• Kubr, M. (1996). Management Consulting: A Guide To The Profession (3. bs). Cenevre, İsviçre: Uluslararası Çalışma Örgütü Yayınları.
• Kurt, Yılmaz (1998). Koçi Bey Risalesi. Ankara: Akçağ.
• Lippitt, G. ve Lippitt, R. (1986). The Consulting Process In Action (2. bs). San Diego, Kaliforniya: University Associates.
• Maksudoğlu, Mehmet (2007). Osmanlı Tarihi 1298-1922 (3. Baskı). İstanbul: Elif Yayınları.
• Mantran, Robert (1995). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi I. İstanbul: Cem Yayıne- vi.
• Meçil, Erdoğan ve Ali Sevim (1995). Selçuklu Devletler Tarihi: Siyaset, Teşkilat, Kültür. Ankara: TTK
• Medvic S. K. (2003). Professional Political Consultants: An Operational Definiti- on. Politics, 25(2), 119-127.
• Özsoy, Osman (2005). Aziz Mahmud Hüdayi’nin Üsküdar’ı Seçme Nedenleri. Mayıs, İstanbul: I. Uluslar arası Aziz Mahmud Hüdayi Sempozyumu
• Öztuna, Yılmaz (2006). II. Sultan Mahmud. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılık.
• Öztuna, Yılmaz (2006). Yavuz Sultan Selim. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılık.
• Öztuna, Yılmaz (1988). Ali Paşa. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Pınar, Hayrettin (2008). Diplomasi ile Siyasetin Birlikteliği: Girit İsyanı ve Ali Paşa. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2008, sayı:18, s. 1-22.
• Parsons, Wayne (1995). Public Policy: An Introduction to the Theory and Practi- ce of Policy Analysis, Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing.
• Radin, Beryl A. (2000). Beyond Machiavelli: Policy Analysis Comes of Age, Was- hington D.C.: Georgetown University Press.
• Sakallı, Bayram (1999). Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Yıllarında Şeyh Edebali. Türk Yurdu Dergisi, sayı: 148-149, s:50-57.
• Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu Mülkün Kadın Sultanları. İstanbul: Oğlak Yayıncı- lık.
• Sevim, Ali (1990). Ünlü Selçuklu Komutanları. Ankara: TTK.
• Sevim, Ali ve Erdoğan Merçil (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi: Siyaset, Teşkilat ve Kültür. Ankara:TTK.
• Shaw, Stanford (1982). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye. İstanbul: E Yayınları.
• Süreyya, Mehmed (1996). Sicill-i Osmani. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları 30
• Şakir, Ziya (2008). Çağ Açan Padişah Fatih Sultan Mehmet Han. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Tansel, Selahattin (1969). Yavuz Sultan Selim. Ankara: MEB Basımevi.
• Taşgıl, Ahmet (2004). Göktürkler. Ankara:TTK
• Tekeli İlhan ve Şaylan Gencay, “Danışmanlık Kuramı”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2,1975, s.92
• Tektaş, Nazım (2002). Sadrazamlar. İstanbul: Çatı Kitapları.
• Tiryakioğlu, Okay (2011). IV. Murat Gürz ve Zaferler. İstanbul: Timaş.
• Turan, Adnan (2003 ). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyetleri. İstanbul: Ötüken.
• Turan, Şerafettin (1958). Lala Mustafa Paşa Hakkında Notlar ve Vesikalar. Belle- ten,1958 Ekim, s: 556-594
• Tursun Bey (1974). Tarih-i Ebü’l- Feth. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayın- ları.
• Türk Ansiklopedisi Cilt 20 (1972). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Türkiye Diyanet Vakfı (2002). İslam Ansiklopedisi. Ankara:TDV İslam Araştır- malar Merkezi
• Uğur, Ahmet (1991). İdris-i Bitlisi ve Sükri-i Bitlisi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Uluçay, M. Çağatay (1992). Padişahların Kadınları ve Kızları. Ankara:TTK Ba- sımevi.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1936). Sadrazam Halil Hamid Paşa. İstanbul: İstanbul Devlet Basımevi.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1942). Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yılık Oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa. İstanbul: Türk Ta- rih Kurumu Yayınları.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1974). Çandarlı Vezir Ailesi. Ankara: TTK.
• Ünal, Tahsin (2001). İkinci Viyana Kuşatması Işığında Mağlubiyetimizin Gizli Sebepleri. Ankara: Berikan
• Ünsal, Kubat (2001). Güç ve İhtişam. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Ünver, Süheyl (1970). Kanuni Sultan Süleyman’ın Son Avusturya Seferinde Has- talığı, Ölümü, Cenazesi ve Defni. Ankara: TTK.
• Van Donzel; Lewis Bernard ve Pellat, Ch. (1978). The Encyclopaedia of Is- lam-Vol. IV. Leiden: Brill.
• Von Hammer, Joseph (2008). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (Çev. Mehmet Ata). İstanbul: İlgi Kültür Sanat
• Yalçın, Şiar (1978). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. Karaman: Havas Yayınları.
• Yazıcı, Mustafa (1990). Tarihte 128 Türk Devleti. Ankara: Emel Matbaacılık.
• Yılmaz, Muammer (2011). İstanbul’un Fethi ve Akşemsettin. İstanbul: Nüve Kül- tür Yayınları.
• Yılmaz, Muammer (2008). Osmanlı’nın Manevi Mimarları. İstanbul: Elit Kültür Yayınları.
• Yiner, Abdulnasır (2007). İdris-i Bitlisi. I. Köprü Dergisi, sayı 98 (Bahar, 2007), s. 2-7.
• Yücel, Yaşar ve Ali Sevim (1992). Türkiye Tarihi 4. Ankara: TTK.
• Yücel, Yaşar ve Ali Sevim (1991). Türkiye Tarihi 3, Osmanlı Dönemi 1566-1730. Ankara: TTK.