ATATÜRK DÖNEMİ 1929 DÜNYA EKONOMİK BUNALIMI YILLARINDA İKTİSAT VEKÂLETİ (21.01.1928- 31.12.1938)

Yıl 2020, Sayı: 41, 237 - 274, 30.06.2020

Ayşegül Saylam

Öz

Devletler, gerçek anlamda siyasi bağımsızlığı, sahip olduğu ekonomik güç ve bağımsızlık ölçüsünde gerçekleştirirler. Üniter devlet yapısına sahip ülkelerde iktisadi hayata ilişkin politika belirleme, mevzuat hazırlama, gerekli kurum veya kuruluşları kurmada en önemli aktör merkez örgütleridir. Türkiye Cumhuriyeti de yeni kurulma sancıları yaşadığı dönemde, bu önemli görevi Osmanlı Devleti’nden miras aldığı vekaletlerle gerçekleştirmeye çalışmıştır. Bu bağlamda, 1929 Ekonomik Buhranının yaşandığı dönemde de İktisat Vekaleti, ülkenin sanayi ve ticaret alanında, sisteme soktuğu mevzuatlar ile iktisadın inkişafı ve ekonomik bağımsızlık için önemli girişimlerde bulunmuştur. Bu kapsamda çalışmada, Türkiye Cumhuriyeti’nde, 1929 Ekonomik Buhran döneminde, İktisat Vekaleti’nin kurulması, misyonu, icraatları, teşkilatı, faaliyetlerine yön veren mantık incelenmiş ve değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İktisat Vekâleti, Türkiye Cumhuriyeti, 1929 Ekonomik Bunalımı

Kaynakça

• ALTUN, Şafak, Atatürk, İnönü, Bayar’ın İktisat Kavgası, Hayal Et Kitas, İstanbul, 2008.
• ASLANOĞLU, İnci, Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2001.
• AVCIOĞLU, Doğan, Türkiye’nin Düzeni (Dün-Bugün- Yarın), Tekin Yayınevi, İstanbul, 1987
• AVCIOĞLU, Doğan, Türkiye’nin Düzeni, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1969.
• AYSAN, Mustafa, Celal Bayar İle Sohbet Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi, Celal Bayar Üniversitesi Yüksek Öğrenim Vakfı Yayınları, Manisa, 1997.
• BORATAV, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
• ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi (1900- 1960), İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
• DERIN, Haldun, Türkiye’de Devletçilik, Çituri Biraderler, İstanbul, 1940.
• ERGİN, Feridun, Atatürk Zamanında Türk Ekonomisi, Yaşar Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınları, İzmir, 1977.
• EROĞLU, Hamza, Atatürk ve Devletçilik, Olgaç Matbaası, Ankara, 1981.
• HAMİTOĞULLARI, Beşir, Atatürk Devletçiliği ve Ekonomik Bağımsızlık. Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri Bildiri Kitabı (105- 132), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1982,
• HÜRRİYET (05.10.2008), Başkent Tarihinin Değişen Yüzleri, Erişim: 26.07.2016.
• İNAN, Afet, Türkiye Cumhuriyeti’nin İkinci Sanayi Planı (1936), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1973.
• KURUYAZICI, Hasan, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Alman Mimarlar”, Arkitekt Dergisi, Eylül, 1-10, 2002.
• ÖKÇÜN, Gündüz, Türkiye İktisat Kongresi, Ankara Üniversitesi Siyaset Bilimi Fakültesi Yayınları, Ankara, 1968.
• ÖLÇEN, Ali Nejat, 1923- 1938 Döneminde Birinci ve İkinci Sanayi Planları, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri Bildiri Kitabı (133-150), Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1982.
• ÖZTÜRK, Kazım, Türk Parlamento Tarihi, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 1968.
• PARASIZ, İlker, Türkiye Ekonomisi: 1923’den Günümüze Türkiye’de İktisat ve İstikrar Politikaları Uygulamaları, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa, 1998.
• ŞAHİN, Hüseyin, Türkiye Ekonomisi, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa, 2002.
• SANAYİ ve TEKNOLOJİ BAKANLIĞI, 50 Yılda Türk Sanayi, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ankara, 1973.
• T. C. CUMHURBAŞKANLIĞI DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, “İktisat Vekaleti’nin bazı daireleri için Evkaf Umumu Müdürlüğü’ne Ait Binanın Aylığı 150 Liraya Kiralanması” Tarih: 07.01.1932 Sayı:12129 Fon Kodu:30..18.1.2 Yer No: 25.3..7.
• T. C. CUMHURBAŞKANLIĞI DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, “New York Times gazetesine, Türkiye’nin İktisadi ve Mali Duruman Dair J. W. Kernick Tarafından İstanbul’dan Gönderilen Mektup” Tarih: 28.03.1932 Dosya: 85127 Fon Kodu: 30..10.0.0 Yer No: 83.550..25.
• TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, TBMM Albümü (1920- 2010), TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Ankara, 2010
• TBMM Ekonomi Bakanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki 2450 Sayılı Kanun ile 3656 Sayılı Kanuna Bağlı 1 ve 2 Sayılı Cetvellerin Ekonomi Bakanlığı Kısmında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ve Ekonomi ve Bütçe Komisyonları 53 Sayılı Komisyon Raporu (14.12.1945).
• TBMM İşletmeler Bakanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Tasarısı ve Ekonomi ve Bütçe Komisyonlarının 154 Nolu Komisyon Raporu (15.12.1949).
• TBMM Ticaret Vekâleti Vazife ve Teşkilati Hakkında Kanun Layihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası Hakkında 61 Nolu Komisyon Raporu (09.05.1939).
• TEZEL, Yahya Sezai, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, Yurt Yayınevi, Ankara, 1986.
• TEZEL, Yahya, Sezai, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923- 1950), Yurt Yayınevi, Ankara, 1994.
• TOKGÖZ, Erdinç, Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi, Ankara: İmaj Yayınevi, Ankara, 2004.
• TURAL, M. Akif, Atatürk Döneminde İktisadi Yapılaşma ve Celal Bayar (1920-1938), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1987.
• TÜRKDOĞAN, Orhan, Sanayi Sosyolojisi Türkiye’nin Sanayileşmesi: Dün- Bugün Yarın, Töre Devlet Yayınevi, Ankara, 1981.
• ÜLKEN, Yüksel, Atatürk ve İktisat: İktisadi Kalkınmada Etkinlik Sorunu ve Eklektik Model, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1981.
• ULUATAM, Özhan ve Tan, TURGUT, Türk İktisat Politikasının Hukuki Çerçevesi, Ankara Üniversitesi siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1982.
• ZARAKOLU, Avni, 1929/30 Dünya Ekonomik Krizi Karşısında Türk Ekonomisi ve Alınan Krizle Mücadele Tedbirleri, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri Bildiri Kitabı (89-103), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1982.