SEÇİMLER SONUCU OLUŞAN “ASKIDA BAŞKAN” VE “BEKLEMEDE BAŞKAN” KAVRAMLARI İLİŞKİSİNDE AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ’NDE ASKIDA BAŞKANIN GÖREV VE YETKİLERİNİN SINIRI

Yıl 2023, Sayı: 48, 13 - 40, 30.01.2024

Abbas Kılıç

Öz

Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nde uygulama alanı bulan başkanlık hükümeti sistemi, model olma işlevini sürdürmektedir. Yasama ile yürütme organı arasındaki katı ayrılık başkanlık sisteminin belirleyici unsurudur. Ancak bu sistemin en önemli yönü, yani ayırt edici özelliği, doğrudan halk tarafından seçimle işbaşına getirilen Başkanın, tek başlı yürütme yapılanması ile görevini sürdürmesidir.
ABD’de başkanlık seçimlerinin yapıldığı tarih ile görevin devredileceği tarih arasında yaklaşık iki buçuk aylık bir süre bulunmaktadır. Bu sürenin oluşumu, ABD’de seçimlerin işleyişindeki çok boyutlu ve karmaşık sistemden kaynaklanmaktadır. Devletin yapısal örgütlenmesi ile bütünleşen seçim sistemine bağlı olarak seçimi kazanan (beklemede Başkan) ile seçimi kaybeden ve görevi devredecek Başkanın (askıda Başkan) kullanacağı yetkilerin sınırlandırılmış olup olmadığının değerlendirilmesi ve buna bağlı olarak bir sınır tayin edilmesi gereksinimi açıktır. Dolayısıyla bu makalede, seçim sonuçlarının ilanına bağlı olarak yeni başkanın başkanlık sıfatını kazanması ile göreve başlaması arasında geçen süre zarfında görevdeki başkanın “işgüder başkan” olarak yetki kullanması ve bu sebeple de gerçekleştirebileceği tasarrufların sınırlandırılması gerektiği savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Başkanlık sistemi, askıda başkan, beklemede başkan, işgüder hükümet, görev ve yetkilerin sınırlandırılması

Kaynakça

• Akyılmaz, Bahtiyar, İdari Usul İlkeleri Işığında İdari İşlemin Yapılış Usulü, Yetkin Yayınları, Ankara, 2000.
• The Procter & Gamble Company, “America: How the United States Is Governed”, Virginia, 2004, https://usa.usembassy.de/etexts/gov/governed.pdf Erişim Tarihi: 28.10.2023.
• Anayurt, Ömer, Anayasa Hukuku Genel Kısım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022, Bakırcı, Fahri, TBMM’nin Çalışma Yöntemi, İmge Kitabevi, Ankara, 2000.
• Bickel, Alexander M., Reform and Continuity: The Electoral College, the Convention, and the Party System, Harper & Row, New York, 1971.
• Ergül, Teoman, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2005.
• Başkanlık Sistemi, (Ed.: Aktaş, Murat, Bayram Coşkun), Liberte Yayınları, Ankara, 2015.
• Başkanlık Sistemi ve Türkiye, (Der.: Kamalak, İhsan), Kalkedon Yayınları / SODEV, İstanbul, 2007.
• Codrington III, Wilfred, “The Electoral College’s Racist Origins”, 2019, https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2019/11/electoral-college-racist-origins/601918/ , Erişim Tarihi: 18.02.2021.
• Nagle, John Copeland, “The Lame Ducks of Marbury”, 20 Const. Comment, V. 317, 2003-2004, pp. 317-342.
• Çakır, Hüseyin, Cumhurbaşkanlığı/Başkanlık Sistemi, Küreyel Kitap, İstanbul, 2017.
• Erkut, Celal, İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği, Danıştay Yayınları, Ankara, 1990.
• Eroğul, Cem, Çağdaş Devlet Düzenleri, İmaj Yayınevi, Ankara, 2016.
• Erkut, Celal, İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği, Danıştay Yayınları, Ankara, 1990.
• Sezer, İbrahim Ethem, “Seçimlerin Serbestliği İlkesi Bağlamında Mektupla Oy Kullanımı”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 18, 2021.
• Feerick, John D. “The Vice-Presidency and the Problems of Presidential Succession and Inability”, Fordham Law Review, V.32, N.3, 1964, pp. 457-498.
• John D. Feerick, “Presidential Succession And Inability: Before And After The Twenty-Fifth Amendment”, Fordham Law Review, V. 79, N. 3, 2010, pp. 907-950.
• Feyzioğlu, Turhan, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Kazai Murakabesi, AÜSBF Yayınları, Ankara, 1951.
• Güler, Fatih, “3 Kasım 2020 Tarihinde Gerçekleşen Amerika Birleşik Devletleri Başkanlık Seçiminin Ardından Yaşanan Tartışmalar Işığında Mektupla Oy Verme ve Elektronik Oy Verme Usulleri”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, C.4, S.1, 2021.
• Günday, Metin, İdari İşlemlerin Hukuki Rejimi, Ankara, 1989.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Basım Yayım, Bursa, 2022.
• Gözler, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Yayınevi, Bursa, 2022.
• Gözler, Kemal, Devlet Başkanları, Ekin Yayıncılık, Bursa, 2001.
• Jones, Charles O., “Governing When It's over: The Limits of Presidential Power”, The Brookings Review, Year: 1989, V.7, N.4, p. 11-15.
• Kaboğlu, İbrahim Ö., Anayasa Hukuku Dersleri, Legal Yayınevi, İstanbul, 2020.
• Kapani, Münci, Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2012.
• Linz, Juan, “Presidential or Parliamentary Democracy: Does it Make a Difference?” The Failure of Presidential Democracy, (Ed.: J. Linz, Juan, Arturo Valenzuela), The Johns Hopkins University Press, Baltimore, 1994. Onar, Erdal, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Siyasal ve Yargısal Denetimi ve Yargısal Denetim Alanında Ülkemizde Öncüler, Ankara, 2003.
• Sevinç, Murat, “Amerikan Yüce Mahkemesi”, AÜSBF Dergisi, C. 51, S. 1-4, 1996.
• Sezginer, Murat, İptal Davasının Uygulama Alanı Bakımından Ayrılabilir İşlem Kuramı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2000.
• “The Federalist Number 39, [16 January] 1788,” Founders Online, National Archives, https://founders.archives.gov/documents/Madison/01-10-02-0234.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta Basım Yayım, İstanbul, 2017.
• Turhan, Mehmet, Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Diyarbakır, 1989.
• Uluşahin, Nur, Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınevi, Ankara, 1999.
• Warf, Barney, “The U.S. Electoral College and Spatial Biases in Voter Power”, Annals of the Association of American Geographers, Year: 2008, Vol: 99, p. 184-204, bkz. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00045600802516017 Erişim Tarihi: 18.02.2021. Weill, Rivka, “Constitutional Transitions: The Role of Lame Ducks and Caretakers”, Utah Law Review, N.3, 2011, ss. 1087-1129.
• Yavuz, Can, “Amerika Birleşik Devletleri Yüce Mahkemesi”, TBB Dergisi, S.128, 2017.