KAMU HESAPLARI VE DENETİM KOMİSYONLARININ BÜTÇE SÜRECİNDEKİ ROLÜ VE İŞLEVSEL ETKİNLİKLERİ

Yıl 2023, Sayı: 48, 41 - 77, 30.01.2024

Abdullah Karaer

Öz

Parlamento komisyonları parlamentoların makine dairesi gibi çalışmakta, parlamentolarda yapılan çalışmaların büyük bir kısmı komisyonlarda gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmada parlamentoların en önemli komisyonları arasında yer alan kamu hesapları ve denetim komisyonlarının bütçe sürecindeki rolü ve işlevsel etkinlikleri incelenmiştir. Çalışmada bu komisyonların özellikle performans denetimine odaklandıkları ve bütçe sürecinde kamu hizmetlerinin daha ekonomik, verimli ve etkili sunulmasını sağlayıcı bir rol üstlendikleri görülmüştür. Çalışmada Açık Bütçe Ortaklığının 2017, 2019 ve 2021 yıllarındaki anketlerinden yararlanılarak Parlamento Bütçe Denetim Komisyonları Yetki Endeksi adıyla bir endeks oluşturulmuş ve endeks sonuçlarına göre gelişmiş ülkelerdeki parlamento bütçe denetim komisyonlarının az gelişmiş ülkelerdeki komisyonlara kıyasla işlevlerini genellikle daha etkin şekilde yerine getirdikleri tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda Türkiye’de parlamentonun bütçe denetiminin etkinliğini artırmak amacıyla TBMM’de Denetim ve Mali Reform Komisyon adıyla yeni bir komisyonunun ve TBMM’ye mali konularda teknik destek ve danışmanlık hizmeti sağlamak üzere Mali Danışma Kurulu adıyla yeni bir kurumun kurulması ve Sayıştay’ın performans denetimine ilişin yetkilerinin genişletilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kamu Hesapları Komisyonu, Yasamanın Bütçe Gözetimi, Bütçe Denetim Komisyonu, Bütçe Hakkı, Yasama Organı

Kaynakça

• AFMB - Almanya Federal Maliye Bakanlığı, “Federal Budget Code”, https://www.bundesfinanzministerium.de/Content/EN/Downloads/Resources/Laws/1969-08-19-federal-budget-code.pdf?__blob=publicationFile&v=4, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• AFROSAI-E, “Performance Audit Handbook”, https://www.eurosai.org/handle404?exporturi=/export/sites/eurosai/.content/documents/AFROSAI-E-Performance-Audit-Handbook1_00.pdf, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• Breteche, Bianca; Swarbrick, Alastair, Developing Effective Working Relationships Between Supreme Audit Institutions and Parliaments, OECD, Paris, 2017.
• Butler, Eamonn, Public Choice - A Primer, The Institute of Economic Affairs, London, 2012.
• Catania, Moira; Litsios, Ioannis; Baimbridge, Mark, “Legislative Budgetary Power and Fiscal Discipline in the Euro Area”, Journal of Public Budgeting, Accounting and Financial Management, C.33, S.5, 2021.
• COA - Committee on Oversight and Accountability, “Our Mission”, https://oversight.house.gov/ Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• COA - Committee on Oversight and Accountability, “Committee Rules”, https://oversight.house.gov/wp-content/uploads/2023/01/118th-Committee-Rules.pdf, Erişim Tarihi: 19.07.2023.
• CRS - Congressional Research Service, “Congressional Oversight Manual”, https://crsreports.congress.gov/product/pdf/RL/RL30240, Erişim Tarihi: 16.08.2023.
• Çeliker, Ercan, “Plan ve Bütçe Komisyonu: Gelişimi ve Yasama Sürecindeki İşlevi”, Yasama Dergisi, S.2, 2006.
• Doğan, Özgür, “Kamu İktisadi Teşebbüslerinde İbra ve Anonim Şirketler Hukukuyla Karşılaştırılması”, Yasama Dergisi, S.41, 2020.
• DP - Danimarka Parlamentosu, “The Constitutional Act”, https://www.thedanishparliament.dk/-/media/sites/ft/pdf/publikationer/engelske-publikationer-pdf/the_constitutional_act_of_denmark_2018_uk_web.ashx, Erişim Tarihi: 17.07.2023.
• DP - Danimarka Parlamentosu, “The Public Accounts Committee of the Danish Parliament”, https://www.thedanishparliament.dk/~/media/pdf/publikationer/english/the_public_accounts_-committee_of_the_-danish_parliament,-d-,pdf.ashx?la=en, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• Dubrow, Geoff, A Critical Review of Public Accounts Committees, Westminster Foundation for Democracy Financial Accountability Series Briefing Paper 2, London, 2020.
• FJM - Finland Justice Ministry, “The Constitution of Finland”, https://www.finlex.fi/en/laki/kaannokset/1999/en19990731.pdf, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• GAO - Government Accountability Office, “Performance”, https://www.gao.gov/about/what-gao-does/performance, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• GAO - Government Accountability Office, “Performance and Accountability Report Fiscal Year 2022”, https://www.gao.gov/assets/gao-23-900398.pdf, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• GAO - Government Accountability Office, “What GAO Does.”, https://www.gao.gov/about/what-gao-does/hundred-years-of-gao, Erişim Tarihi: 12.06.2023.
• IBP - International Budget Partnership, “Open Budget Survey 2021 Full Dataset”, https://survey.internationalbudget.org/downloads/ibp_data_2021.xlsx, Erişim Tarihi: 17.07.2023.
• IBP - International Budget Partnership, “Open Budget Survey”, https://internationalbudget.org/open-budget-survey/, Erişim Tarihi: 17.07.2023.INTOSAI, “ISSAI 300 Performance Audit Principles”, https://www.intosai.org/fileadmin/downloads/documents/open_access/ISSAI_100_to_400/issai_300/ISSAI_300_en_2019.pdf, Erişim Tarihi: 17.06.2023.
• INTOSAI, “Framework of Professional Pronouncements”, https://www.intosai.org/focus-areas/audit-standards, Erişim Tarihi: 17.06.2023.
• İP - İngiltere Parlamentosu, “Holding Government to Account”, https://www.parliament.uk/globalassets/documents/commons-committees/public-accounts/pac-history-booklet-pdf-version-p1.pdf, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• İP - İngiltere Parlamentosu, “Managing Tax Compliance Following the Pandemic”, https://committees.parliament.uk/publications/39357/documents/194186/default/, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• İP - İngiltere Parlamentosu, “Public Accounts Committee”, https://committees.parliament.uk/committee/127/public-accounts-committee/publications/, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• Kanis, Anna Marlene, Parliamentary Control of Budget Implementation, European Parliament - Policy Department D: Budgetary Affairs, Brussels, 2012.
• Karaer, Abdullah, “Parlamenter ve Başkanlık Sistemlerinde Yasamanın Bütçe Gücü”, Sayıştay Dergisi, S.122, 2021.
• NAM - National Archive Museum of United States, “Records of the Committee on Governmental Affairs and Related Committees”, https://www.archives.gov/legislative/guide/senate/chapter-11.html#MinorStandingExpCmts, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• NAM - National Archive Museum of United States, “Records of the Government Operations Committee and Its Predecessors”, https://www.archives.gov/legislative/guide/house/chapter-11.html#CmtExpExecDept1927, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• OECD, “Budget Review: Germany”, OECD Journal of Budgeting, C:2, S:3, 2014.
• OECD, Budgeting and Public Expenditures in OECD Countries 2019, OECD Publishing, Paris, 2019.
• OECD, “Independent Fiscal Institutions Database”, https://www.oecd.org/gov/budgeting/OECD-Independent-Fiscal-Institutions-Database.xlsx, Erişim Tarihi: 10.06.2023.
• OECD, “United States”, OECD Journal of Budgeting, C.4, S.3, 2004.
• Pelizzo, Ricardo; Stapenhurst, Rick; Olson, David; von Trapp, Lisa, Public Accounts Committees Legislative Oversight and Budgeting, World Bank Publications, Washington, 2008.
• Polat, Kerim, “Yüksek Denetimde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Rolü ve Yeni Bir Model Önerisi: Kamu Hesaplarını İnceleme ve Kesinhesap Komisyonu”, Yasama Dergisi, S.21, s.121.
• Rabrenovic Aleksandra, “Parliamentary Control of the Budget in France: Implications of New Financial Constitution”, Belgrad Üniversitesi Karşılaştırmalı Hukuk Enstitüsü Dergisi, S.2, 2009.
• TBMM, “Zonguldak Milletvekili Koksal Toptan’ın Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında İçtüzük Teklifi ve Anayasa Komisyonu Raporu”, https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss107.pdf, Erişim Tarihi: 17.09.2023.
• TBMM, “TBMM İçtüzük Teklif Taslağı”, https://www.tbmm.gov.tr/ictuzuk/taslak_2009/4_ictuzuk_taslak_metni.pdf, Erişim Tarihi: 13.09.2023.
• TBMM, “Sayıştay Kanunu Teklifi”, https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss510.pdf, Erişim Tarihi: 09.09.2023.
• TBMM, “TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Tutanak Dergisi”, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/komisyon_tutanaklari.goruntule?pTutanakId=2425, Erişim Tarihi: 16.09.2023.
• TBMM, “Plan ve Bütçe Komisyonu - Komisyon Hakkında”, https://komisyon.tbmm.gov.tr/detay_aciklama.php?pKomKod=17, Erişim Tarihi: 13.09.2023.
• TBMM, “Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu - Komisyon Hakkında”, https://www.tbmm.gov.tr/ihtisaskomisyonlarikit-hakkinda, Erişim Tarihi: 13.09.2023.
• Wehner, Joachim, Best Practices of Public Accounts Committees, Institute for Democracy in South Africa, Cape Town, 2002.