KAMU KURUMLARININ KARAR ALMA SÜREÇLERİNDE YAPAY ZEKA TABANLI ÇÖZÜM STRATEJİLERİ: TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU’NUN KARARLARININ CHATGPT İLE ANALİZİ

Yıl 2024, Sayı: 50, 75 - 104, 24.01.2025

Oğuzhan Erdoğan

Öz

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK), Türkiye’de insan haklarının korunması, geliştirilmesi, şiddetin ve işkencenin önlenmesi ve ayrımcılıkla mücadele edilmesi amacıyla kurulmuş bir kamu kurumudur. Kurum, insan hakları ihlallerini ve ayrımcılık iddialarını inceleyip insan hakları standartlarını esas alarak kararlar vermektedir. Günümüzde kamu kurum ve kuruluşları teknolojilerden olabildiğince yararlanmaya çalışmaktadır. Özellikle yapay zeka, karar alma süreçlerinin daha hızlı, verimli ve objektif hale gelmesine yardımcı olmaktadır. Yapay zeka, karar alma sürecinde büyük miktardaki veriyi hızlı ve doğru bir şekilde analiz edebilmekte, algoritmaları geçmiş verilerden öğrenerek geleceğe yönelik tahminlerde bulunabilmekte, insanlara kıyasla duygusal veya önyargılı kararlar almaktan kaçınabilmektedir. Yapay zekâ uygulamaları arasında yer alan ChatGPT’nin, kamu ve kuruluşları tarafından alınan kararların değerlendirilmesinde önemli bir araç olabileceği varsayılmaktadır. Bu çalışma da ChatGPT’nin TİHEK’in aldığı kararların değerlendirilmesindeki potansiyeli incelenmekte ve bu teknolojinin kurumda kullanılma ihtimali tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, İnsan Hakları, Yapay Zeka, ChatGPT, Karar.

Kaynakça

• Açık, Çoşkun, Ulusal İnsan Hakları Kurumları ve Türkiye Örneğine Eleştirel Yaklaşım, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2011.
• Adaletbiz, “Çin’de Mahkemelerde Yapay Zeka Yargıç Dönemi”, https://www.adaletbiz.com/cinde-mahkemelerde-yapay-zeka-yargic-donemi, Erişim Tarihi: 10.10.2024.
• Adalet Bakanlığı, 2024-2028 Stratejik Planı, Adalet Bakanlığı, Ankara, 2024.
• Akman, Elvettin, Duygu Aksu ve Yağmur Can, “Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kamu Personel Rejimi Konusunda Almış Olduğu Tavsiye Kararlarını ChatGPT Değerlendirebilir mi?” Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 26, S. Özel Sayı.
• Albayrak, Haydar, “Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun Türk Kamu Yönetiminin Denetimindeki Yeri ve İşlevi”, Sayıştay Dergi, C. 31.
• Aydın, Fatih, İnsan Haklarının Korunması ve Geliştirilmesiyle Görevli Ulusal Kurumlar, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2010.
• Balbaa, Eid Muhammad and Marina Sagatovna Abdurashidova, “The Impact of Artificial Intelligence in Decision Making: A Comprehensive Review”, Economics, Business and Management Studies, V. 11, N. 2.
• Bogdan, C, Robert- Biklen, Knopp, Sari, Qualitative Research for Education: An Introduction to Theory and Methods, Allyn and Bacon, Boston, 2012.
• Bozdoğanoğlu, Burçin, Iraz Haspolat Kaya ve Ayşegül Yücel, “Kamu İdarelerinde Yapay Zekâ Kullanımının Ülke Uygulamaları ve Temel Kamusal İlkeler Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 26, S. 1.
• Bukar, Ali Umar, Md. Shohel Sayeed, Siti Fatimah Abdul Razak, Sumendra Yogarayan and Radhwan Sneesl, “Decision-Making Framework for theUtilization of Generative ArtificialIntelligence in Education: A Case Studyof ChatGPT”, IEEE Education Society Section, V. 12.
• ChatGPT, “Arayüz”, www.chatgpt.com, Erişim Tarihi: 10.10.2024.
• Chuma, Lourenco Euclides and Gabriel Gomes de Oliveira, “Generative AI for Business Decision-Making: A Case of ChatGPT”, Management Science and Business Decisions, V. 3, N. 1.
• Cottgroup, “ChatGPT Nedir?”, İnsan Kaynakları Süreçlerinde Nasıl Kullanılır? https://www.cottgroup.com/en/blog/item/chatgpt-nedir-insan-kaynaklari-sureclerinde-nasil-kullanilir, Erişim Tarihi: 15.10.2024.
• Csaszar, A. Felipe, Harsh Ketkar and Hyunjin Kim, “Artificial Intelligence and Strategic Decision-Making: Evidence from Entrepreneurs and Investors”, ARXİV, V.0, N. 0.
• Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, Kamu Yönetiminde Bir Dönüşümün Hikâyesi, CİMER, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2023.
• Çötüksöken, Betül, “Altın Kural” Mı? “Kesin Buyruk” Mu?, Maltepe Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi ve Unesco Felsefe ve İnsan Hakları Kürsüsü Bülteni, S. 14.
• Demirci, Murat, “ChatGPT’nin Teknik Detayları”, https://muratdemirci.me/2023/11/23/chatgptnin-teknik-detaylari/, Erişim Tarihi: 10.10.2024.
• Erdoğan, Oğuzhan ve Çiğdem Pank, “Kamu Bürokrasisinin Denetiminde İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 9 S. 4.
• Erdoğan, Oğuzhan, Ombudsmanlık Kurumun Ülkelere Sağladığı Katkılar, Ombudsmanlık: Dünyada Uygulanan Özel Amaçlı Ombudsmanlık Uygulamaları (Ed. Oğuzhan Erdoğan), Nobel Yayınevi, Ankara, 2020.
• Erdoğan, Oğuzhan, Gençlerin Gözüyle Kent Diplomasisi Panelindeki Sunum, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Erzincan Bölge Müdürlüğü ve Munzur Üniversitesi, Tunceli, 2024.
• Eren, Hayrettin, İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• Ergene, Arda , “Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun İnsan Haklarının Ulusal Alanda Korunmasındaki Rolü”, Kırklareli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1.
• Hetler, Amanda, “ChatGPT nedir?”, https://www.techtarget.com/whatis/definition/ChatGPT, Erişim Tarihi: 15.10.2024.
• İçişleri Bakanlığı, “İnsan Haklarının Uluslararası Düzeyde Korunması”, https://www.icisleri.gov.tr/diab/insan-haklarinin-uluslararasi-duzeyde-korunmasi, Erişim Tarihi: 10.10.2024.
• İnnova, “ChatGPT geleceğin iş dünyası için ne ifade ediyor?”, https://www.innova.com.tr/blog/chatgpt-gelecegin-is-dunyasi-icin-ne-ifade-ediyor, Erişim Tarihi: 16.10.2024.
• Jusman, Amar İkhsan, Ausat, Almaududi Muna Abu and Sumarna Agus, “Application of ChatGPT in Business Management and Strategic Decision Making”, Jurnal Minfo Polgan, V. 12, N. 2.
• Koçyiğit, Ahmet ve Abdulhakim Bahadır Darı, “Yapay Zekâ İletişiminde ChatGPT: İnsanlaşan Dijitalleşmenin Geleceği”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 7, S.2.
• Kuka, Valeriia, “Getting Started with ChatGPT”, https://learnprompting.org/docs/basics/chatgpt_basics_prompt?srsltid=AfmBOorOZ3O7a4_uSjT-5MJ6eY9-6lPmRc5OTcSGHcsF-Rpo5ek5Kkwl, Erişim Tarihi: 16.10.2024.
• Kurum, Bora, “Yeni Başlayanlar İçin Promptlar”, https://www.borakurum.com.tr/yeni-baslayanlar-icin-promptlar/, Erişim Tarihi: 18.10.2024.
• Kutlucan, Erhan ve Süleyman Sadi Seferoğlu, “Eğitimde Yapay Zekâ Kullanımı: ChatGPT’nin KEFE ve PEST Analizi”, TEBD, C. 22, S. 2.
• Küçük, Mücahit Çolpan, “Yapay Zekânın Hukuk Sisteminde Kullanılması, Bilişim Hukuku Dergisi, C. 6, S. 4.
• Menon, Devadas and K. Shilpa, “Chatting with ChatGPT: Analyzing the Factors İnfluencing User İntention to Use the Open AI’s ChatGPT Using the UTAUT Model”, Heliyon, N. 9.
• Odyakmaz, Zehra, Bayram Keskin ve Yusuf Deniz, “6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu Üzerine Bir Değerlendirme-I”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 7.
• Özer, Kızılsümer Deniz, “İnsan Haklarının Birleşmiş Milletler’in Kurumsal Yapısı İçinde Korunması”, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 2.
• Özden, Şentürk, “İç Denetim Faaliyetlerinde Yapay Zekâdan Beklentiler: Chatgpt Uygulaması Örneği”, Tide Acedemia Research, C. 4, S. 2.
• Taşcı, Gülşah, “Nitel Araştırmalarda Örnek Olay, Durum, Vaka Deseni –Yöntemi”, https://ayeum.com/ders/nitel-arastirmalarda-ornek-olay-yontemi, Erişim Tarihi: 16.10.2024.
• Salvagno, Michele, Fabio Silvio Taccone and Alberto Giovanni Gerli, “Can Artificial İntelligence Help for Scientific Writing?”, Critical Care, V. 27, N. 1.
• Singh, Shubham, “ChatGPT Neden Alexa ve Siri’den Daha İyidir (Testler ve Analizler)”, https://www.demandsage.com/chatgpt-vs-alexa-and-siri/, Erişim Tarihi: 16.10.2024.
• Sisli, Merve, “Ulusal Önleme Mekanizması Olarak Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun İşkence ve Kötüm Muamelenin Önlenmesindeki Rolü”, İnsan Hakları Yıllığı, C. 1, S. Cumhuriyetin 100. Yılı Ulusal İnsan Hakları Koruma Mekanizması Sempozyumu Özel Sayısı.
• Şat, Nur, “Nitel Araştırmada Örnek Olay (Durum/Vaka Çalışması) Deseni, Farklılıkları Üzerine” UİB, Yapay Zeka ve Yeni Teknolojiler, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği, Bursa, 2017.
• Yiğit, Gökçe, Türkiye’de İnsan Hakları Rejiminin Avrupalılaşması: 1999- 2010, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana 2013.