A Socialist and Realistic Approach to Haşmet Zeybek’s Play Irgat

Year 2024, , 339 - 354, 20.12.2024

Sedat Toksöz

https://doi.org/10.59902/yazit.1488391

Abstract

Haşmet Zeybek has written various works as a socialistic realist writer. In this article, Zeybek's two-part work entitled Windlass is discussed. The reason for the purpose of the work is the presence of the idea of socialist realistic literature in the work. As is known, this idea states that the work is ink from the lower and upper structure of the writer with the society; the author and the work are inconceivable separately from each other. It is stated that in societies where the infrastructure, that is, the economy, is insufficient, the superstructure, that is, education, social life and literature, cannot be fully realized, because the writer's mind will remain in the infrastructure. Therefore, in the light of this information, the Irgat game was examined on the axis of infrastructure. As a result of the examination, it has been determined that economic negativities damage both the mental and physical structures of individuals. It has been seen that individuals are exploited not only in labor care, but also in terms of love, religion and mentality. Around the failures and injustices brought about by this order, the article has been examined from a socialist point of view and tried to reach a conclusion.

Keywords

Haşmet Zeybek, socialist realism, landowner, labourer, exploitation

Haşmet Zeybek'in Irgat Adlı Oyununa Toplumcu Gerçekçi Bir Yaklaşım

Abstract

Haşmet Zeybek, toplumcu gerçekçi bir yazar olarak çeşitli eserler kaleme almıştır. Bu makalede Haşmet Zeybek’in Irgat adlı iki bölümden oluşan tiyatro eseri incelenmiştir. Bilindiği üzere toplumcu gerçekçi düşünce edebî eserin alt ve üst yapıdan oluştuğunu belirtir. Toplumla yazarın; yazarla da edebî eserin birbirinden ayrı düşünülemez olduğunu ifade etmektedir. Altyapının bir diğer ifadeyle toplumsal refahın, ekonominin yetersiz olduğu toplumlarda üstyapının yani eğitimin, sosyal ve kültürel hayatın tam anlamıyla başarıya ulaşamayacağı; çünkü yazarın sanat yaratımı meşgalesinde aklının altyapıda kalacağı düşünülür. Dolayısıyla bu bilgiler ışığında Haşmet Zeybek’in Irgat adlı tiyatro eseri, toplumcu gerçekçi düşüncenin üzerinde durduğu altyapı kavramı özelinde incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda ekonomik olumsuzlukların ve yaşam gailesinin bireylerin hem zihinsel hem de bedensel yapılarına zarar verdiği tespit edilmiştir. Ayrıca eserde bireylerin sadece emek bakımından değil aynı zamanda sevgi, dinî inanç ve bilinç bakımından da sömürüldüğü görülmüştür. Bu düzenin getirmiş olduğu aksaklıklar ve haksızlıklar etrafında makale toplumcu gerçekçi bir bakış açısıyla sonuca bağlanmaya çalışılmıştır.

Keywords

Haşmet Zeybek, toplumcu gerçekçilik, ağa, ırgat, sömürü

References

• Bozdoğan, Ahmet (2006). “Dönem” ve Akım Nitelemeleri Arasında Kalmış Bir Terim: Millî Edebiyat”. İlmî Araştırmalar. 22: 15-32.
• Cerrahoğlu, A. (1968). Türkiye’de Sosyalizm (1848-1925). İstanbul: Hüsnütabiat Matbaası.
• Cerrahoğlu, A. (1975). Türkiye’de Sosyalizmin Tarihine Katkı. İstanbul: May Yayınları.
• Düzgün, Dilaver (2003). “Geleneksel Türk Tiyatrosunu Modern Tiyatro Sahnesine Taşıyan Oyun: Düğün Ya Da Davul”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 4: 33-40.
• Kacıroğlu, Murat (2016). “Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında (1923-1940) Toplumcu-Gerçekçi Edebiyat Tartışmaları”. ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2): 27-71.
• Kahraman, Hasan Bülent (2000). Türk Şiiri, Modernizm, Şiir. İstanbul: Büke Yayınları.
• Kaya Şahin, Elif (2018). “Toplumcu Gerçekçi Yazar Kemal Bilbaşar’ın Cemo Adlı Eserinden Yansıyan Anadolu”. Folklor/Edebiyat. 24(95): 241-260.
• Masdar, Funda (2012). “Orhan Kemal Uyarlamalarında Çukurova Gerçeğinin Yansımaları”. Turkish Studies. 7(4): 2387-2400.
• Moran, Berna (2002). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moran, Berna (2012). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oktay, Ahmet (2008). Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Sartre, Jean Paul (1982). Edebiyat Nedir? Çev: Bertan Onaran. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Solak Tokatlı, Elif (2020). Gelenekten Geleceğe Haşmet Zeybek. Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tanır, Ayben K. (2019). “Kathe Kollwitz’in “Yoksulluk” Adlı Yapıtının Çözümlenmesi”. International Journal of Art Culture and Communication. 2(19): 1-17.
• Tunçay, Mete ve Zürcher, Erik Jan (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalizm ve Milliyetçilik (1876-1923). İstanbul: İletişim Yayınları.
• URL-1: https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zeybek-hasmet (Erişim: 22.05.2024)
• Yalçın, Murat (Ed.) (2010). “Zeybek, Haşmet”. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi 2. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Zeybek, Haşmet (1970). Irgat. İstanbul: İzlem Yayınları.
• Wellek, Rene ve Warren, Austin (1983). Edebiyat Biliminin Temelleri. Çev. Ahmet Edip Uysal. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.