Covid-19 Tanısı ile Yoğun Bakımda Yatan Hastalarda Basınç Yaralanmalarının ve Risk Faktörlerinin Retrospektif Analizi

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 3, 139 - 151, 24.12.2021

Ebru Kıraner , Hülya Kaya

Öz

Amaç: Araştırmada Covid-19 tanısı ile yoğun bakımda yatan hastalarda basınç yaralanmalarının ve risk faktörlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Retrospektif tanımlayıcı ve ilişki arayıcı tipteki araştırma İstanbul’da bir üniversite hastanesinin üçüncü düzey yoğun bakım ünitesinde Covid-19 tanısı ile yatan 111 hastanın dosyaları taranarak gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında; Hasta Bilgi Formu, Braden Basınç Yaralanması Risk Değerlendirme Ölçeği, Akut Fizyoloji ve Kronik Sağlık Değerlendirmesi II (Acute Physiology and Chronic Health Evaluation APACHE II), Modified Nutrition Risk in the Critically Ill (mNUTRIC), Glasgow Koma Skalası (GKS), Sequential Organ Failure Assessment Score (SOFA) kullanılmıştır. Verilerin değerlendirmesinde tanımlayıcı istatistiksel yöntemlerin (Ortalama, Standart sapma, frekans) yanı sıra niceliksel verilerin karşılaştırılmasında normal dağılım göstermeyen parametrelerin gruplar arası karşılaştırmalarında Kruskal Wallis testi ve farklılığa neden olan grubun tespitinde Mann Whitney U test ve Chi-square test kullanılmıştır. Anlamlılık p˂0.05 olarak kabul edilmiştir. Bulgular: Hastaların yaş ortalamasının 66.1±15.4 yıl ve %68’inin erkek olduğu belirlendi. Araştırmada hastaların %56,8’inde basınç yaralanması olduğu ve %49,4’ünde tıbbi araç-gereç kaynaklı basınç yaralanması olduğu saptandı. Hastaların yoğun bakım ünitesinde yatış süresinin 11,6±9.4 gün, APACHE II puanın 20.6±10 ve SOFA puanın 5.7±3 yapay solunum süresinin 10.5±8.9 gün en düşük Braden Risk Değerlendirme Puanın 10.9±2.4 ortalamaya sahip olduğu, %78.4’üne sedasyon uygulandığı, sedasyon süre ortalamasının 8.4±8.3 gün olduğu, %65’inin enteral beslendiği, %77’sinin Covid-19 dışında başka bir ek hastalığı olduğu belirlenmiştir. Basınç yaralanmasında cinsiyet, yaş, yapay solunum uygulama dışında diğer risk faktörlerinin tamamında anlamlı fark bulunmuştur. Sonuç: Araştırma sonuçları, Covid-19 tanılı hastalarda basınç yaralanması oranlarının yüksek olduğu, hastaların basınç yaralanması açısından birçok risk faktörünü taşıdığı, hastaların Covid-19’un yanı sıra ek hastalıklara sahip olmasının, uzun süre prone pozisyonunda kalmasının da riski artırdığını göstermiştir. Yoğun bakım ünitesinde Covid-19 tanısıyla yatan hastaların basınç yaralanması açısından risk değerlendirmesi yapılmalı ve risk düzeyine göre hemşirelik girişimleri uygulanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

basınç yaralanması, bakım, hemşirelik, covid 19, yoğun bakım

Kaynakça

• 1. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ). Health Systems Respond to COVİD-19 Technical Guidance Creating surge capacity for acute and intensive care Recommendations for the WHO European Region (6 April 2020), http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/437469/TG2-CreatingSurgeAcuteICUcapacity-eng.pdf
• 2. Araújo T.M., Araújo M.F.M., Barros L.M., Oliveira F.J.G., Silva L.A., Caetano J.A. Educational intervention to assess the knowledge of intensive care nurses about pressure injury. Rev Rene, 2019, 20; 1-8.
• 3. Coyer F., Tayyip N. Risk factors for pressure injury development in critically ill patients in the intensive care unit: A systematic review protocol. Biomed Central, 2017, 7( 6), 58.
• 4. Kıraner E., Terzi B., Uzun Ekinci A., Tunalı B. Yoğun bakım ünitemizdeki basınç yarası insidansı ve risk faktörlerinin belirlenmesi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 2016, 20(2), 78-83.
• 5. Çınar F., Şahin K.S., Aslan E.F. Yoğun bakım ünitesi’nde basınç yarasının önlenmeye yönelik türkiye’de yapılmış çalışmaların incelenmesi; sistematik derleme. Balikesir Saglik Bil Derg , 2018, (7)1, 42-50.
• 6. Katran B. Bir cerrahi yoğun bakım ünitesi’nde bası yarası görülme sıklığı ve bası yarası gelişimini etkileyen risk faktörlerinin irdelenmesi. GOP Taksim E.A.H. JAREN, 2015, 1 (1), 8-14.
• 7. Tanrıkulu F, Dikmen Y. Yoğun bakım hastalarında basınç yaraları: Risk faktörleri ve önlemler. J hum rhythm – December, 2017, 3(4), 177-182.
• 8. Gencer Z.E., Ünal E., Özkan Ö. Basınç ülserleri tedavi maliyetleri etkililik analizi; konvansiyonel ve modern yara bakım tedavi maliyetlerinin karşılaştırılması. Akd Tıp D, 2019, 5(2),201-8.
• 9. NPUAP (2014) (http://www.npuap.org/resources/educational-and-clinical-resources/prevention-andtreatment-of-pressure-ulcers-clinical-practice-guideline) Erişim Tarihi 19.04.2021
• 10. Yıldırım N., Kocaman G. Basınç ülseri önleme kılavuzlarının uygulamada kullanımını sağlamak için kullanılan stratejilerin etkinliği. Uluslararası Hakemlı Hemşırelık Araştırmaları Dergısı, 2017, 9, 145-170.
• 11. Alhazzani W., Möller M. H., Arabi, Y. M., Loeb M., Gong M. N., Fan E., . & Du B. Surviving Sepsis Campaign: guidelines on the management of critically ill adults with Coronavirus Disease 2019 (COVİD-19). Intensive care medicine 2020; 1-34
• 12. Girard R., Baboi L., Ayzac L., Richard J. C., Guérin C., & Proseva Trial Group. The impact of patient positioning on pressure ulcers in patients with severe ARDS: results from a multicentre randomised controlled trial on prone positioning. Intensive care medicine, 2014, 40.3: 397-403.
• 13. Lucchini A., Bambi S., Mattiussi E., Elli S., Villa L., Bondi H., & Foti G. Prone Position in Acute Respiratory Distress Syndrome Patients: A Retrospective Analysis of Complications. Dimensions of Critical Care Nursing 2020, 39.1: 39-46.
• 14. Black, J., Cuddigan, J. & the members of the National Pressure Injury Advisory Panel Board of Directors Skin manifestations with COVİD-19: The purple skin and toes that you are seeing may not be deep tissue pressure injury. An NPIAP White Paper. 2020. https://npiap.com.
• 15. Lima Serrano M, Gonzalez Mendez M.I, Carrasco Cebollero F.M, Lima Rodriguez J.S. Risk Factors For Pressure Ulcer Development İn Intensive Care Units: A Systematic Review. Medicina İntensiva. 2017; 41(6): 339-346.
• 16. Kaşıkçı M, Aksoy M, Ay E. Investigation of the Prevalance of Pressure Ulcers and Patient-Related Risk Faktors in Hospitals in the Province of Erzurum: A Cross-Sectionary Study. Journal of Tissue Viability. 2018, 27: 135-140.
• 17. Shine JS, Kim SJ, Lee JH, Yu M. Factors Predicting the Interface Pressure Related to Pressure Injury in Intensive Care Unit Patients, J Korean Acad Nurs. Dec, 2017, 47: 6; 794-805. doi: 10.4040/jkan.2017.47.6.794.
• 18. Kurtuluş Z, Pınar R. Braden Skalası İle Belirlenen Yüksek Riskli Hasta Grubunda Albümin Düzeyleri ile Bası Yaraları Arasındaki ilişki, CÜ Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 2003, 7;2:1-10.
• 19. Borghardt AT, Prado TN, Bicudo SDS, Castro DS, Bringuente MEO. Pressure ulcers in critically ill patients: incidence and associated factors. Rev Bras Enferm [Internet]. 2016;69(3):431-8. DOI: http://dx.doi.org/10.1590/0034-7167.2016690307i
• 20. Ortaç Ersoy ve ark. Yoğun Bakım Hastalarında Bası Yarası Gelişiminde Rol Oynayabilecek Risk Faktörlerinin Değerlendirmesi, Yoğun Bakım Dergisi, 2013, 4: 9-12.
• 21. Akarsu Ayazoglu T, Karahan A, Gun Y, Onk D. Determination of Risk Factors in the Development and Prevalence of Pressure Sores in Patients Hospitalized in a Cardiovascular and Thoracic Surgery Intensive Care Unit. EJMI. 2018; 2(1): 12-17
• 22. Bly D, Schallom M, Sona C, Klinkenberg D. A Model of Pressure, Oxygenation, and Perfusion Risk Factors for Pressure Ulcers in the İntensive Care Unit. Amerıcan Journal Of Crıtıcal Care 2016, 25(2): 156-164.
• 23. Gül YG, Köprülü AŞ, Haspolat A, Uzman S, Toptaş M, Kurtuluş İ. Braden Risk Değerlendirme Skalası Yoğun Bakım Ünitesinde Tedavi Gören 3. Düzey Hastalarda Basınç Ülseri Oluşumu Riskini Değerlendirmekte Güvenilir Ve Yeterli Mi?. JAREM, 2016, 6: 98-104.
• 24. Norton L, Parslow N, Johnston D, Ho C, Afalavi A, Mark M,O’Sullivan-Drombolis D, Moffat S. Best Practice Recommendations For The Prevention and Management of Pressure Injuries. Wounds Canada 2018, 1-63.
• 25. Cox J. Pressure Injury Risk Factors in Adult Critical Care Patients: A Review of the Literature, Ostomy Wound Management, 2017, 63:11; 30–43.
• 26. Cox J, Roche S, Murphy V. Pressure Injury Risk Factors in Critical Care Patients: A Descriptive Analysis. Adv Skın Wound Care , 2018, 31 :328-334.
• 27. Tan A. Cerrahi Yoğun Bakım Hastalarında Basınç Yarası Gelişme Riski, İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği, Yüksek Lisans Tezi, 2015, Malatya.
• 28. Turgut ve ark. Yoğun Bakım Hastalarında Basınç Ülseri Sıklığı, J Turk Soc Intens Care, 2017, 15:72-76
• 29. Adıbelli Ş. Yoğun Bakım Hastalarında Basınç Yaralanması Gelişme Riskinin Belirlenmesinde Jackson/Cubbın Ve Braden Basınç Yarası Risk Değerlendirme Araçlarının Karşılaştırılması, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Esasları Programı Yüksek Lisans Tezi, 2018, Ankara
• 30. Terekeci H, Kucukardali Y, Top C, et al.Risk assessment study of the pressure ulcers in intensive care unit patients. Eur J Intern Med 2009, 20:394-397.
• 31. Shahin ES, Dassen T, Halfens RJ. Incidence, prevention and treatment of pressure ulcers in intensive care patients: a longitudinal study. Int J Nurs Stud 2009, 46:413-421.
• 32. Ranzani OT, Simpson ES, Japiassú AM,Noritomi DT. Amil Critical Care Group. The Challenge of Predicting Pressure Ulcers inCritically Ill Patients. A Multicenter Cohort Study. Ann Am Thorac Soc 2016, 13:1775-83.
• 33. Alderden J, Rondinelli J, Pepper G, Cummins M, Whitney J. Risk Factors For Pressure Injuries Among Criticalcare Patients: A Systematic Review, Int J Nurs Stud. June 2018 ; 71: 97–114. doi:10.1016/j.ijnurstu.2017.03.012.
• 34. Karayurt Ö, Akyol Ö, Kılıçaslan N, Akgün N, Sargın Ü, Kondakçı M, Ekinci H, Sarı N. The İncidence of Pressure Ulcer in Patients on Mechanical Ventilation And Effects of Selected Risk Factors on Pressure Ulcer Development, Turk J Med Sci 2016, 46:1314-1322.
• 35. İnkontinans Alakalı Dermatit: Önlemeyi Geliştirme. www.woundsinternational.com/media/other-resources/_/1154/files/3m-14-2-iad_final-tr-web.pdf
• 36. Kebapçı A. COVİD-19 Hastaların Yoğun Bakım Ünitelerinde Tedavi ve Bakım Girişimlerine İlişkin Güncel Yaklaşımlar, Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 2020, 24(EK-1):46-56.
• 37. Kara H, Arıkan F. Tıbbi Cihaza Bağlı Basınç Yarasının Önlenmesi, Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 2020, 24(1):15-21.
• 38. Hanönü S, Karadağ AA. Prospective, descriptive study to determine the rate and characteristics of and risk factors for the development of medical device-related pressure ulcers in ıntensive care units. Ostomy/Wound Management, 2016, 62(2):12-22.
• 39. Bulut E. İç Hastalıkları Yoğun Bakım Kliniklerinde Yatan Yaşlı Hastalarda Basınç Yarası Gelişimini Etkileyen Faktörler, Sıklığı Ve Arayüz Basıncının Yordayıcı Değeri, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü İç Hastalıkları Hemşireliği Yüksek Lisans Programı, Yüksek Lisans Tezi, 2019, Aydın.
• 40. Çavuşoğlu A, Et Al. Pressure Ulcer Prevalence in an Intensive Care Unit: A Retrospective Study, Journal of Academic Research in Nursing (JAREN), 2020, vol.6, pp.203-209.
• 41. Li Z, Lina F, Thalibb L, Chaboyer W. Global prevalence and incidence of pressure injuries in hospitalized adult patients: A systematic review and meta-analysis,International Journal of Nursing Studies, 2020, 105:103546; 1-13.
• 42. Kim RS, Mullins K. Preventing facial pressure ulcers in acute respiratory distress syndrome (ARDS). J Wound Ostomy Continence Nurs 2016, 43:427–429.
• 43. Ülker Efteli E, Yapıcı Günes Ü. Basınç ülseri gelişimi ile ilgili risk faktörlerinin prospektif, açıklayıcı bir çalışması yoğun bakımdaki hastalar arasında. Ostomi Yarası Yönet 2013;59(7):22– 27.