ELEKTRİK DAĞITIM FAALİYETİ İLE DİĞER ELEKTRİK PİYASASI FAALİYETLERİ ARASINDA YÖNETİM AYRIŞTIRMASININ UYGULANABİLİRLİĞİ

Year 2021, Issue: 2, 611 - 646, 31.07.2021

Bahar Üstündağ

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.835515

Abstract

Etkin rekabetin hâkim kılınması amacıyla uygulanan ayrıştırma, elektrik piyasası bakımından, dikey bütünleşik yapı içerisindeki üretim, iletim, dağıtım ve perakende satış faaliyetlerinin birbirinden ayrılması anlamına gelmektedir. Türkiye’deki elektrik piyasasına bakıldığında, iletim faaliyeti dışındaki piyasa faaliyetlerinin dikey bütünleşik yapı içerisinde bulunulmasına izin verildiği, ancak rekabete kapalı dağıtım faaliyeti ile rekabete açık diğer piyasa faaliyetleri arasında muhasebe, yönetim ayrıştırması ile desteklenmiş hukuki ayrıştırma modelinin benimsendiği görülmektedir.

Dağıtım faaliyeti, elektrik dağıtım şirketleri tarafından lisansa derç edilen bölgede tekel konumunda ifa edilmektedir. Bu nedenle dikey bütünleşik yapıdaki şirketlerin dağıtım şirketi ile etkileşime geçerek, kendi menfaatleri doğrultusunda dağıtım şirketinin kararlarına etki etmesi, bunun sonucunda da piyasa kapama, dağıtım şirketi eliyle ayrımcı uygulamalar yapılarak tedarik şirketine rekabetçi avantaj sağlayan davranışlarda bulunma ihtimali mevcuttur. Dağıtım ile diğer piyasa faaliyetleri arasında getirilen muhasebe, yönetim ayrıştırması ile desteklenmiş hukuki ayrıştırma modeli ile beklenen, dikey bütünleşik yapıdaki şirketlerin, dağıtım şirketinin, faaliyetini gereği gibi ifa edilebilmesi için alacağı kararlara etki etmesinin önlenmesidir. Dikey bütünleşik yapıdaki diğer piyasa faaliyeti ile uğraşan şirketlerde olduğu gibi dağıtım şirketinin yöneticileri de ana şirket tarafından atanmaktadır. Bu durum karşısında, dikey bütünleşik yapı içerisindeki dağıtım şirketinin, aynı yapı içerisinde bulunan üretim, görevli tedarik şirketi yöneticilerinin farklı kişilerden oluşmasını zorunlu kılan Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği m. 33.5’den beklenen fayda diğer piyasa faaliyetleri ile dağıtım faaliyeti arasında mülkiyet ayrıştırması kabul edilinceye kadar sağlanamayacaktır. Çeşitli eleştirileri de beraberinde getiren mülkiyet ayrıştırması gibi ağır bir yöntem benimsenmesinden önce, sektörel düzenlemelerin güçlendirilmesi ve mevcut düzenlemelerin gerektiği gibi uygulanarak dikey bütünleşik yapıdaki piyasa faaliyetleri arasında bağımsızlığın artırılması, ancak uygulanan hukuki ayrıştırmanın başarısız olması durumunda “son çare” olarak mülkiyet ayrıştırmasına geçilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.

Keywords

Elektrik piyasası, Dağıtım faaliyeti, Yönetim ayrıştırması, Mülkiyet ayrıştırması, Elektrik piyasasında ana şirket, Dağıtım şirketi

APPLICABILITY OF MANAGEMENT UNBUNDLING BETWEEN ELECTRICITY DISTRIBUTION ACTIVITY AND OTHER ELECTRICITY MARKET ACTIVITIES

Abstract

Unbundling means separating production, transmission, distribution and retail sales activities within vertically integrated structure in the electricity market in order to make effective competition. Considering the electricity market in Turkey, it is observed that activities apart from transmission activity are allowed to be in the vertical integrated structure, but the legal unbundling model supported with accounting, management/functional unbundling is adopted between non- competitive distribution activities and other competitive market activities.

Distribution activity is carried out as a monopoly position in the region that is included in the license by the electricity distribution companies. That is why there is a possibility that vertically integrated structure companies interact with the distribution company and affect the decisions of the distribution company with their own interests. As a result there is a possibility of market closure and the distribution company may engage in behaviour that is giving the supplier a competitive advantage through discriminatory practices. What is expected with accounting brought between distribution and other market activities and the legal unbundling model supported by management unbundling is to prevent vertically integrated companies from influencing decisions of the distribution company in order to perform activities properly. As vertically integrated structure companies engage in other market activities, managers of the distribution company are also appointed by the main company. Under these circumstances, expected benefit from the Electricity Market Licensing Regulation article 33.5, which obliges managers within vertically integrated structure to be composed of different persons, will not be provided until accepting ownership unbundling. Before adopting a heavy method such as property separation, which brings various criticisms, it is considered that sectoral regulations should be strengthened and independence among vertically integrated market activities should be increased by applying exiting regulations as required. However, ownership segregation should be applied as a “last resort” in case the current model fails.

Keywords

Electricity market, Distrubition activity, Management unbundling, Ownership unbundling parent company in electricity market, Distribution company

References

• Akın, İrfan (2008) “Enerji Direktiflerinde Ayrışma”, Ankara Barosu FMR Dergisi, C: 8, S:1, s.11-34.
• Akın, İrfan (2014) Şirketler Topluluğu Sorumluluk Hukuku,1. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Atiyas, İzak (2006) Elektrik Sektöründe Serbestleşme ve Düzenleyici Reform, 1. Baskı, İstanbul, Tesev.
• Cameron, Peter (2002) Competition Energy Market; Law and Regulations in the European Union, 2nd Edition, New york, Oxford University.
• Communication from the Commission, “Inquiry pursuant to Article 17 of Regulation (EC) No 1/2003 into the European gas and electricity sectors (Final Report)”, COM (2006) 851 final, Brussels 2007, <http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52006SC1724> s.e.t. 13.04.2020.
• Communication from the Commission, “Prospects for the internal gas and electricity market”, COM (2006) 841, Brussels 2007, <https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/com/comcom(2006)0841/comcom(2006)0841en.pdf> s.e.t. 23.04.2020.
• Çınaroğlu, Serpil (2003) Rekabet Hukukunda Dikey Birleşmeler: Etkinlik ve Rekabet, 1. Baskı, Ankara, Rekabet Kurumu.
• Directive 96/92/EC of the European Parliment and the Council of 19 December 1996 concerning comman rules forthe interal market in electricity, <http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri= CELEX%3A31996L0092> s.e.t. 25.5.2020.
• Directive 2003/54/EC of the European Parliment and the Council of 26 June 2003 concerning comman rules forthe interal market in electricity and repealing Directive 96/92/EC, <http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32003L0054> s.e.t. 25.5.2020.
• Directive 2009/72/EC of the European Parliament and of the Council of 13 July 2009 concerning common rules for the internal market in electricity and repealing Directive 2003/54/EC, <http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=celex%3A32009L0072>s.e.t. 25.5.2020.
• Ehlers, Eckart (2010) Electricity and Gas Supply Network Unbundling in Germany, Great Britain and The Netherlands and the Law of the European Union: A Comparison, 1st Edition, Portland, Intersentia.
• Eroğlu, Muzaffer (2010) “Enerji Sektöründe Ayrıştırma Uygulamaları”, Rekabet Dergisi, C: 11, S: 1, s. 109-148.
• Göktürk, Kürşat (2015) Şirketler Topluluğunda Sorumluluk Esasları, 1. Baskı, Ankara, Adalet.
• Gürel, Murat (2009) “Türk Ticaret Kanunu Tasarısında Şirketler Topluluğunda Hakimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılmasından Doğan Sorumluluk” (Yüksek Lisans Tezi) Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hariharan, Srikanth (2011) “European Energy’s Tryst with Competition Law”, European Competition Law Review, United Kingdom, C: 32, S: 10, s. 513-520.
• Korkut, Ömer (2007) “Anonim Şirketlerde İnançlı Yönetim Kurulu Üyeliği ve İnançlı Üyeye Verilebilecek Talimatların Sınırı”, Ankara Barosu Dergisi, C: 65, S:3, s. 129-137.
• Kroes, Neelie (2007) “A New European Energy Policy; Reaping the Benefits of Open and Competitive Markets”, Energy Conference: E-World Energy & Water, Essen, <http://ec.europa.eu/competition/speeches/index_ theme_13.html> s.e.t. 29.12.2019.
• Meyer, Roland (2011) “Vertical Economics and the Costs of Separating Electricity Supply-A Review of Theoretical and Empirical Literature”, Bremen Energy Working Papers, S: 6.
• Mulder Michael/ Shestalova Victoria/ Lijesen Mark (2005) “Vertical Seperation of Energy -Distribution Industry- An Assesment of Several Options for Unbundling” CPB Document, CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis, The Hague.
• OECD (The Organisation for Economic Co-operation and Development) (2001) International Energy Agency/Organisation for Economic Coorperation and Development, Competition in Electricity Markets, Paris.
• Okutan Nilsson, Gül (2009) Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Şirketler Topluluğu Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, On İki Levha.
• Pollitt, Michael, “The arguments for and against ownership unbundling of energy transmission networks”, <http://eprg.group.cam.ac.uk/wp-content/uploads/2014/01/eprg0714.pdf>s.e.t. 25.3.2020.
• Pulaşlı, Hasan (2007) “Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Şirketler Topluluğunun Temel Nitelikleri ve Hâkim Şirketin Güven Sorumluluğu”, GÜHFD, C:11, S: 1-2, s. 259-278.
• Rekabet Kurumu (2005) “Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ’nin Özelleştirilmesine İlişkin Rekabet Kurulu Görüşü”, Ankara.
• Rekabet Kurumu (2011) Rekabet Terimleri Sözlüğü, Ankara, Rekabet Kurumu.
• Rekabet Kurumu, Elektrik Toptan Satış ve Perakende Satış Sektör Raporu, Ankara 2015, <http://rekabet.gov.tr/File/?path=ROOT%2F1%2F Documents%2FSekt%C3%B6r+Raporu%2Felektriksektor.pdf> s.e.t. 23.3.2020.
• Rees Ray/Scholz Sebastian (2010) “Electricity Market Design for Germany”, Sosyo Ekonomi, Özel Sayı, 2010-EN, s. 38-62.
• Şahin, Selen (2012), Enerji Sektöründe Ayrıştırma, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi No: 131, Ankara, Rekabet Kurumu.
• Şener, Oruç Hami (2017) Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku Ders Kitabı, 3. Baskı, Ankara, Seçkin.
• Tekinalp, Ünal (2009) “Türk Ticaret Kanunu Tasarısının Şirketler Topluluğuna İlişkin Düzenlemesinde Kontrol İlkesi”, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi'ye Armağan, C: 2, İstanbul, s.1543-1556.
• Tekinalp, Ünal/Poroy, Reha/Çamoğlu, Ersin (2013) Ortaklıklar Hukuku II, Yeniden Yazılmış 13. Baskı, İstanbul, Vedat.
• Yanlı, Veliye (1998) “İnançlı Yönetim Kurulu Üyeleri ve Konzernlerdeki Durumu”, Prof Dr. Oğuz İmregün'e Armağan, İstanbul, s. 655-683.
• Yavuz, Mustafa (2004) “Elektrik Piyasasında Piyasa Faaliyetleri, Ayrıştırma ve Çapraz Sübvansiyon Yasağı”, Ankara Barosu FMR Dergisi, C. 8, S: 4, s. 38-62.
• Zafirova, Zornica (2007) “Unbundling the Network: The Case for Ownership Unbundling?”, International Energy and Taxation Review, C: 2, s.29-37.