İşçinin İfade Özgürlüğü ile İşverenin Menfaatleri Arasındaki Denge ve Misillemeye Karşı Koruma (Dede/Türkiye Kararı Bağlamında Bir Değerlendirme)

Year 2024, Issue: 2, 89 - 128, 31.07.2024

Kübra Demir

https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.1463688

Abstract

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2024 yılında Türkiye’deki borsalarda işlem gören
finansal araçlar için takas, saklama ve risk yönetim hizmetleri sunan bir kurumda çalışan işçinin
ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine dair önemli bir karar (Dede v. Türkiye) vermiştir. AİHM tarafından
verilen kararda başvuranın ifade özgürlüğü hakkı ile işverenin meşru menfaatlerini
koruma hakkı arasında adil bir dengenin kurulamaması çerçevesinde inceleme gerçekleştirilmiştir.
İşçinin, işverenin iş organizasyonu içerisinde ve onun emir ve talimatlarına uygun bir şekilde
çalışmayı kabul etmesi, özgürlüklerinden vazgeçeceği şeklinde yorumlanamaz. İşçinin
özgürlükleri, işverenin müdahalesine açıktır ve işverenin yönetim yetkisiyle karşı karşıya gelmektedir.
Bu özgürlüklerin tanımlanabilmesi ise pek çok menfaat çatışmasını beraberinde
getirdiği için oldukça güçtür. Bu açıdan işçinin özgürlüğü ve işverenin yetkisi arasında dengenin
kurulması kolay değildir. İşçinin hak ve özgürlüklerini güçlendirirken aynı zamanda ölçülü
olabilmesi için bu hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması gerekir. Bunun yanı sıra işçinin ifade
özgürlüğü karşısında, işveren tarafından gelecek misillemeye karşı da korunması gerekir.

Keywords

ifade özgürlüğü, poziitif yükümlülük, ölçülülük ilkesi, misilleme, mağdurlaştırma, bilgi uçurma

Balance Between the Employee's Freedom of Expression and the Employer's Interests and Protection Agaİnst Retaliation (An Evaluation in the Context of the Dede/Türkiye Judgment)

Abstract

In 2024, the European Court of Human Rights (ECtHR) delivered an important judgment
(Dede v. Türkiye) on the violation of the right to freedom of expression of a worker employed
by an institution providing clearing, settlement, custody, and risk management services for
financial instruments traded on stock exchanges in Türkiye. The ECtHR’s judgment examined
the failure to strike a fair balance between the applicant’s right to freedom of expression and
the employer’s right to protect its legitimate interests.
The employee’s acceptance to work within the employer’s work organization and by
his/her orders and instructions cannot be interpreted as giving up his/her freedoms. The
employee’s freedoms are open to the possibility of intervention by the employer and come
into conflict with the employer’s management authority. It is very difficult to define these
freedoms as they create many conflicts of interest. In this respect, it is not easy to establish a
balance between the freedom of the employee and the authority of the employer. While
strengthening the rights and freedoms of the employee, these rights and freedoms must be
limited to be proportionate at the same time. In addition, the employee’s freedom of
expression should also be protected against retaliation by the employer.

Keywords

the right to freedom of expression, positive obligation, proportionality principle, retaliation, victimisation, whistleblowing

References

• Abazi, Vigjilenca (2019) “Whistleblowing in Europe: A new Era of Legal Protections”, European Yearbook on Human Rights, P. Czech; L. Heschl; K. Lukas; M. Nowak; G. Oberleitner. (Editörler), s.91-111.
• Abazi, Vigjilenca (2020) “The European Union Whistleblower Directive: A ‘Game Changer’ for Whistleblowing Protection?”, Insutrial Law Journal, S:4, C:49, s.640-656.
• Alp, Mustafa (2013) “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Heinisch/Almanya Kararı Işığında Whistleblowing (İşçinin İfşa ve İhbarı) ve İş İlişkisinde İfade Özgürlüğü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, C:15, s.385-422.
• Alpagut, Gülsevil (2012) “İşçinin Sadakat Borcu ve Türk Borçlar Kanunu ile Getirilen Düzenlemeler”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S:24, s.23-32.
• Alyanak, Servet (2023) “Avrupa Birliği İhbarcıları Koruma Direktifinin İhbarcıların Korunması Bağlamında Getirdiği Yenilikler”, Legal Hukuk Dergisi, S:251, C:21, s.4207-4241.
• Aydın, Ufuk (2002-2003) “İş Hukuku Açısından İşçinin Bilgi Uçurması (Whistleblowing)”, Sosyal Bilimler Dergisi, s.79-100.
• Bakırcı, Kadriye (2012) Uluslararası Hukuk, AB ve ABD Hukuku ile Karşılaştırmalı Çalışma Yaşamında Kadın Erkek Eşitliği Arayışı Cinsiyet Ayrımcılığı Yasağı ve Türkiye, Güncellenmiş ve Genişletilmiş 2. Bası, Ankara: Seçkin.
• Büyükçalık, Mürvet, Ece (2021) Dolaylı Ayrımcılık yasağı, 1. Baskı, İstanbul: On İki Levha.
• Bychawska Siniarska, Dominika (2017) “Protecting the Right to Freedom of Expression Under the European Convention on Human Rights-A Hanbook for Legal Practitioners” <https://rm.coe.int/handbook-freedom-of-expression-eng/1680732814> s.e.t. 01.04.2024.
• Dönmezkuş, Dilara (2021) Temel Hakların Yatay Etkisi ve İfade Özgürlüğü, 1. Baskı, İstanbul, On İki Levha.
• Erdoğan, Gülnur (2016) “İşyerinde İfade Özgürlüğü”, (Doktora), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin (2016) “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü”, TAAD, S:25, s.1-21.
• Güllü, Canan/Çiftçi, Umut (2022) “Çalışma Yaşamında Şiddet ve Tacizin Önlenmesine İlişkin Başvuru Rehberi”, Ankara: Uluslararası Çalışma Örgütü.
• Heper, Hande (2022) “Düşünceyi Açıklama Hakkının Çalışma Yaşamındaki Görünümü: İşçinin İfade Özgürlüğü”, Çalışma ve Toplum, C:3, S:74, s.1901-1934.
• Kar, Bektaş (2008) “İşletme, İşyeri ve İşin Gereklerinden Kaynaklanan Nedenlere Dayalı Fesihlerde Yargısal Denetim”, Çalışma ve Toplum, S:2, s.101-129.
• Karan, Ulaş (2017) Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı, 1. Baskı, İstanbul: On İki Levha.
• Kuzu, Burhan “Düşünceleri Açıklama Özgürlüğü Alanında Geldiğimiz Nokta”, s.247- 334. <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/97688> s.e.t. 31.02.2024.
• Lewis, David/Vandekerckhove, Wim (2018) “Trade Unions the Whistleblowing Process in the UK: An Opportunity for Strategic Expansion?” Journal of Business Ethics, S:4, C:148, s.835-845. <https://www.jstor.org/stable/45022540> s.e.t. 01.04.2024.
• Near, Janet P/Miceli Marcia P (1995) “Effective Whistle Blowing”, The Academy of Management Review, C:20, S:3, s.679-708. <https://www.jstor.org/stable/258791> s.e.t. 01.04.2024.
• Oğurlu, Yücel “AİHM Kararları ve Türk İdare Hukukunda Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Bir Yargısal Denetim Ölçütü Olarak Ölçülülük İlkesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s.485-521. <https://hukuk.deu.edu.tr/wpcontent/ uploads/2020/01/Y.Ogurlu-10.pdf> s.e.t. 01.04.2024.
• Öktem Songu, Sezgi (2013) “Anayasal Bir Temel Hak Olarak İfade Özgürlüğünün İşçi Açısından İşyerindeki Yansımaları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:15, Özel Sayı, s.609-650.
• Özbey, Özcan (2013) “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında İfade Özgürlüğü Kısıtlamaları”, TBB Dergisi, S:106, s.41-92.
• Özveri, Murat (2023) “İşçinin İş İlişkisinde Kişilik Haklarının Korunması: Mobbing ve Yargı Kararları”, Çalışma ve Toplum, C:4, S:79, s.3255-3296.
• Preventing Secondary Victimization Policies&Practices (2016) European Crime Prevention Network, EUCPN Toolbox Series No. 7, EUCPN Secretariat, 2016. <https://eucpn.org/sites/default/files/document/files/toolbox_vii_-_final.pdf> s.e.t. 25.03.2024.
• Sauter, Wolf (2013) “Proportionality in EU Law: A Balancing Act?”, Cambridge Yearbook of European Legal Studies, S:15, s.439-466. <https://www.cambridge.org /core/journals/cambridge-yearbook-of-european-legal-studies/article/proportionalityin- eu-law-a-balancing-act/156C8294184A2B4C8C7A619F124D9E82> s.e.t. 01.04.2024.
• Senyen Kaplan, Emine Tuncay (2023) “İşverenin Yönetim Hakkı ve Sınırları”, Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi, Özel Sayı, C:15, s.169-240.
• Tridimas, Takis (2018) “The Principle of Proportionality”: Schütze, Robert/Tridimas, Takis (Editörler), Oxford Principles of European Union Law, Oxford, s.243-264.
• Ugan Çatalkaya, Deniz (2019) İş Hukukunda Ölçülülük İlkesi, 1. Baskı, İstanbul, Beta.
• Yıldız, Gaye Burcu (2013) “Türk İş Hukukunda Orantılılık İlkesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı: C:15, s.681-707.
• Yücel Bodur, Mehtap (2015) “İşverenin İşletmesel Karar Alma Özgürlüğü”, İş ve Hayat Dergisi, S:2, s.137-167.
• Yüksek, Mehmet (2016) “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinde İfade Özgürlüğünün Sınırları”, TAAD, S:25, s.105-151.