Academic Training Needs of Religious Affairs Staff Receiving Postgraduate Education

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 24 - 56, 30.06.2025

Tuba Kurt , Recep Uçar

https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2025.11.1.02

Abstract

The aim of this study is to examine the academic education needs, expectations and opinions of religious officials who work in various positions within the Presidency of Religious Affairs and receive postgraduate education. In the existing literature, it is seen that studies that address the academic needs of Religious Affairs personnel in postgraduate education in depth are limited. This study aims to fill this gap in the literature and contribute to this need. It is thought that determining the postgraduate education needs of the personnel of the Presidency of Religious Affairs is important in terms of providing qualified religious services and increasing the quality of human resources today. In this context, the study aims to emphasize the importance of postgraduate education for the staff of the Presidency of Religious Affairs, to determine the framework of the needs for this education and to make a scientific contribution to the development of solution suggestions. In addition, it is foreseen that reviewing the programs of the faculties of theology providing postgraduate education in line with the opinions of the personnel will make positive contributions to the service areas of the Presidency of Religious Affairs. In the study, the nested single case design of the case study, one of the qualitative research methods, was used. The study group of the research consists of 18 people working in the Presidency of Religious Affairs and receiving postgraduate education, determined according to maximum diversity sampling. The data related to the research were obtained through a semi-structured interview form that was piloted, and validity and reliability studies were conducted. Content analysis method was used to analyze the data. According to the results of the study, it was determined that Religious Affairs personnel prefer postgraduate education for reasons such as ensuring personal development, commitment to the profession and improving service quality. Providing incentives for postgraduate education for Religious Affairs personnel was seen as an important need at individual and institutional level. The postgraduate education received by the staff meets their expectations. It has been observed that there is trust and communication between the institutions providing postgraduate education and Diyanet. It has been determined that postgraduate education is perceived differently depending on the individual expectations of the participants, their professional needs and the institution where they receive education. It has been observed that the postgraduate education received by religious personnel contributes to their personal development. The methods and teaching styles they learn during the education process affect the efficiency of the postgraduate education courses. In addition, it has been observed that Religious Affairs personnel experience physical, institutional and time-related problems in postgraduate education. It was revealed that institutional and legislative arrangements should be made to solve these problems. According to the results obtained in the research, it is recommended that the graduate education programs and course content of the Faculty of Theology should be structured in cooperation with the Presidency of Religious Affairs in a way that will contribute to the service areas of the personnel. In addition, in scientific studies, it is recommended that the theoretical-practical balance should be observed in the services of enlightening and guiding the society on religious issues, and expectations and needs should be taken into consideration. Some incentives and opportunities should be offered to Diyanet personnel to expand postgraduate education, and a performance and career system should be developed to improve the professional competencies of the personnel to employ qualified religious officials. Determining the postgraduate education needs of Diyanet personnel is important in terms of providing qualified religious services and increasing the quality of human resources in today’s society.

Keywords

Religious education, Religious personnel, postgraduate education, academic need

Lisansüstü Eğitim Alan Diyanet Personelinin Akademik Eğitim İhtiyaçları

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde çeşitli pozisyonlarda görev yapan ve lisansüstü eğitim alan din görevlilerinin akademik eğitim ihtiyaçlarını, beklenti ve görüşlerini incelemektir. Mevcut literatürde Diyanet personelinin lisansüstü eğitimdeki akademik ihtiyaçlarını derinlemesine ele alan çalışmaların sınırlı olduğu görülmektedir. Yapılan bu çalışma, literatürdeki boşluğu doldurmayı ve bu ihtiyaca katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Diyanet İşleri Başkanlığı personelinin lisansüstü eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesinin, günümüz toplumunda nitelikli din hizmeti sunulması ve insan kaynağı kalitesinin artırılması açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Bu bağlamda çalışmada, Diyanet İşleri Başkanlığı personeli için lisansüstü eğitimin öneminin vurgulanması, bu eğitime ilişkin ihtiyaçların çerçevesinin belirlenmesi ve çözüm önerilerinin geliştirilmesine bilimsel katkıda bulunması amaçlanmaktadır. Ayrıca, personel görüşleri doğrultusunda lisansüstü eğitim veren ilahiyat fakültelerinin programlarının gözden geçirilmesinin Diyanet İşleri Başkanlığının hizmet alanlarına olumlu katkılarda bulunacağı öngörülmektedir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışmasının iç içe geçmiş tek durum deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu maksimum çeşitlilik örneklemesine göre belirlenen, Diyanet İşleri Başkanlığında görev yapan ve lisansüstü eğitim alan personelden 18 kişi oluşturmaktadır. Araştırmaya ilişkin veriler pilot uygulaması ve geçerlik güvenirlik çalışması yapılan yarı yapılandırılmış görüşme formuyla elde edilmiştir. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre Diyanet personelinin kişisel gelişimi sağlamak, mesleğe bağlılık ve hizmet kalitesini artırmak gibi gerekçelerle lisansüstü eğitimi tercih ettikleri belirlenmiştir. Diyanet personeli için lisansüstü eğitime teşvikin sağlanması bireysel ve kurumsal düzeyde önemli bir ihtiyaç olarak görülmüştür. Personelin almış olduğu lisansüstü eğitim, beklentilerini karşılamaktadır. Lisansüstü eğitim veren kurumlar ile Diyanet arasında güven ve iletişimin olduğu görülmüştür. Lisansüstü eğitimin katılımcıların bireysel beklentilerine, mesleki ihtiyaçlarına ve eğitim aldıkları kuruma bağlı olarak farklı algılandığı belirlenmiştir. Diyanet personelinin almış olduğu lisansüstü eğitimin kişisel gelişimlerine katkılarının olduğu görülmüştür. Eğitim sürecinde öğrendikleri yöntemler ve öğretim biçimleri öğrencilerin lisansüstü eğitim derslerinden aldıkları verimi etkilemektedir. Ayrıca Diyanet personelinin lisansüstü eğitimde fiziksel, kurumsal ve zamana bağlı sorunlar yaşadıkları görülmüştür. Bu sorunların çözümünde kurumsal ve mevzuata bağlı düzenlemelerin yapılması gerektiği ortaya konulmuştur. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre ilahiyat fakültesi lisansüstü eğitim programlarının ve ders içeriğinin, Diyanet İşleri Başkanlığı ile iş birliği içerisinde personelin hizmet alanlarına katkıda bulunacak şekilde yapılandırılması gerektiği önerilmektedir. Ayrıca yapılacak bilimsel çalışmalarda toplumu dinî konularda aydınlatma ve rehberlik hizmetlerinde teorik-pratik dengesinin gözetilmesi, beklenti ve ihtiyaçların göz önünde bulundurulması tavsiye edilmektedir. Diyanet personeline lisansüstü eğitimin yaygınlaştırılması amacıyla bazı teşviklerin ve imkânların sunulması, nitelikli din görevlilerinin istihdam edilmesi için personelin mesleki yeterliklerini geliştirmeye yönelik performans ve kariyer sisteminin geliştirilmesi de öneriler arasında yer alabilir. Diyanet personelinin lisansüstü eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesinin, günümüz toplumunda nitelikli din hizmeti sunulması ve insan kaynağı kalitesinin artırılması açısından önemli olduğu düşünülmektedir.

Keywords

Din eğitimi, Diyanet personeli, lisansüstü eğitim, akademik ihtiyaç

References

• Akdoğan, Eda - Altınok, Vicdan. “Türki̇ye’de Yükseköğreti̇mi̇n Mi̇syonu ve Etki̇li̇li̇ği̇”. Eğitim Yönetimi ve Politikaları Dergisi 4/2 (01 Ocak 2024), 16-31.
• Aktan, Osman. “Öğretmenlerin Kariyer Gelişimi Açısından Lisansüstü Eğitimin Değerlendirilmesi” Yükseköğretim ve Bilim Dergisi 10/3 (01 Şubat 2021), 596-607.
• Arıcan, Sümeyra - Yalvaç Arıcı, Handan. “Din Eğitimi Alanında Lisansüstü Eğitim: Bireyin Çok Yönlü Gelişimine Katkısı”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 8/1 (31 Mart 2024), 8-33. https://doi.org/10.32711/tiad.1410283
• Avcı, Fatma - Akdeniz, Ekrem Cengiz. “Lisansüstü Eğitimlerine Devam Eden Okul Öncesi ve Sınıf Öğretmenlerinin Lisansüstü Eğitime İlişkin Görüşleri, Yaşadıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi 8/1 (28 Haziran 2021), 122-141. https://doi.org/10.51725/etad.840267
• Aydemir, Sevilay - Çam, Şefika. “Lisansüstü Öğrencilerinin Lisansüstü Eğitimi Almaya İlişkin Görüşleri”. Turkish Journal of Education 4/4 (31 Ekim 2015), 4-16. https://doi.org/10.19128/turje.00354
• Bağrıaçık Yılmaz, Ayşe vd. “Lisansüstü Eğitim Öğrencilerinin Aldıkları Eğitim Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 37/1 (27 Nisan 2017), 1-45.
• Baltacı, Ali. “Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/1 (28 Haziran 2018), 231-274.
• Başar, Mustafa Aydın- Şayan Kösem, Seda. “Lisansüstü Eğitimin Mesleki Yaşam ile İş ve Yaşam Doyumuna Etkisi”. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi 13/29 (30 Eylül 2019), 383-399. https://doi.org/10.29329/mjer.2019.210.20
• Bayar, Adem - Çelenk, Mustafa. “Sınıf Öğretmenlerinin Lisansüstü Eğitimine İlişkin Görüşleri”. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi 6/2 (26 Ekim 2019), 225-237.
• Buyrukçu, Ramazan. “Türkiye’de Din Görevlisi Yetiştirme Problemi ve Çözüm Önerileri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47/2 (01 Ağustos 2006), 99-126. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000061
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2016.
• Ceylan, Tuncay. “Eğitim Görevlilerinin Diyanet Akademisine İlişkin Görüşleri”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 18 (28 Aralık 2024), 145-187. https://doi.org/10.53112/tudear.1560846
• Creswell, John W. - Creswell, J. David. Araştırma Tasarımı - Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları çev. Engin Karadağ. Ankara: Nobel Yayın, 2021.
• Dilci, Tuncay. “Eği̇ti̇m Bi̇li̇mleri̇ Örneklemi̇nde Li̇sansüstü Eği̇ti̇mi̇n Ni̇teli̇ksel Boyutuna İli̇şki̇n Görüşler (Nitel Bi̇r Çalışma)”. Fırat University Journal of Social Sciences 29/1 (31 Ocak 2019), 159-179. https://doi.org/10.18069/firatsbed.538667
• Furat, Ayşe Zişan. “Nitelikli Din Görevlisi Yetiştirmede İlahiyat Fakültelerinde Sürdürülen Eğitim-Öğretim Faaliyetlerinin Yeterliliği: İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Konu Hakkındaki Düşünceleri”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 12/1 (01 Nisan 2012), 83-110. https://doi.org/10.5281/zenodo.3344320
• Gül, İbrahim - Dikbaş, Esra. “Eği̇ti̇mci̇leri̇n Li̇sansüstü Eği̇ti̇m Almalarına İli̇şki̇n Öğretmen ve Yöneti̇ci̇ Görüşleri̇ni̇n İncelenmesi̇”. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi 9/1 (30 Nisan 2023), 40-55. https://doi.org/10.47714/uebt.1141620
• Gürel, Ramazan. “DKAB Öğretmenlerine Göre Lisansüstü Eğitim: Tercih Sebepleri, Süreçler, Sorunlar ve Beklentiler Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/12 (15 Mart 2020), 131-170.
• Güven, İsmail - Tunç, Binali. “Lisansüstü Öğrencilerin Akademik Sorunları (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Örneği)”. Milli Egitim Dergisi 35/173 (01 Ocak 2007), 157-172.
• Kahraman, Ümit - Tok, Türkay. “Eğitim Yönetimi Denetimi Planlaması ve Ekonomisi Lisansüstü Öğrencilerinin Aldıkları Eğitim Hakkındaki Görüşleri”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/1 (11 Ocak 2016), 147-164. https://doi.org/10.12780/uusbd.90859
• Kara, Fatma. Matematik Öğretmenlerinin Lisansüstü Eğitim Deneyimleri ve Okul Yaşantılarına Yansımaları. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Karakütük, Kasım. “Öğretmenlerin Lisansüstü Öğretimi Konusunda Yönetici ve Öğretmenlerin Görüşleri”. DEÜ Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 12 (2000), 193-209.
• Karaman, Sedat - Bakırcı, Fehim. “Türkiye’de Lisansüstü Eğitim:Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 5/2 (01 Haziran 2010), 94-114.
• Keski̇n, Hüseyin. “Öğretmenlerin Lisansüstü Eğitim Alma Nedenlerinin İncelenmesi”. Socıal Scıences Studıes Journal (SSSJournal) 9/109 (29 Ağustos 2024), 6094-6104. https://doi.org/10.29228/sssj.68520
• Kıral, Erkan - Altun, Burcu. “Expectations of Students in the Educational Administration, Supervision, Planning and Economics Master’s Program without Thesis and Their Opinions Regarding the Satisfaction of Their Expectations”. Anthropologist 21/3 (01 Eylül 2015), 512-521. https://doi.org/10.1080/09720073.2015.11891841
• Koşar, Didem vd. “Yüksek Li̇sans Yapmak: Eği̇ti̇m Yöneti̇mi̇ Öğrenci̇leri̇ni̇n Li̇sansüstü Eği̇ti̇m Yapma Nedenleri̇ne İli̇şki̇n Ni̇tel Bi̇r Araştırma”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 53 (31 Ocak 2020), 370-392. https://doi.org/10.21764/maeuefd.581698
• Kurtoğlu Erden, Meltem - Seferoğlu, Süleyman Sadi. “Li̇sansüstü Düzeyde Eği̇ti̇me İli̇şki̇n Öğrenci̇ Değerlendi̇rmeleri̇: Bi̇lgi̇sayar ve Öğreti̇m Teknoloji̇leri̇ Eği̇ti̇mi̇ Bölümü Li̇sansüstü Öğrenci̇leri̇ Örneği̇”. Milli Eğitim Dergisi 50/230 (04 Mayıs 2021), 939-958. https://doi.org/10.37669/milliegitim.653099
• Merriam, S.B. Ni̇tel Araştırma: Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. ed. Selahattin Turan. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2018.
• Oluk, Sami - Çolak, Fatih. “Mi̇lli̇ Eği̇ti̇m Bakanlığına Bağlı Okullarda Öğretmen Olarak Çalışan Li̇sansüstü Öğrenci̇leri̇ni̇n Karşılaştıkları Bazı Sorunlar”. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 17 (01 Aralık 2005), 141-144.
• Özdemir, Saadettin. “Diyanet Hizmetleri Açısından İlahiyat Fakültesi Program(lar)ı”. Din ve Bilim - Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2/1 (30 Haziran 2019), 1-25.
• Öztürk, Ferda - Dinç, Hande. “Lisansüstü Eğitim Alan Müzik Öğretmenlerinin Eğitimleri Sürecinde Karşılaştıkları Sorunlar”. Idil Journal of Art and Language 5/21 (31 Mart 2016), 505-520. https://doi.org/10.7816/idil-05-21-15
• Parlar, Hanifi. “Bilgi Toplumu, Değişim ve Yeni Eğitim Paradigması”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi 2/4 (30 Aralık 2013), 193-209.
• Sayan, Yasemin - Aksu, Hüseyin. “Akademik Personel Olmadan Lisansüstü Eğitim Yapan Bireylerin Karşılaştıkları Sorunlar Üzerine Nitel Bir Çalışma: Dokuz Eylül Üniversitesi-Balıkesir Üniversitesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 17 (01 Aralık 2005), 59-66.
• Sevim, Esranur. “Öğrencilerin Lisansüstü Eğitim Sürecinde Yaşanan Sorunlara Yönelik Görüşleri”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4/2 (31 Aralık 2024), 20-45.
• Şimşek, Hasan - Yıldırım, Ali. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2013.
• Türköz, Osman vd. “Lisansüstü Eğitim Alan Öğrencilerde Gelecek Kaygısı”. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi 4/2 (27 Ekim 2021), 132-152. https://doi.org/10.38057/bifd.936821