Gelin Taşı ve Dede Tepesi Efsanesi ve Minyatür Uygulaması

Year 2022, İzmir Özel Sayısı, 33 - 42, 30.09.2022

Esra Mercan

https://doi.org/10.17484/yedi.1144212

Abstract

Yüzyıllar boyunca bir medeniyetin dünya görüşünü, kültürlerini, geleneklerini anlatmasının ve geleceğe aktarmasının en etkili yolu edebiyat olmuştur. Sözlü ve yazılı edebiyatın ürünleri çağına ışık tutmakla beraber sanatın her alanına da sonsuz bir kaynak sağlamaktadır. Efsaneler de sözlü geleneğin ürünü olan bir anlatım türüdür. Anlatıcının ve dinleyicinin yaşananların gerçek olduğuna inanması bakımından masal türünden ayrılmaktadır. Gerçeklik unsurunun yanı sıra olağanüstü ve kutsal bir yanı da olan efsaneler kaynağını tarihten, dinden ve günlük olaylardan almaktadır. Tarihin her döneminde üretilmiş olan faklı sanat alanlarındaki eserlerin anlaşılmasında ve kavranabilmesinde efsaneler büyük rol oynamaktadır. Efsanelerde yer alan konular ve kahramanlar sanat çatısı altında yeniden biçimlenmeye, başka kimliğe ve bedene bürünmeye devam etmektedir. Türk folklorunda önemli yere sahip olan bu anlatım türünün bir örneği de İzmir’de geçen Gelin Taşı ve Dede Tepesi adlı efsanesidir. Dinden uzaklaşan bir köyün halkına doğru yolu göstermekle yükümlü bir pir ile ona yardım eden genç bir kızın başından geçenlerin anlatıldığı efsanede gelin alayının taşa dönüştüğü sahnenin minyatür tasarımı yapılmıştır. Kaybolmaya yüz tutmuş efsanelerimizden bu örneğin minyatür tasarımı yapılarak efsanenin bilinirliğinin artırılması ve kalıcılığının sağlanması amaçlanmıştır.

Keywords

Minyatür, Efsane, İzmir

The Legend of Bride Stone and Dede Hill and the Miniature Design

Abstract

For centuries, literature has been the most effective way for a civilization to tell and convey its cultures and traditions around the world. While the products of oral and written literature shed light on the age, they also provide an endless source for every field of art. Legends are also a type of expression that is a type of dictionary. It differs from the fairy tale type in that the narrator and the listener believe that what happened is real. Legends, which have an extraordinary and sacred side as well as the element of reality, take their source from history, religion and daily events. Legends play a major role in understanding and comprehending works in different fields of art that have been produced in every period of history. The subjects and heroes in the legends continue to be reshaped under the roof of art and to take on another identity and body. An example of this culture, which has an important place in our folklore, is the legend of Bride Stone and Dede Hill in Izmir. The miniature design of the scene in which the bridal procession turns into stone in the legend that tells the story of a young girl who helps the people of a village that have moved away from religion, and a pair who are responsible for showing the right way. It is important that the design of the model which is on the verge of disappearing, is authentic.

Keywords

Miniature, legend, Izmir

References

• And, M. (2004). Osmanlı tasvir sanatları 1: Minyatür. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Aslanapa, O. (1986). Türk minyatür sanatının gelişmesi. Erdem Dergisi, 6(2), 851-866.
• Binark, İ. (1978). Türklerde resim ve minyatür sanatı. Vakıflar Dergisi, 12, 271-290.
• Can, M. ve Göde, H. A. (2022). Isparta efsanelerinde değerler eğitimi. Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 52-63.
• Çağman, F. ve Tanındı, Z. (1979). Topkapı Sarayı Müzesi İslam minyatürleri. Tercüman Sanat ve Kültür Yayınları.
• Çelebi, İ. (1998). Hızır. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 17, 409-411.
• Ergun, M. (1997). Türk dünyası efsanelerinde değişme motifi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eriş, E. (2009). Bergama söylenceleri. Bergama Kültür ve Sanat Vakfı.
• Feyzioğlu, N. (2011). Gelin kayası efsaneleri ve taş kesilme motifi üzerine bir değerlendirme. Gazi Türkiyat, 9, 115-133.
• Göde, H. A. (2010). Isparta efsaneleri. Fakülte Kitabevi.
• Hikayelerimizden (t.y.). Anadolu Efsaneleri: “Gelin Taşı ve Dede Tepesi”. https://hikayelerimizden.com/efsaneler/anadolu-efsaneleri-gelin-tasi-ve-dede-tepesi.html.
• İpşiroğlu, M. Ş. (2005). İslam’da resim yasağı ve sonuçları. Yapı Kredi Yayınları.
• Kaya, M. (2007). Mitolojiden efsaneye Türk mitolojisinin Türkiye’deki efsanelerde izleri. Bağlam Yayıncılık.
• Karaislamoğlu, A. (2002). Kelile ve Dimne. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 25, 210-212.
• Kerimov, K. (1992). Azerbaycan ince sanatı. Işık Yayınevi.
• Kühnel, E. (1952). Doğu İslam memleketlerinde minyatür. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Mahir, B. (2005a). Minyatür. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 30, 118-123.
• Mahir, B. (2005b). Osmanlı minyatür sanatı. Kabalcı Yayınevi.
• Sakaoğlu, S. (1976). 101 Anadolu efsanesi. Damla Yayınevi.
• Sakaoğlu, S. (1980). Anadolu Türk efsanelerinde taş kesilme motifi ve bu efsanelerin tip kataloğu. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tanındı, Z. (1996). Türk minyatür sanatı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yağmur, S. K. (2018). Efsane ve mitoloji üzerine genel bir değerlendirme ve efsane mitoloji ilişkisi. Asia Minor Studies International Journal of Social Sciences, 12, 317-328.
• Yetkin, S. K. (1963). Türk resim sanatının menşei hakkında. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 5-10.
• Yılar, Ö. (2005). Mit-efsane ve eğitim. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 383-392.