Luster Paste Applications on Glass Surfaces

Year 2025, Issue: 34, 1 - 12

Fatma Çiftçi , Halil Yoleri

https://doi.org/10.17484/yedi.1635314

Abstract

One of the oldest techniques used in the decoration of glass surfaces, Macun Luster (Paste Luster), has been applied by glass artisans since the 8th century, as evidenced by archaeological findings. This technique, which holds a significant place in Islamic art, gradually declined in use on glass surfaces over time but became widespread in the decoration of glazed ceramics from the 9th century onwards. Using a brush, the Macun Luster technique involves applying a paste-like mixture containing metal salts and auxiliary raw materials onto the glass surface. The process is completed through ion exchange in a reducing atmosphere at the transformation temperature. The reduction of metal salts within the paste produces iridescent metallic effects and pearlescent reflections on the glass surface. This optical effect, which becomes more pronounced under daylight, produces a metallic reflective appearance on the surface of the glass. This study aims to revitalize the application of the Macun Luster technique on glass surfaces. In this context, new Macun Luster formulations suitable for contemporary conditions were developed based on information found in the 8th-century manuscripts atributed to Jabir Ibn Hayyan. These formulations were applied with a brush onto alkali-silica glasses and tested under a reducing atmosphere during the firing process. Additionally, the oxygen and carbon concentrations within the kiln atmosphere were measured using an oxygen probe to control the process. This research evaluates how the Macun Luster technique can be integrated into modern glass production processes and proposes an application model compatible with contemporary manufacturing methods. Historical formulations have been reinterpreted in light of current material knowledge and experimental data, resulting in the development of a technique that can contribute to contemporary glass art.

Keywords

Glass, luster, paste luster, decoration, craft

Project Number

Proje ID: 2342, Proje Kodu: 2020.KB.SOS.001

Cam Yüzeylerde Macun Lüsteri Uygulamaları

Abstract

Cam yüzeylerin bezemesinde kullanılan en eski tekniklerden biri olan macun lüsteri, arkeolojik bulgulara göre 8. yüzyıldan itibaren cam ustaları tarafından uygulanmıştır. İslam sanatında önemli bir yer edinen bu teknik, zaman içinde cam yüzeylerde azalmış ancak 9. yüzyıldan itibaren sırlı seramiklerin bezenmelerinde yaygınlaşmıştır. Macun lüsteri tekniği; metal tuzları ve yardımcı ham maddeler içeren macun kıvamındaki bir karışımın cam yüzeyine fırça ile sürülmesi ve ardından dönüşüm sıcaklığında indirgen ortamda iyon değişimiyle gerçekleştirilir. Bu süreçte macun içeriğinde yer alan metal tuzlarının indirgenmesiyle cam yüzeyinde yanardöner metalik efektlerin ve sedefsi yansımaların oluşması sağlanır. Gün ışığında daha da belirginleşen bu optik etki, camın yüzeyinde metalik yansımaları olan bir etki oluşturur. Bu çalışma, Macun lüsteri tekniğinin cam yüzeylerde uygulanmasının yeniden canlandırılmasını amaçlamaktadır. Bu bağlamda, 8. yüzyıla ait Cabir Ibn Hayyan’ın yazmalarında yer alan bilgilere dayanarak, günümüz koşullarına uygun yeni macun lüsteri formülleri geliştirilmiştir. Alkali silika camlar üzerine fırça ile uygulanan bu formüller, pişirim aşamasında indirgen atmosfer sağlanarak denenmiş ayrıca fırın atmosferindeki oksijen ve karbon yoğunluğu oksijen probu ile ölçülmüştür. Araştırma, macun lüsteri tekniğinin modern cam üretim süreçlerine nasıl entegre edilebileceğini değerlendirmekte ve güncel üretim yöntemleriyle uyumlu bir uygulama modeli sunmaktadır. Tarihsel formüller, çağdaş malzeme bilgisi ve deneysel veriler ışığında yeniden yorumlanmış; böylece günümüz cam sanatına katkı sağlayabilecek nitelikte bir teknik geliştirilmiştir.

Keywords

Cam, lüster, macun lüsteri, dekor, zanaat

Ethical Statement

"Cam Yüzeylerde Macun Lüsteri Araştırmaları" başlıklı Sanatta Yeterlik tez çalışmasının ve çalışmadan türetilen Bilimsel Araştırma Projesi'nin özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarında bilimsel etik, ilke ve kurallarına uygun davrandığımı, bu çalışma kapsamında tüm veriler ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Supporting Institution

Dokuz Eylül Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Project Number

Proje ID: 2342, Proje Kodu: 2020.KB.SOS.001

Thanks

Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi'ne teşekkür ederiz.

References

• Al-Hassan, Y. (2009). An eighth century Arabic treatise on the colouring of glass: Kitab al-Durra al-Maknuna (the book of the hidden pearl) of Jabir Ibn Hayyan (c. 721–c. 815). Arabic Sciences and Philosophy, 19(1), 121–156. https://doi.org/10.1017/S0957423909000605
• Ballardini, G. (1928, Ağustos). Note sull'origine della ceramica orientale a lustro e a riflesso metallico. Nuova Antologia.
• Çiftçi, F. (2024). Cam yüzeylerde macun lüsteri araştırmaları (Tez No. 865729) [Sanatta Yeterlik Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü].
• Çiftçi, F. ve Yoleri, H. (2024). Reviving iridescent magic: A contemporary approach to a centuries old craft from Mesopotamia to the present. Glass Art Society Annual Conference Berlin.
• Kröger, J. (1995). Nishapur, glass of the early Islamic period. The Metropolitan Museum of Art.
• Larson, K. A. (2019). Ancient and Islamic glass: Selections from the Corning Museum of Glass. The Corning Museum of Glass.
• Mır-Shafıeı, M. ve Mohammadzadeh, M. (2016). Technology of luster glaze enamel production, based on the formula in the book of jawāher-nāma-ye nezāmi, Journal of Research on Archaeometry, 1(2), 27-38.
• Özgümüş, Ü. C. (2013). Çağlar boyu cam tasarımı. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Tosun, S. (2018). Cevahirname-i nizami kitabında yer alan lüster reçetelerinin günümüz koşullarında uygulanması (Tez No. 530392) [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü].
• Yoleri, H. (1998). Macun lüsteri tekniğinin günümüzde uygulanması (Tez No. 72832) [Sanatta Yeterlik Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].