Gedikpaşalı Yahyâ Nazîm Efendi’nin Hayatı ve Eserleri

Year 2021, Volume: 4 Issue: 2, 335 - 354, 28.12.2021

Fatma Münevver Şenduran

https://doi.org/10.51576/yegah.1023142

Abstract

Bu çalışmanın amacı; 17. yüzyılda yaşayan Gedikpaşalı Yahyâ Nazîm Efendi’nin şâirlik ve bestekârlık yönlerini irdeleyerek, Türk Mûsıkîsi’ndeki yerini ve önemini ortaya koymaktır. Günümüzde güfteleri ve besteleri sık kullanılmamasına rağmen kendi dönemine damgasını vurmuş, hem Türk Mûsıkîsi hem de Türk Edebiyâtı alanlarına önemli katkılar sağlamıştır. Şâir Neşâtî tarafından kendisine “Nazîm” mahlası verilen ve aynı zamanda sesinin güzelliği ile yaşadığı dönemde adından sıklıkla bahsolunan Yahyâ Nazîm Efendi; dönemin ünlü hânendeleri arasında yer almış, kendine has icrâsı ile pâdişâh huzurunda birçok fasılda bulunmuştur.
Kendi zamanında yaşamış olan mühim bestekârlara, yazdığı şiirler ilham olmuş ve Peygamber Efendimiz için kaleme aldığı naatlar ile takdir görerek büyük beğeni kazanmıştır. Yahyâ Nazîm Efendi’nin kaleme almış olduğu şiirlere dönemin birçok bestekârı da rağbet etmiştir.
Çalışmamızda Yahyâ Nazîm Efendi’nin repertuvarımızda yer alan besteleri ve güfteleri tablolar hâlinde verilerek değerlendirilmiştir. Ayrıca elde edilen bulgular doğrultusunda; Yahyâ Nazîm Efendi’nin hayatı, yazmış olduğu “Dîvân-ı Belâgat-unvân-ı Nazîm” adlı eserin Türk Mûsıkîsi açısından incelenmesi, eserlerinin hangi bestekârlar ve güftekârlar tarafından tercih edildiğine yer verilerek Türk Mûsıkîsi’ndeki yeri ve önemi somutlaştırılmaya çalışılacaktır.
Nitel bir inceleme olan araştırmada betimsel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Bestelerin form analizleri Serda Türkel Oter tarafından geliştirilen, güftenin temel alındığı biçim analiz yöntemi ile yapılmıştır. Yahyâ Nazîm Efendi’nin repertuvarımızda yer alan bestelerinin biçim şemaları hazırlanarak, güfteler dîvânda yer alan yazımları ile karşılaştırılmış, gerekli tahlillerin ardından değerlendirilerek tablolar hâlinde biçim şemalarına yer verilmiştir.

Keywords

Türk Mûsıkîsi, Dîvân Edebiyatı, Yahyâ Nazîm Efendi, Dîvân-ı Belâgat-unvân-ı Nazîm

Thanks

Dr. Öğretim Üyesi Rıfat Vedat Yıldırım, ve Dr. Emrah Gökçe'ye teşekkürlerimle...

The Life and Works of Gedikpaşalı Yahyâ Nazim Efendi, One of the Important Names of 17th Century Turkish Music

Abstract

The aim of this study is to examine the poetic and composing aspects of Gedikpaşalı Yahyâ Nazîm Efendi, who lived in the 17th century, and to put forward his place and importance in Turkish Music. Although his lyrics and compositions are not used frequently today, he left his mark on the period and made important contributions to both Turkish Music and Turkish Literature. Yahyâ Nazîm Efendi, who was given the nick name "Nazîm" by the poet Neşâtî, was frequently mentioned during his lifetime with the beauty of his voice; he was among the famous singers of his period, and with his unique performance, he participated in many musical performances in the presence of the Sultan.
He inspired important composers who lived in his own time with the poems he wrote and was appreciated with the naats he wrote for the Prophet. The poems written by Yahyâ Nazîm Efendi were also sought after by many composers of the period.
In our study, Yahyâ Nazîm Efendi's compositions and lyrics in our repertoire were evaluated in tables. In addition, in line with the findings obtained; Yahyâ Nazîm Efendi's life will be examined in terms of Turkish Music in his work entitled "Dîvân-ı Belâgat-unvân-ı Nazîm". It will be mentioned which composers and lyricists prefer their works, and his place and importance in Turkish Music will be tried to be embodied.
The descriptive research method was used in the research, which is a qualitative study. The form analyzes of the compositions were analyzed with the form analysis method developed by Serda Türkel Oter, based on the lyrics. The form schemes of Yahyâ Nazîm Efendi's compositions in our repertoire were prepared and the lyrics were compared with the writings in the dîvân. After the necessary analyzes, the evaluation is made and shown in tables as form diagrams.

Keywords

Turkish Music, Dîvân Literature, Yahyâ Nazim Efendi, Dîvân-ı Belâgat-unvân-ı Nazîm

References

• Ak, A. Ş. (2009). Türk Mûsıkîsi Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Arel, H. S. (1952). “Yahyâ Nazîm Çelebi”, Musiki Mecmuası, İstanbul: (s. 50-51).
• Aksoy, B. (1994). Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Musıki, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Behar, C. (1987). 18. Yüzyılda Türk Müziği Charles Fonton, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Behar, C. (2010). Şeyhülislâmın Müziği, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Behar, C. (2015). Osmanlı /Türk Mûsıkîsinin Kısa Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çakır, M. S. (2018). Yahyâ Nazîm Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi.
• Ezgi, S. (1945). Türk Mûsıkîsi Klasiklerinden Temcit-Na’t-Salat-Durak, İstanbul: M. Sadık Kâğıtçı Matbaası.
• Ergun, S. N. (1942). Türk Mûsıkîsi Antolojisi, Birinci Cilt, İstanbul: Rıza Coşgun Matbaası.
• Ferit, R. (1933). Bestegâr-Şâir Nazîm: Hayatı, Eserleri Hakkında Tetkikat. İstanbul: Hilâl Matbaası.
• Özalp, M. N. (1992). Türk Mûsıkîsi Beste Formları, Ankara: TRT Genel Sekreterlik Basım ve Yayım Müdürlüğü Yayınları.
• Özalp, M. N. (2000). Türk Mûsıkîsi Tarihi, Birinci Cilt, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Özcan, N. Uzun, M. (1988). Nazîm, 32. cilt, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (s.452-453).
• Özcan, N. (1991). Atrabü’l Âsâr, 4. cilt, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (s.85-86).
• Öztuna, Y. (1990). Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi, İkinci Cilt, Ankara: Kültür Bakanlığı Başbakanlık Basımevi.
• Tanrıkorur, C. (2011). Osmanlı Dönemi Türk Mûsıkîsi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yıldırım, İ. (2016). Nazîm Yahyâ’nın Bir Aşk Hikâyesi: “Dâstân-ı Hecr ü Visâl”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 57, Erzurum: (s.1663-1700).
• İnternet 1: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/Naz%C3%AEm-Yahy%C3%A2-celebi, erişim tarihi: 12.10.2021
• İnternet 2: https://www.salihbora.com/sanatcilarimiz/sairlerimiz/Yahyâ-Nazîm-efendi/, erişim tarihi: 10.10.2021
• İnternet 3: https://tarihicevir.com/genel/bir-nat-sairi-Yahyâ-nazim-celebi/, erişim tarihi: 25.10.2021