BİLİM KURGU FİLMLERİNDE BEDEN VE MEKÂN OKUMASI

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 29, 06.07.2020

Aylin Ayna , Ece Postalcı

Öz

Mekân, soyut ve somut varlığı, temsil gücü ve etkileşimli karakteri ile sinema alanı için başından bu yana önemli olmuş kavramlardan biridir. Mekânın filmler için hikâyeyi, fikri, durumu anlatmaktaki temsil gücü, onu aracı konuma getirirken, aynı zamanda sinemanın diğer sanat alanlarından farklı olarak zaman boyutu ile mekâna ve mekânın temsiliyetine ilişkin farklı deneyimler sunuyor olması da bu iki sanat alanı için önemli bir diğer bağlayıcı unsur olmuştur. Görsel sanatlarda “inşa edilen” mekân, yalnızca ana hikâyeyi tanımlamak için bir araç değil, aynı zamanda biçimi, unsurları ve diğer birçok anlamsal nesnesiyle temsilin kendisidir. Kuşkusuz hem beden hem de mekân ilişkilerinde etkileşimlidir. Mimari mekân gerek hikâyenin oluşturulması gerekse bireylerin birbirleriyle ve çevreyle ilişkilenme biçimlerini aktarmasıyla sinematografinin temsil bakımından önemli araçlarından biridir. Sinema filmlerinde beden ve mekân, hikâyenin canlanmasını, izleyicinin gören ve hayal eden olarak söz konusu kurguya dahil olmasına aracı olmaktadır. Çalışma için çerçeve olarak seçilen bilim-kurgu filmleri ise geleceğe, teknolojiye ve yaşam biçimlerine yönelik hayal, yorum ve öngörüler dünyası sunup eğlenceyi ve felsefeyi birlikte barındıran niteliğiyle sinema alanında yaratıcı, ilgi çekici ve düşündürücü bir alan yaratmaktadır. Makale, bilim kurgu filmleriyle bedenin ve mekânın etkileşimini, özellikle kentsel mekânlar bağlamında sorgulamakta ve gelecek kurgularındaki mekân ve beden arasındaki farklı ilişkilere odaklanmaktadır. Son elli yılın kentsel mekân ve yapılı çevrenin bilim kurgu filmlerinde nasıl kurgulandığını ve bedenin bu mekânlar içinde nasıl konumlandırıldığına bir bakış sunan bu çalışma mekân tasarımcıları için gelecekteki beden-mekân ilişkisini sorgulatmayı hedeflemektedir. Mekânın hayallerde veya sanal gerçeklikte nasıl inşa edildiği ve yaşandığı, gelecek şehirlerde sosyal ve kültürel koşulların mekânsal organizasyonu seçilen filmler üzerinden incelenmektedir. Bu çerçevede, yaklaşık son elli yıldaki filmler üzerinden, kent mekânlarının kurgu dahilinde kullanılmış olduğu bir bilim kurgu filmleri seçkisi oluşturulmuş, bu seçki genelinde beden - (kentsel) mekân ve ilişkileri bağlamında değerlendirmeler yapılmıştır. Bu bağlamda, gelecekte beden ve mekan arasındaki yeni ilişkilerin bir perspektifini çizmek için farklı kentsel mekânlar ortaya koyan son elli yılın bilim kurgu filmlerinden bir seçki üzerinde okuma yapılmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Bilim-Kurgu Sineması, Beden, Mekan, Mekansal deneyim

Kaynakça

• Agocuk, P. (2014). Amarcord Filmi Özelinde Göstergebilimsel Film Çözümlemesi ve Anlamlandırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 7-18.
• Allen, W. (Yöneten). (1973). 200 Yıl Sonra (Sleeper) [Sinema Filmi].
• Allmer, A. (2010). Sinemekan Sinemada Mimarlık. İstanbul: Varlık Yayınları.
• BBC (Yöneten). (1963). Doctor Who [Sinema Filmi].
• Besson (Yöneten). (1997). 5. Element _The Fifth Element [Sinema Filmi].
• Burges, A. (2004). Otomatik Portakal. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Cameron, J. (Yöneten). (2009). Avatar _Avatar [Sinema Filmi].
• Cuaron, A. (Yöneten). (2013). Yer Çekimi _Gravity [Sinema Filmi].
• Deleuze, G. (1997). Cinema 2: The Time-Image. (H. Tomlinson, & R. Galeta, Çev.) Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Ersümer, O. (2013). Bilimkurgu Sinemasında Cyberpunk. Kadıköy: Altıkırkbeş Yayın - Lull/ Sinema Kitapları - 13.
• Gabor, D. (1963). Inventing the Future. London: Secker & Warburg.
• Gray, J. (Yöneten). (2019). Yıldızlara Doğru _Ad Astra [Sinema Filmi].
• Harvey, D. (1991). The Condition of Postmodernism. USA: Blackwell Publishers.
• Heisserer, E., Chiang, T. (Yazarlar), & Villeneuve, D. (Yöneten). (2016). Arrival [Sinema Filmi]. ABD.
• Judge, M. (Yöneten). (2006). Ahmaklar _Idiocracy [Sinema Filmi].
• Kahvecioğlu, H. (2008). Mekânın Üreticisi veya Tüketicisi Olarak Zaman. A. Şentürer, Ş. Ural, Ö. Berber, & F. Uz Sönmez içinde, Zaman-Mekân (s. 142-149). İstanbul: Yem Yayın.
• Kahvecioğlu, H. (2008). Mekanın Üreticisi ve Tüketicisi Olarak Zaman. A. Şentürer, A. Ural, S. Berber, & O. Sönmez içinde, Zaman-Mekân. İstanbul: YEM Yayın.
• Kosinski, J. (Yöneten). (2013). Oblivion [Sinema Filmi].
• Kosinski, J. (Yöneten). (2013). 'Oblivion' Filmi Resmi Fragmanı [Sinema Filmi].
• Kubrick, S. (Yöneten). (1968). 2001 Uzay Yolu Macerası _2001 A Space Odyssey [Sinema Filmi].
• Kubrick, S. (Yöneten). (1971). Otomatik Portakal (A Clockwork Orange) [Sinema Filmi].
• Lang, F. (Yöneten). (1927). Metropolis [Sinema Filmi].
• Meterelliyöz, M. (2010). Ridlet Scott Sinematografisinde Mekan Kullanımı. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Niccol, A. (Yöneten). (2011). Zamana Karşı _In Time [Sinema Filmi].
• Nolan, C. (Yöneten). (2010). Başlangıç _Inception [Sinema Filmi].
• Nolan, C. (Yöneten). (2014). Yıldızlararası _Interstellar [Sinema Filmi].
• Nowell-Smith, G. (2001). Cities: Real and Imagined. M. Shiel, & T. Fitzmaurice (Dü) içinde, Cinema and The City: Film and Urban Societies in a Global Context. Blackwell Publisher.
• Raadford, M. (Yöneten). (1984). 1984 (1984) [Sinema Filmi].
• Roddenbery, G. (Yöneten). (1966). Uzay Yolu _Star Trek [Sinema Filmi].
• Roloff, B., & Seeblen, G. (1995). Ütopik Sinema: Bilim Kurgu Sinemasının Tarihi ve Mitolojisi. (V. Atayman, Çev.) Alan Yayıncılık.
• Sakarya, E. (2018). Bilim Kurgu Filmlerinde Kent ve İç Mekan Olgusunun Zaman İçindeki Değişimi: Metropolis, 2001 A Space Odyssey, Blade Runner ve Minority Report Örnekleri. Ankara: Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Anabilim Dalı.
• Sanders, R. (Yöneten). (2017). Kabuktaki Hayalet _Ghost in The Shell [Sinema Filmi].
• Schaffner, F. J. (Yöneten). (1968). Maymunlar Cehennemi _Planet of Apes [Sinema Filmi].
• Scott, R. (Yöneten). (1979). Yaratık _Alien [Sinema Filmi].
• Scott, R. (Yöneten). (1982). Bıçak Sırtı _Blade Runner [Sinema Filmi].
• Scott, R. (Yöneten). (2015). Marslı _Martian [Sinema Filmi].
• Smith, G. (2008). Dünya Sinema Tarihi. (A. Fethi, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Speilberg, S. (Yöneten). (2002). Azınlık Raporu _Minority Report [Sinema Filmi].
• Spielberg, S. (Yöneten). (1982). E.T. [Sinema Filmi].
• Spielberg, S. (Yöneten). (2001). Yapay Zeka _Artificial Intelligence [Sinema Filmi].
• Spierig, M., & Spierig, P. (Yönetenler). (2014). Predestination [Sinema Filmi].
• TDK. (2019). T.C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu: Türk Dil Kurumu. Türk Dil Kurumu Sözlükleri: http://sozluk.gov.tr adresinden alındı
• TheWachowskiBrothers (Yöneten). (1999). Matrix _The Matrix [Sinema Filmi].
• Verhoeven, P. (Yöneten). (1990). Gerçeğe Çağrı _ Total Recall [Sinema Filmi].
• Villeneuve, D. (Yöneten). (2017). Bıçak Sırtı 2049 _Blade Runner 2049 [Sinema Filmi].
• Zemeckis, R. (Yöneten). (1985). Geleceğe Dönüş _Back to The Future [Sinema Filmi].
• URL 1: http://www.zillow.com/blog/files/2009/06/sleeper-house.jpg
• URL 2: http://www.wired.com/images_blogs/underwire/2011/10/in-time-arm.jpg
• URL 3: http://images.susu.org/unionfilms/films/backgrounds/hd/in-time.jpg
• URL 4: https://planetoftheapes.fandom.com/wiki/Planet_of_the_Apes_(1968)