BAKHTİN’İN HETEROGLOSSİA VE DİYALOJİ KURAMLARI IŞIĞINDA BİR OPERA ANALİZİ: DON GİOVANNİ

Year 2024, Volume: 7 Issue: 4, 700 - 723

Furkan Aktakka

https://doi.org/10.51576/ymd.1560518

Abstract

ÖZ
Çalışma kapsamında Don Giovanni operası Mihail Bakhtin’in heteroglossia ve diyaloji kuramları bağlamında analiz edilmektedir. Bakhtin, kuramlarını esasen edebi bir yazın formu olan roman üzerinden geliştirmiştir. Çalışmanın temel amacı, bahsedilen kuramların çok katmanlı bir sanat formu olan operalara da uyarlanabileceğini ortaya koymaktır. Bu bağlamda Don Giovanni operasında yer alan karakterler, sosyal sınıflar ve bunların etkileşimleri Bakhtin’in heteroglossia ve diyaloji kuramları çerçevesinde analiz edilecektir. Çalışma sonucunda bu kuramların Don Giovanni operası üzerinde test edilebilir olup olmadığı ortaya konulacaktır. Bakhtin’in kuramlarının sadece romanlar değil operalar üzerinde de test edilmesi önemli bir adım olarak görülmektedir. Zira operalardaki karakter ve sosyal sınıf etkileşimlerinin yanı sıra ideolojik çatışmaların nasıl ele alındığı ve ifade edildiğinin anlaşılmasına yönelik farklı bakış açılarının eserlerin sahnelenme süreçlerini zenginleştireceği düşünülmektedir. Bu bağlamda, yapılan çalışma Don Giovanni operasının sanatsal ve toplumsal derinliğine yönelik yeni yorumlamalar sunmayı amaçlaması bakımından önemli görülmektedir. Bakhtin’in kuramlarının opera alanına uyarlandığı az sayıdaki çalışmadan birisi olması nedeniyle de alan yazına önemli katkı sağlanması beklenmektedir. Çalışmanın problem cümlesi şu şekilde ifade edilebilir: Don Giovanni operası Bakhtin’in diyaloji ve heteroglossia kuramları çerçevesinde analiz edilebilir mi? Çalışma kapsamında Bakhtin’inin diyaloji ve heteroglossia kuramlarının temel alınmasının nedeni Don Giovanni operasının sadece karakter etkileşimleri bakımından değil aynı zamanda sınıfsal ve ideolojik açılardan da derinlemesine bir analize tabi tutulmasını sağlayacak unsurlar içermesidir. Bakhtin’in heteroglossia ve diyaloji kuramları farklı sanat dallarındaki çok sesliliği, ideolojik çatışmaları ve karakterler arası etkileşimleri anlamlandırmak için güçlü bir perspektif sunmaktadır. Bu bağlamda, operada karakterler arasındaki etkileşimlerin, sosyal sınıf farklılıklarının ve toplumsal normların işlenişini anlamak için farklı bir bakış açısı geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Keywords

don giovanni, Bakhtin, heteroglossia, diyalojik, opera

AN OPERA ANALYSIS IN THE LIGHT OF BAKHTIN'S THEORIES OF HETEROGLOSSIA AND DIALOGISM: DON GIOVANNI

Abstract

ABSTRACT
This study analyzes Don Giovanni within the framework of Mikhail Bakhtin's theories of heteroglossia and dialogism. Bakhtin originally developed these theories based on the novel, a literary form. The main objective of this study is to demonstrate that these theories can also be adapted to operas, which are multilayered art forms. In this context, the characters, social classes, and their interactions in Don Giovanni will be examined through Bakhtin's concepts of heteroglossia and dialogism, aiming to determine whether these theories can be applied to the opera. Testing Bakhtin's theories on operas as well as novels is considered an important step, offering new perspectives on how character interactions, social classes, and ideological conflicts are addressed, thus enriching the staging of such works. This study is significant for its potential to provide fresh interpretations of the artistic and social depth of Don Giovanni. Furthermore, as one of the few studies applying Bakhtin's theories to opera, it is expected to contribute meaningfully to the literature. The research question is “Can Don Giovanni be analyzed through the lens of Bakhtin's dialogism and heteroglossia?” Bakhtin's theories are applied because Don Giovanni contains elements conducive to in-depth analysis, not only in terms of character interactions but also from class and ideological perspectives. These theories offer a powerful framework for understanding polyphony, ideological conflicts, and character dynamics across art forms, with the goal of providing new insights into the portrayal of character interactions, class differences, and societal norms in opera.

Keywords

don giovanni, Bakhtin, heteroglossia, dialogic, opera

References

• Akyüz, B. (2020). Mihail Bahtin’in Romana Dair Görüşleri Düzleminde Bir Okuma: Sessiz Ev. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Medeniyet Üniversitesi, İstanbul.
• Ankay, N. (2020, Vol. 41). İhsan Oktay Anar’ın Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri adlı eserinde bir eleştiri aracı olarak grotesk anlatım. Türkbilig, s. 205-216.
• Bakhtin, M.M. (1981). The Dialogic Imagination Four Essays. University of Texas Press, Austin.
• Bakhtin, M.M. (1994). The Bakhtin Reader: Selected Writingsof Bakhtin, Medvedev, Voloshinov. (Ed.Pam Morris). Oxford University Press, New York.
• Bakhtin, M.M. (2001). Karnavaldan Romana Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar. (Çev.Cem Soydemir). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Bakhtin, M.M. (2004). Dostoyevski Poetikasının Sorunları. (Çev.Cem Soydemir). Metis Eleştiri, İstanbul.
• Biçer, H. (2024). Performatiflik ve Müziksel Temsil: Karnavalesk Bir Performans Olarak "Huysuz Virjin". (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
• Boomhower, B. (2016). Heteroglossia and Polyphony in Le Chat du Rabbin by Joann Sfar. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). University of South Carolina.
• Cingöz, Y. (2016). Kent, Popüler Kültür ve Karnavalesk: Karagöz Geleneği ve Müziği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
• Cuddon, J.A. (1999). The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. Penguin Books, London.
• Çakmakçı, İ. M. (2009, Vol. 2 6). Mikhail Bakhtin: Edebiyatın gerekçelendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, s. 99-109.
• Çeliker, M. (2015). Mikhail Bakhtin’in çokseslilik ve çoksesli roman kavramının J.M. Coetzee’nin Summertime ve Diary of a Bad Year romanlarındaki yansıması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Cuşa, H. (2014). Yusuf Atılgan’ın Aylak Adam romanına Bahtin’in diyalojik kuramı eksenli bir yaklaşım. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Çerezcioğlu, A. (2015, Vol. 21 81). Karnavalesk bağlamında Müzika Retorika. Folklor/Edebiyat, s. 9-25. Davis, R.K. (2014). Bakhtin’s Carnivalesque: A Gauge of Dialogism in Soviet and Post-Soviet Cinema. (Yayınlanmış Doktora Tezi). Virginia Commonwealth University, Virginia.
• Ergeç, Z. (2018). Bahtin’in diyaloji kuramı çerçevesinde modern Türk romanına bir yaklaşım. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Ergeç, Z. (2021, Vol. 22). Bahtin’in diyaloji kuramı ekseninde Murat Gülsoy’un "İstanbul’da Bir Merhamet Haftası" romanı. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, s. 452-465.
• Everett, Y. U. (2009, Vol. 31 1). Signification of parody and the grotesque in György Ligeti's Le Grand Macabre. Music Theory Spectrum, s. 26-55.
• Fırıncıoğulları, S. (2016, Vol.54). Mikhail Bakhtin ve romanın sosyolojisi. Akademik Bakış Dergisi, s. 445-457. Gözübüyük, A. (2013). Toplumsal Dönüşümden Grotesk İmgeler. (Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi). Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Günay, B. (2020, Vol. 3 5). Grotesk imge üzerine yapıt çözümlemeleri. Uluslararası Sanat ve Estetik Dergisi, s. 37-55.
• İplikçi Ö.A. (2023). A Carnivalesque Reading of The Turkish Translation of Dr. Jekyll and Mr. Hyde. Söylem: Çeviribilim Özel Sayısı. s. 332-343.
• Koçyiğit, M. (2017). İhsan Oktay Anar’ın Romanlarında “Karnaval”ın İzleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Mızıkyan, A. (2023, Vol. 18). Bakhtin’in karnaval ve grotesk beden kavramları ışığında Havva’nın karnavalesk isyanı üzerine bir çalışma. Kültür Araştırmaları Dergisi, s. 1-19.
• Nurdan, G. T. (2020). Postmodern Türk Romanında Grotesk. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Parlakyıldız, N. A. (2010). Le carnivalesque dans le Gargantua de Rabelais: Le cas de l’Abbaye de Thélème. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Petkova, S. (2005, Vol. 1). Mikhail Bakhtin: A Justification of Literature. Stanford’s Student Journal of Russian, East European, and Eurasian Studies, s. 1-12.
• Pilný, O. (2013, Vol.21 2) The grotesque in the plays of Enda Walsh. Irish Studies Review, s. 217-225.
• Pirrotta, N. (1981, Vol. 107). The Traditions of Don Juan Plays and Comic Operas. Proceedings of the Royal Music Association, s. 60-70.
• Sarı, M. (2020, Vol. 33). Bahtinyen Karnavalesk Bağlamında Kült Film Kavramı. Akdeniz İletişim Dergisi, s. 230-250.
• Sazyek, H. (2013, Vol. 8 4). Grotesk-yabancılaşma ilişkisi bağlamında Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü. Turkish Studies, s. 1243-1267.
• Sönmez, V. & Alacapınar F.G. (2014). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Anı Yayıncılık, Ankara.
• Şen, S.O. (2023, Vol. 8 14). Bruce Gilden Fotoğrafında Grotesk ve Karnavalesk Unsurlar: Bakhtinci Bir Yaklaşım. Tykhe, s. 131-141.
• Tekdemir Dökeroğlu, Ö. (2021, Vol. 3). Bir ifade biçimi olarak grotesk ve sanat yapıtlarındaki görünürlüğü üzerine. Journal of Arts, s. 313-332.
• Tuna, A. (2023). The Carnival Spirit and Grotesque in Jane C. Loudon’s The Mummy!: A Tale of the Twenty-Second Century. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Ünlüaycıl, N. (2003, Vol. 16 16). Grotesk Anlatım ve Türk Oyun Yazarlığında Kullanımı. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, s. 68-84.
• Vurmay, M. A. (2011). E. M. Forster’ın Romanlarında Uzam: The Longest Journey, A Room with a View, Howards End ve A Passage to India’nın Bakhtin Eleştiri Kuramı Çerçevesinde İncelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yanıkkaya, Z. (2003). Tiyatroda grotesk ve bir örnek olarak Fernando Arrabal tiyatrosu. (Yayınlanmamış Doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Yörü, G., & Öztürk, Z. (2023, Vol. 4 1). Tiamat romanındaki karnavalesk unsurlar. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, s. 92-108.