GELENEK VE YENİLİK TEMSİLİNDE İHSAN ÖZGEN’İN KLÂSİK KEMENÇE SESLENDİRMELERİ

Year 2024, Volume: 7 Issue: 4, 1057 - 1084

Beste Esen Biçer

https://doi.org/10.51576/ymd.1581046

Abstract

19. yüzyıl öncesi Türk müziği çalgı icracılığına dair literatür verilerinde, sözlü icranın öncelikleriyle birlikte, ustaların öğretileri ve müzikal tecrübeleri ile şekillenen sade ve yalın seslendirmeler dikkat çekmektedir. 19. yüzyıla gelindiğinde ise Tanburî Cemil Bey’in (1873-1916) çalgı icracılığının özellikleri, günümüz sazendeliği’nin temelini oluşturmuş ve Klâsik Kemençe icracılığına da farklı bir boyut kazandırmıştır ki söz konusu boyutu döneminin “yeniliği” olarak ifade etmek yanlış olmayacaktır. Tanburî Cemil’in yenilikçi anlayışının izleri günümüz Klâsik Kemençe icracılığında geleneğin temsilidir ve bu ekolün takipçileri arasında hem Tanburî Cemil’in anlayışını barındırması hem de yaşadığı çağın müzikal gerekliliklerini karşılaması noktasında İhsan Özgen (1942-2021) öne çıkan bir isimdir. Bu bağlamda çalışmada, İhsan Özgen’in Klâsik Kemençe ile seslendirdiği gelenek ve yenilik temsilindeki icralarının incelenmesi amaçlanmıştır.
Özgen’in geleneksel icraları kapsamında, Pembe Kız operetine ait “Uvertür”, “Tavlada Beslerler Bir Saçı Doru” isimli Köçekçe ve Osman Bey’in “Uşşak Peşrevi” değerlendirilmiştir. Tüm bu icra örneklerinde Cemil Bey tavrından uzaklaşmayan, tamamen bu icralara sadık bir biçimde seslendirmeler gösterdiği ve bu noktada, aynısını ortaya koymayı amaçlayan bir müzikal tavır sergilediği tespit edilmiştir.
Özgen’in “Kıldı Zülfün Tek Perîşan Hâlimi Hâlin Senin” mısra ile başlayan Hüzzam makamındaki Gazel, “Urum da Acem de Âşık Olduğum Veysel Karani”, “Aşkın İle Aşıklar Yansın, “Tevhid Etsin Dilimiz”,”Bu Aklü Fikr ile Mevlam” ilahileri ve “Kompozisyon” isimli çalışmaları Tanburî Cemil Bey’in müzikal anlayışından bağımsız yenilikçi seslendirme örnekleridir. Özgen bu örneklerinde icrasına nota dışı ezgileri icraya dâhil etme, eserlerin süreleri ve tartımları ile oynama, çift sesler kullanma, makamsal olmayan sesleri icraya dâhil etme ile rastlamsal, izlenimci, gelecekçi sanatsal anlayışlar ile örtüşen seslendirmeler sergilediği gözlenmiştir.

Keywords

TANBURİ CEMİL BEY, KLASİK KEMENÇE, İHSAN ÖZGEN, GELENEK, YENİLİK

TRADITION AND INNOVATION IN THE REPRESENTATION OF IHSAN OZGEN’S CLASSICAL KEMENCE PERFORMANCES

Abstract

In the literature regarding the instrumental performance of Turkish music prior to the 19th century, there is a notable emphasis on simple and unadorned vocal renditions shaped by the teachings and musical experiences of masters, alongside the priorities of oral performance. By the 19th century, however, the characteristics of Tanburî Cemil Bey’s (1873-1916) instrumental performance had laid the foundation for contemporary instrumental practices and brought a new dimension to Classical Kemençe performance, which could rightly be described as the “novelty” of his era. The traces of Tanburî Cemil’s innovative approach represent tradition in today’s Classical Kemençe performance, and İhsan Özgen (1942-2021) emerges as a prominent figure among the followers of this school, embodying both Tanburî Cemil’s understanding and meeting the musical requirements of his time.
In this context, the study aims to examine Özgen’s performances that represent both tradition and innovation in the context of the Classical Kemençe. Within Özgen’s traditional performances, pieces such as the “Overture” from the operetta Pembe Kız, the Köçekçe titled “Tavlada Beslerler Bir Saçı Doru,” and Osman Bey’s “Uşşak Peşrevi” have been evaluated. It has been determined that in all these performance examples, Özgen remains faithful to the style of Cemil Bey, demonstrating a musical attitude that aims to replicate this approach.
Özgen’s innovative interpretations are exemplified in his performance of the Gazel in Hüzzam maqam that begins with the line “Kıldı Zülfün Tek Perîşan Hâlimi Hâlin Senin,” as well as in works such as “Urum da Acem de Âşık Olduğum Veysel Karani,” “Aşkın İle Aşıklar Yansın,” “Tevhid Etsin Dilimiz,” “Bu Aklü Fikr ile Mevlam,” and the piece titled “Composition.” In these examples, Özgen displays a departure from Tanburî Cemil Bey’s musical understanding through innovative interpretations. It has been observed that he incorporates non-notated melodies into his performances, manipulates the durations and rhythms of the pieces, employs double tones, and integrates non-modal sounds, presenting renditions that align with stochastic, impressionistic, and futuristic artistic philosophies.

Keywords

Tanburî Cemil Bey, CLASSİCİAL KEMENCE, IHSAN OZGEN, TRADITION, INNOVATION

References

• Çolakoğlu, Sarı, G. (2008). “Armudî Kemençe: Farklı Toplumlar, Farklı İşlevler Ve Farklı Sosyal Kimlikler”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, İ.T.Ü, SBE, Müzikoloji ABD.
• Ekici, M. (2008). Geleneksel Kültürü Güncellemek Üzerine Bir Değerlendirme. Milli Folklor Dergisi, 20 (80), 33-38.
• Ekici, M. (2015). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri. (6. Baskı). Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Esen. B. (2014). XX. Yüzyılın İkinci Yarısında Postmodern Yaklaşımlar Gösteren Klâsik kemençe Taksımlerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Isparta.
• Esen, H. C. (2023). Kültür Endüstrisinin Metalaştırma Tahakkümüne Karşı Klasiğin Direnci: Alâeddin Yavaşça’nın Medhâl Besteciliği Örneği, 100. Yılında Cumhuriyet Dönemi Gaziantep içinde (S.785-795). Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Karadağlı, Ö. (2020). Western Performing Arts in the Late Ottoman Empire: Accommodation and Formation. Context, 46, 17–33.
• Kucur, A. Y. (2023). İhsan Özgen: Sesler, Renkler ve Çizgiler Peşinde. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Levendoğlu, O. (2005). Tarih İçinde Geleneksel Türk Sanat Müziği ve Diğer Kültürlerle Etkileşimleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2), 253-262.
• Özdek, A. (2012). Türk Müzik Kültürünün Oluşumuna Öncülük Eden Bileşenlere Genel Bir Bakış. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 29-36.
• Shils, E. (2003). “Gelenek”. (Çev. H. Arslan). Doğu Batı Dergisi, 25. Modernliğin Gölgesinde: Gelenek içinde (s. 101-131).
• İnternet Kaynakları
• İhsan Özgen - Münir Nureddin Selçuk’un Hüzzam Gazeli “Kıldı zülfün tek perîşan hâlimi hâlin senin”. (Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=mdnl_LXyA9o), (Erişim tarihi: 07.08.2024).
• İhsan Özgen ve Necdet Yaşar - Uşşak Peşrev. (Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=Yf6QWNEiTM0), (Erişim tarihi: 09.08.2024).
• İhsan Özgen ve Mutlu Torun - Pembe Kız Uvertürü. (Erişim adresi https://www.youtube.com/watch?v=QDaD8RBi4_Y ), (Erişim tarihi: 10.08.2024).
• İhsan Özgen ve Mutlu Torun - Tavlada Besler Bir Saçı Doru. (Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=QDaD8RBi4_Y), (Erişim tarihi: 10.08.2024).
• İhsan Özgen – İlahiler. (Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=YWoo8INMh-s), (Erişim tarihi: 09.08.2024).
• Münir Nurettin Selçuk - Kıldı Zülfün Tek Perîşân Hâlimi Hâlin Senin. (Erişim adresi: https://www.dailymotion.com/video/x2h3rbj), (Erişim tarihi: 08.08.2024).
• Tanburî Cemil Bey - Uşşak Peşrev. (Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=puzmZgFRZ_E), (Erişim tarihi: 09.08.2024).
• Tanburî Cemil Bey - Pembe Kız Uvertürü. (Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=3qr7xfqCR7s), (Erişim tarihi .08.2024).
• Tanburî Cemil Bey - Tavlada Besler Bir Saçı Doru. (Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=fFxsHNeryk4), (Erişim tarihi: 10.08.2024).
• Yeni. (t.y.). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe Sözlük içinde. (Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/), (Erişim tarihi: 10.08.2024).
• Yenilik. (t.y.). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe Sözlük içinde. (Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/), (Erişim tarihi: 10.08.2024).
• http://ktp.isam.org.tr/pdfkosal/020/020_025.pdf, (Erişim tarihi: 10.08.2024).
• https://divanmakam.com/attachments/uvertur-pembe-kiz-haydar-bey-nihavend-v1-pdf.64824/, (Erişim tarihi: 10.08.2024).
• İ.Özgen, (1995) İzlenim, Raks Müzik.