KÖÇEKLİK GELENEĞİNDE MÜZİK PRATİKLERİ VE MÜZİKAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK

Year 2025, Volume: 8 Issue: 3, 995 - 1026

Serap Yağmur İlhan

https://doi.org/10.51576/ymd.1715996

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlı döneminden günümüze uzanan köçeklik geleneğinin içerisinde yer alan müzik pratikleri, müziğin bu gelenek içerisindeki işlevi ve sürdürülebilirliğinin ortaya konulması amaçlamıştır. Bu hususta; köçeklik geleneğinde; çalgı grupları ve çalgı sayıları, müzik teknolojisinin gelenek üzerindeki etkileri, çalgısal icra hususunda dikkat edilen noktalar, müziksel icra becerisinin kazanımı, spesifik olarak tercih edilen eserler, icra mekanları, müzik icrasına yönelik toplumsal bakış açısı, müzikal icra açısından yaşanılan zorluklar ve bu gelenekte müzik icracılığının sürdürülebilirliğine ilişkin öneriler derinlemesine incelenmiştir. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerine dayalı olarak bir durum çalışması şeklinde tasarlanmıştır. Çalışma grubu 15 kişiden oluşuyor olup bu grupta köçekler ve bu gelenekte çeşitli çalgılar ile yer alan müzisyenler yer almıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formunun kullanılmış olduğu bu araştırmada, görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırmayı daha güçlü kılmak için ise spesifik olarak tercih edilen eserlerin müzikal analizleri yapılarak doküman incelemesi tekniği ile çalışmada sunulmuştur. Bu araştırma ile köçeklik geleneğinin müzikal yönlerinin yalnızca yerel pratiklerle sınırlı kalmadığı, yanı sıra çok boyutlu bir biçimde sürdürüldüğü, teknolojinin bu gelenekte geri kalmasının geleneğin sürdürülebilirliği açısından daha uygun olduğu, çalgısal icra hususunda ise dikkat edilen çok çeşitli noktalar olması gibi çok boyutlu ve dikkat çekici sonuçlara ulaşılmıştır.

Keywords

Köçeklik Geleneği, Müzik Pratikleri, Sürdürülebilirlik, Geleneksel İcra, Müzik ve Dans.

Ethical Statement

Bu çalışma için T.C. Fırat Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu’nun 10.04.2025 tarihli, 2025-07 sayılı oturumunda alınan 25 numaralı karar ile etik kurul onayı alınmıştır. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır.

Supporting Institution

-

Thanks

-

MUSICAL PRACTICES AND MUSICAL SUSTAINABILITY IN THE KÖÇEK TRADITION

Abstract

This study aims to examine the musical practices embedded in the köçek tradition, which extends from the Ottoman period to the present, with a focus on the role and sustainability of music within this context. Key areas explored include the types and numbers of instruments used, the influence of music technology on tradition, key aspects of instrumental performance, skill acquisition, preferred repertoire, performance venues, societal perspectives on live music, and challenges related to musical performance. The research adopts a qualitative case study design, with a study group consisting of 15 participants, including köçeks and musicians involved in this tradition. Data were collected through semi-structured interviews, and to strengthen the study, musical analyses of selected pieces were conducted using document analysis methods. The findings reveal that the musical dimension of the köçek tradition is not limited to local practices but is maintained in a multi-layered manner. Moreover, the limited adoption of modern technology appears to support the sustainability of the tradition. The study also highlights the complex criteria involved in instrumental performance within the köçek context.

Keywords

Köçek Tradition, Musical Practices, Sustainability, Traditional Performance, Music and Dance.

References

• Adhabi, E., ve Anozie, C. B. (2017). Literature review for the type of interview in qualitative research. International Journal Of Education, 9(3), 86-97. https://doi.org/10.5296/ije.v9i3.11483
• And, M. (1970). 100 soruda Türk tiyatrosu tarihi, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Ataman, S. (1974). Dümbüllü İsmail Efendi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Atıl, E. (1999). Levni ve Surname: Bir Osmanlı şenliğinin öyküsü. İstanbul: Koçbank.
• Barutçu, A. (2021). Eşikte dans, performatif inşa ve yıkıcı-aracı bir kimlik olarak köçeklik. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 24(2), 62-95. https://doi.org/10.18490/sosars.927211
• Behar, C. (2015). Osmanlı / Türk Musikisinin kısa tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Coşkun, K. (1988). Halk Oyunlarının Sahnelenmesinde Temel Doğrular. Konferansının İçinde (67-79. ss.). Türk Halk Oyunlarının Sahnelenmesinde Karşılaşılan Problemler Sempozyumu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları:102, Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi:25, Ankara: Öztek Matbaası.
• Çetinkaya, E. (2019). Zonguldak ilinde köçeklik geleneği üzerine bir araştırma (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Dinçer, Z. (2019). Kastamonu düğün eğlencelerinde köçeklik geleneği (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Ersoy Çak, Ş. (2010). Osmanlı eğlence hayatında dans unsurları olarak köçekler, çengiler. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 3(5), 82-95.
• Green, J. ve N. Thorogood. (2014). Qualitative Methods for Health Research. Introducing Qualitative Methods. (3rd ed). Los Angeles: SAGE Publications.
• Haven, T. L. ve Grootel, L. V. (2019). Preregistering qualitative research. Accountability In Research, 26(3), 229-244. doi: 10.1080/08989621.2019.1580147
• Kasapoğlu Akyol, P. (2014). Today’s lullabies shaped by cultural change and technology, and the lullaby listening tradition. Bilig(69), 127-142.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel yayınları.
• Kocaer, S. (2018, Kasım 8–10). Bartın’da köçeklik geleneğinin icrası ve temsil edilen cinsiyet kimliğine kısa bir bakış. Motif Vakfı Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu, içinde (ss. 117-126). Çanakkale, Türkiye.
• Koçu, R. E. (2016). Eski İstanbul’da Meyhaneler ve Meyhane Köçekleri. İstanbul: Doğan Kitap.
• Konuk, E. (2020). Dijital teknoloji çağında müzik: postmodern dönüşüm analizi (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Metin, O. ve Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 273-294. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227356
• McGehee, N. G. (2012). Interviewing Techniques. In L. Dwyer, A. Gill, & N. Seetaram (Eds.), Handbook of research methods in tourism. Edward Elgar Publishing.
• Nazîmâ, A. ve Reşad (2020). Mükemmel Osmanlı Lügati'nin açıklamalı çevirisi. İstanbul: Akıl Fikir Yayınları.
• Öngel, H. B. (1997). “Ritüel Kökenleri ve Folklorik Özellikleri Bakımından Köçeklik Geleneğimiz”. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Halk Müziği, Oyun, Tiyatro, Eğlence Seksiyon Bildirileri. III: 264- 278. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özbilgen, E. (2014). Bütün yönleriyle Osmanlı Âdâb-ı Osmâniyye: Devlet, kurumlar, toplum, şehir, aile, birey, bilim, sanat, kültür, ticaret, sanayi, teknoloji. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Pathak, V. ve Jena, B. ve Kalra, S. (2013). Qualitative research. Perspectives İn Clinical Research, 4(3), 192. https://doi.org/10.4103/2229-3485.115389
• Patton, M. Q. (1987). How to use qualitative methods in evaluation. Newsbury Park, London, New Delhi: Sage Publications.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd ed.). Thousand Oaks, London, New Dehli: Sage. Publications.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Punch, K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş, (Çev.) Bayrak D., Arslan H. B. ve Z. Akyüz, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Sağır, A. (2017). Batı Karadeniz’de bir kültür unsuru olarak köçeklik. Sosyoloji Dergisi, (36), 171-203.
• Salman Yıkmış, M. (2020). Nitel araştırmalarda e-görüşme tekniği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 183-197. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.556296
• Seidman, I. (2006), Interviewing as qualitative research: a guide for researchers in education and the social sciences, New York: Teachers College Press.
• Shay, A. (2006). The male dancer in the Middle East and Central Asia. Dance Research Journal 38, nos. 1 & 2 (Winter, 2006), pp. 137-162. doi: 10.1017/S0149767700007427
• Sönmez, M. (2017). Eğitim-çevre ilişkisi. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (10), 105-128.
• Şemseddin S. (2019). Kamus-ı Türkî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin Arıcı, E. (2017). Orta Anadolu ve Ege Abdal kültürleri arasındaki ilişkinin müzikal analiz üzerinden değerlendirilmesi. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Turan, Z. (2022). Sportif Yönleriyle Türk Halk Oyunları. İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Türkoğlu, A., ve Uça, S. (2011). Türkiye’de halk eğitimi: tarihsel gelişimi, sorunları ve çözüm önerileri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 48-62.
• Yıldırım, S. N. (2024). 19. Yüzyıl Sonlarında Bursa’da Eğlence Kültürünün Basındaki Yansıması: Bursa Gazetesi Örneği. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 11(109), 1279-1285. http://doi: https://doi.org/10.5281/zenodo.12637131
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2000). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Web Kaynakları Bağlamacı. (t.y.). Ayancık Eymeleri Türküsünün Notası. (Erişim adresi: https://www.baglamaci.net/notalar/eser10857/ayancik-eymeleri?pdf=ayancik-eymeleri-turkusunun-notasi.jpg&id=10857), (Erişim Tarihi: 25. 05. 2025).
• Ertaş, M. (2020). Neşet Ertaş Hayatını Şiirle Anlatıyor. [video]. YouTube. (Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=-4TuinGzZ6o), (Erişim tarihi: 24.05. 2025).
• Repertukul. (t.y.). Ayancık Tepeleri. (Erişim adresi: https://www.repertukul.com/AYANCIK-TEPELERI-4350), (Erişim Tarihi: 25. 05. 2025).
• Repertukul. (t.y.). Aşağıdan Geliyor Türkmen Göyünü (Tiridine Bandım). (Erişim adresi: https://www.repertukul.com/ASAGIDAN-GELIYOR-TURKMEN-GOYUNU-Tiridine-Bandim-432), (Erişim Tarihi: 25. 05. 2025).
• Repertukul. (t.y.). Şu Cide’nin çeşmesi (Haydi de yavrum evde misin). (Erişim adresi: https://www.repertukul.com/SU-CIDE-NIN-CESMESI-Haydi-De-Yavrum-Evde-Misin-1814), (Erişim Tarihi: 23. 05. 2025).
• Sabuncu, S. (2019). "ÇERDE" Köçek Belgeseli. [video]. YouTube. (Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=-4TuinGzZ6o), (Erişim Tarihi: 23. 05. 2025).