The Republic of Türkiye at its Centenary: An Analytical Essay within the Framework of the Republic-Democracy Debate

Year 2024, Volume: 31 Issue: 4, 695 - 722, 21.12.2024

Cihan Uzunçayır

Abstract

This study analyzes the century-long phase of the Republic of Türkiye through the debate on republic and democracy. Although republic and democracy may appear to be overlapping and similar concepts, within the context of political theory, they are two distinct phenomena that have long been characterized by conflict and tension. While the republic emphasizes a conception of public good based on liberty, democracy prioritizes the inclusion of citizens in political processes on the basis of equality. In Turkish politics, the republic and democracy represent two distinct political approaches with differing priorities and emphases. Due to its foundational codes, the republic is characterized by a political orientation specific to Kemalism, which includes state-led modernization, strict secularism, and bureaucratic elitism. In contrast, democracy is associated with the liberal-conservative bloc, which emphasizes the critique of Kemalist revolutionism, the promotion of religious and conservative values, and the exaltation of the principle of popular sovereignty shaped by elections. We argue that the century-long trajectory of the republic can be understood through the struggle between this conservative interpretation of republicanism and the populist version of democracy. Moreover, we contend that the crises, disruptions, and interruptions experienced in Türkiye’s recent political history stem from the problematic nature of both of these approaches.
Key Words: Republic, Republicanism, Republic of Türkiye, Democracy
JEL Classification: Z18, Z19

Keywords

Republic, Republicanism, Republic of Türkiye, Democracy

Yüzüncü Yılında Türkiye Cumhuriyeti: Cumhuriyet-Demokrasi Tartışması Bağlamında Bir Değerlendirme Denemesi

Abstract

Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti'nin yüzyıllık sürecini cumhuriyet ve demokrasi tartışmaları üzerinden analiz etmektedir. Cumhuriyet ve demokrasi her ne kadar birbiriyle örtüşen ve benzer anlamlara sahip kavramlar gibi görünse de siyaset teorisi bağlamında uzun bir süredir çatışma ve gerilim yaşayan iki farklı olgudur. Cumhuriyet özgürlüğe dayalı bir kamu yararı anlayışını vurgularken, demokrasi yurttaşların eşitlik temelinde siyasal süreçlere dahil edilmesine öncelik verir. Türk siyaseti bağlamında da cumhuriyet ve demokrasi, farklı öncelik ve vurgulara sahip iki ayrı siyasi yaklaşımı temsil etmektedir. Cumhuriyet, kurucu kodları nedeniyle, devlet öncülüğünde modernleşme, katı laiklik ve bürokratik elitizmi içeren Kemalizm'e özgü bir siyasi yönelimle karakterize olur. Buna karşılık demokrasi, Kemalist devrimciliğin eleştirisini, dini ve muhafazakâr değerlerin desteklenmesini ve seçimlerle şekillenen halk egemenliği ilkesinin yüceltilmesini vurgulayan liberal-muhafazakâr blokla ilişkilendirilmektedir. Çalışmamızda cumhuriyetin yüzyıllık tarihinin, cumhuriyetçiliğin bu muhafazakâr yorumu ile demokrasinin popülist versiyonu arasındaki mücadele üzerinden anlaşılabileceğini savunuyoruz. Türkiye'nin yakın siyasi tarihinde yaşanan krizlerin, aksaklıkların ve kesintilerin bu iki yaklaşımın sorunlu doğasından kaynaklandığını iddia ediyoruz.
Anahtar Kelimeler: Cumhuriyet, Cumhuriyetçilik, Türkiye Cumhuriyeti, Demokrasi
Jel Sınıflandırması: Z18, Z19

Keywords

Cumhuriyet, Cumhuriyetçilik, Türkiye Cumhuriyeti, Özgürlük, Katılım

Ethical Statement

Makalenin tüm süreçlerinde Yönetim ve Ekonomi Dergisi'nin araştırma ve yayın etiği ilkelerine uygun olarak hareket edilmiştir.

References

• Ağaoğlu, A. (2011). Nizamlı Hürriyet. Doğu-Batı, (57), 225-229.
• Ağaoğulları, M. A. (2023). Antik Roma’dan Fransız Devrimi’ne Cumhuriyetçi Düşünce. Mülkiye, 47(5), 11-55.
• Akyol, T. (2023). Neden 29 Ekim? Cumhuriyet’in İlanına Giden Yol. İstanbul: Doğan Kitap.
• Altan, M. (1992). “İkinci Cumhuriyet” Nedir, Ne Değildir? Türkiye Günlüğü, (20), 10-14.
• Arendt, H. (1998). The Human Condition (2. ed., repr.). Chicago: Univ. of Chicago Press.
• Başkır, Ü. D. (2022). Cumhuriyet. M. A. Ağcan (Ed.), Çağdaş Siyaset Teorisi içinde (ss. 349-379). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Berlin, I. (1969). Four Essays on Liberty. Oxford paperbacks, 116. London, New York [etc.]: Oxford U.P.
• Bilgin, N. (1998). Cumhuriyet Fikri ve Yurttaş Kimliği. A. Ünsal (Ed.), 75. Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru içinde (ss. 139-151). İstanbul: TETTV.
• Bora, T. (2006). Cumhurı̇yet, Demokrası̇ ve Muhafazakâr Türk Cumhurı̇yetçı̇lı̇ğı̇. Medeniyet Kaybı: Milliyetçilik ve Faşizm Üzerine Yazılar içinde (ss. 17-43). İstanbul: Birikim Kitapları.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2022). Nilgün Toker’le söyleşi: Liberal Değerler ve Liberal Kalamayan Liberaller. Birikim, (393-94), 6-16.
• Bora, T. (2023). Demirel. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Brennan, G. ve Lomasky, L. (2006). Against Reviving Republicanism. Politics, Philosophy & Economics, 5(2), 221-252.
• Brown, W. (2021). Neoliberalizmin Harabelerinde: Batı’da Antidemokratik Siyasetin Yükselişi. (B. Doğan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Coşar, S. (1998). Türk Liberalliği Üzerine. Birikim, (110). https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-110-haziran-1998/2305/turk-liberalligi-uzerine/3835 adresinden erişildi.
• Coşar, S. (2011). Kamusuzluğu Tahayyül Edebilmek: Türkiye’de Liberal Düşünce. Doğu-Batı, (57), 117-137.
• Çınar, M. (2005). Kemalist Cumhuriyetçilik ve İslamcı Kemalizm. Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce/İslamcılık içinde (C. 6, ss. 157-177). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çınar, M. (2023). Arızaları ve Açılımları ile Türkiye Demokrasi Tarihi. M. Çınar (Ed.), Demokrasi: Kavram, Kurum, Süreç içinde (ss. 489-515). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dagger, R. (2011). Republicanism. G. Klosko (Ed.), The Oxford Handbook of the History of Political Philosophy içinde (ss. 701-711). Oxford University Press.
• Debray, R. (1989). Cumhuriyetçi misiniz, demokrat mı? (A. Arslan, Çev.). 4 Eylül 2023 tarihinde https://docplayer.biz.tr/9183305-Cumhuriyetci-misiniz-demokrat-mi- regis-debray-ceviren-prof-dr-ahmet-arslan.html adresinden erişildi.
• Demirel, T. (2011). Türkiye’nin Uzun On Yılı: Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs Darbesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Erdoğan, N. ve Üstüner, F. (2005). 1990’larda “Siyaset Sonrası” Söylemler ve Demokrasi. M. Yılmaz (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Liberalizm içinde (ss. 658-667). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erozan, B. (2011). Ahmet Ağaoğlu ve “Nizamlı Hürriyet”: Bir Cumhuriyetçi Yorum Denemesi. Doğu-Batı, (57), 197-225.
• Erozan, B. (2016). Republican Conception of Liberty in Early Republican Turkey and its Contemporary Implications. Philosophy & Social Criticism, 42(4-5), 429-439.
• Ersanlı, B. (2024). Türkiye Cumhuriyeti ve Mahsus/Hassas Tarihi. A. Köse Badur ve E. Ülker (Ed.), Cumhuriyetin Siyasal ve Düşünsel Serencamı içinde (ss. 231-249). Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gaus, G. F. (2003). Backwards Into The Future: Neorepublicanism As A Postsocialıst Critique of Market Society. Social Philosophy and Policy, 20(1), 59-91.
• Gürel, Ö. E. (2024). Cumhuriyetçilik ve Muhallık Arasında Türkiye’de Liberal Düşünceyi Tartışmak. Cumhuriyet’in 100 Yılı Siyasi Düşüncelerin Bir Muhasebesi içinde (ss. 273-293). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gürpınar, D. (2011). Ulusalcılık: İdeolojik Önderlik ve Takipçileri. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Gürpınar, D. (2022). Küstah ve Cüretkar: Türkiye’nin Doksanlı Yılları. İstanbul: Telemak Kitap.
• Haakonssen, K. (2017). Republicanism. R. E. Goodin, P. Pettit ve T. Pogge (Ed.), A Companion to Contemporary Political Philosophy içinde (1. bs., ss. 729-735). Wiley.
• Hammersley, R. (2020). Republicanism: An Introduction. Cambridge, UK ; Medford, MA: Polity.
• Hanioğlu, M. Ş. (2006). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Zihniyet Siyaset ve Tarih. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Held, D. (1998). Cumhuriyetçilik: Özgürlük, Öz-Yönetim ve Aktif Yurttaş. Cogito, (15), 27-67.
• İnsel, A. (1998). Cumhuriyet ve Demokrasi. Birikim, (115). https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-115-kasim-1998/2309/cumhuriyet-ve-demokrasi/6365 adresinden erişildi.
• Kahraman, H. B. (2023, 1 Kasım). Türkiye’nin 100 yıllık Cumhuriyeti: İkili Yapının Esrarı.Yeni Arayış. https://yeniarayis.com/hasanbulentkahraman/turkiyenin-100-yillik-cumhuriyeti-ikili-yapinin-esrari/ adresinden erişildi.
• Kalaycıoğlu, E. (2024). Cumhuriyet ve Demokrasi: Halk Tarafından Yönetim Ama Nasıl? A.Köse Badur ve E. Ülker (Ed.), Cumhuriyetin Siyasal ve Düşünsel Serencamı içinde (ss. 1-17). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kılıçbay, M. A. (1994). Cumhuriyet ya da Birey Olmak. Kızılay, Ankara: İmge Kitabevi.
• Kışlalı, A. T. (1999). Ben Demokrat Değilim, Kızılay, Ankara: İmge Kitabevi.
• Kili, S. (2002). Cumhuriyet ve Demokrasi. Ö. Ozankaya (Ed.), Cumhuriyet ya da Demokrasi içinde (ss. 25-39). Ankara: TC Kültür Bakanlığı.
• Kutlu, A. (2011). Cumhurı̇yet Kavramı ve Türkı̇ye’dekı̇ Evrı̇mı̇. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kutlu, A. (2023). Cumhuriyet ve Kavramsal Komşuları Monarşi, Devlet ve Demokrasi: Benzerlikler ve Farklılıklar Üzerine Bir Değerlendirme. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(3), 469-482. doi:10.37880/cumuiibf.1294877
• Laborde, C. (2013). The Oxford Handbook of Political Ideologies. M. Freeden ve M. Stears (Ed.), Republicanism içinde (C. 1, ss. 513-535). Oxford University Press.
• Lovett, F. (2019). Republicanism and Democracy Revisited. Y. Elazar ve G. Rousselière (Ed.), Republicanism and the Future of Democracy içinde (ss. 117-129). Cambridge University Press. Lovett, F. (2022). Republicanism. (E. N. Zalta ve U. Nodelman, Ed.)Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://plato.stanford.edu/archives/fall2022/entries/republicanism adresinden erişildi.
• Mert, N. (2023a). Cumhuriyet Tarihini Yeniden Okumak. N. Mert (Ed.), Cumhuriyet Tarihini Yeniden Okumak içinde (ss. 19-77). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Mert, N. (2023b, 28 Ekim). 100. Yılında Cumhuriyet’i Tartışmak. Yeni Arayış. 21 Nisan 2024 tarihinde https://yeniarayis.com/nuraymert/100-yilinda-cumhuriyeti-tartismak adresinden erişildi.
• Müller, J.-W. (2016). Populism (against Democracy). P. Nolte (Ed.), Transatlantic Democracy in the Twentieth Century içinde (ss. 171-188). De Gruyter.
• Öztürk, A. (2023, 30 Ekim). Demokrasiyi Cumhuriyetle Aşmak. 25 Mart 2024 tarihinde https://yeniarayis.com/armaganozturk/demokrasiyi-cumhuriyetle-asmak/ adresinden erişildi.
• Parla, T. (1991). Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmî Kaynakları (Cilt 1). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pettit, P. (1997). Cumhuriyetçilik: Bir Özgürlük ve Yönetim Teorisi. (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Pettit, P. (2019). The General Will, the Common Good, and a Democracy of Standards. Y. Elazar ve G. Rousselière (Ed.), Republicanism and the Future of Democracy içinde (ss. 13-40). Cambridge University Press.
• Rousselière, G. ve Elazar, Y. (2019). Introduction: Republicanizing Democracy, Democratizing the Republic. Y. Elazar ve G. Rousselière (Ed.), Republicanism and the Future of Democracy içinde (ss. 1-10). Cambridge University Press.
• Saraçoğlu, C. (2023). Soyutta ve Somutta Cumhuriyet: Türkiye Üzerine Çıkarımlar. Cumhuriyetçilik ve Cumhuriyetler: Düşünceyi Derinleştirmek Pratiği Sorgulamak içinde (ss. 25-41). Ankara: Nika Yayınevi.
• Saraçoğlu, C. ve Bedirhanoğlu, P. (2023). Neoliberalizm Döneminde Demokrasi-Cumhuriyet Bağının Kopuşu: Demokrasi Nereye. M. Çınar (Ed.), Demokrasi: Kavram, Kurum, Süreç içinde (ss. 375-393). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sarıbay, A. Y. (2018). Toplumun Politik Kurumlandırılması: Anayasalcılık-Cumhuriyetçilik Bağı. Felsefelogos, 2(69), 71-81.
• Sarıbay, A. Y. (2023, 30 Ekim). Cumhuriyetçiliğin Politik Mantığı. 12 Nisan 2024 tarihinde https://yeniarayis.com/aliyasarsaribay/cumhuriyetciligin-politik-mantigi/ adresinden erişildi.
• Skinner, Q. (1998). Liberty Before Liberalism. Cambridge: Cambridge Univ. Press.
• Tocqueville, A. de. (2016). Amerika’da Demokrasi. (S. Sertdemir, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Toker, N. (2005). Türkiye’de Liberalizm ve Birey. M. Yılmaz (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Liberalizm içinde (C. 7, ss. 103-39). İstanbul.
• Toker, N. ve Tekin, S. (2002). Batıcı Siyasi Düşüncenin Karakteristikleri ve Evreleri: Kamusuz Cumhuriyetten Kamusuz Demokrasiye. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce/Modernleşme ve Batıcılık içinde (C. 3, ss. 82-106). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tunçel, A. (2010). Bir Siyaset Felsefesi: Cumhuriyetçi Özgürlük. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları Siyaset Bilimi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tunçel, A. (2023). Tarihsel Bir Perspektiften Cumhuriyet(ler) ve Yurttaşları. S. Saç (Ed.), Cumhuriyetçilik ve Cumhuriyetler: Düşünceyi Derinleştirmek Pratiği Sorgulamak içinde (ss. 141-167). Ankara: Nika Yayınevi.
• Turnaoğlu, B. (2017). The Formation of Turkish Republicanism. Princeton: Princeton University Press.
• Urbinati, N. (2012). Competing for Liberty: The Republican Critique of Democracy. American Political Science Review, 106(3), 607-621.
• Urbinati, N. (2019). Democracy and Republicanism: A Difficult Partnership. Y. Elazar ve G. Rousselière (Ed.), Republicanism and the Future of Democracy içinde (ss. 152-170). Cambridge University Press.
• Uslu, A. (2024). Aristokratların Cumhuriyeti, Baldırıçıplakların Cumhuriyeti: Roma Res Publica’sından Fransız Devrimi’ne Cumhuriyet Fikirleri. A. Köse Badur ve E. Ülker (Ed.), Cumhuriyetin Siyasal ve Düşünsel Serencamı içinde (ss. 17-35). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Üstel, F. (2023, 22 Temmuz). Cumhuriyet’in İkinci Yüzyılını Yurttaşlık Bağlamında Düşünmek. https://www.gazeteduvar.com.tr/cumhuriyetin-ikinci-yuzyilini-yurttaslik-baglaminda-dusunmek-haber-1628891 adresinden erişildi.
• Yolsal Murteza, E. (2023). Güncel Cumhuriyet Tartışmalarında Klasikleri Diriltmek. G. Ateşoğlu ve K. Gülenç (Ed.), Cumhuriyet Fikri: 100. Yıl Anısına içinde (ss. 40-54). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Zabcı, F. (2017). Kamusallık ve Sivil Toplum Arasında Cumhuriyet. B. Çukurova ve F. Çakmak (Ed.), Cumhuriyetin Kazanımları içinde (ss. 87-99). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınevi.
• Zabcı, F. (2020, 1 Kasım). Cumhuriyetin Ruhu (ilkesi) Erdemdir. Birgun.net. 1 Eylül 2023 tarihinde https://www.birgun.net/makale/cumhuriyetin-ruhu-ilkesi-erdemdir-321276 adresinden erişildi.
• Zabcı, F. (2023). Demokrasi Düşüncesinin Doğuşu ve Gerilimleri. M. Çınar (Ed.), Demokrasi Kavram, Kurum, Süreç içinde (ss. 23-47). İstanbul: İletişim Yayınları.