Akbelen’de Kadın Direnişi Bağlamında Ekofeminizm ve Çevresel Adalet: Eleştirel Söylem Analizi

Year 2025, Volume: 32 Issue: 3, 425 - 456, 25.09.2025

Duygu Yıldız Karakoç , Funda Kemahlı Garipoğlu

https://doi.org/10.18657/yonveek.1687210

Abstract

Bu çalışma, çevresel adalet ve ekofeminizm yaklaşımlarını ekolojik sorunlara eşitlikçi bir bakış açısı sunmaları bakımından incelemekte ve bu yaklaşımların ekonomik, etnik, sınıfsal ve toplumsal cinsiyet temelli adaletsizliklere karşı sundukları çözüm önerilerini tartışmaktadır. Çalışmanın odak noktasını, Akbelen Ormanı'nda 2023 yazında yaşanan çevre mücadelesi oluşturmaktadır. Özellikle köylü kadınların doğayı koruma yönündeki direnişi, çevresel adalet ile ekofeminizmin kesiştiği önemli bir örnek olarak ele alınmıştır. Bu bağlamda, Teun A. Van Dijk’in Eleştirel Söylem Analizi yöntemi kullanılarak ulusal ölçekte yayın yapan gazetelerde 15 Temmuz–15 Ağustos 2023 tarihleri arasında yayımlanan haber içerikleri incelenmiştir. Söz konusu haberlerde kadınların çevreyle olan ilişkisi, hak temelli söylemler ve doğa savunusunun medya temsilleri, “kadın-çevre-adalet” ekseninde makro tematik analizle değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular, hem çevresel direnişlerin toplumsal cinsiyet boyutuna hem de medya söylemlerinin bu mücadeleyi nasıl çerçevelediğine dair önemli ipuçları sunmaktadır. Çalışmada, basın söylemlerinin kadınların ekolojik hak arayışını gölgede bırakarak direnişi siyasal bir olguya indirgediği ve bu yaklaşımın medyanın ekofeminist mücadelede hem destekleyici hem de sınırlandırıcı bir araç olarak rol oynadığını göstermiştir.
Anahtar Kelimeler: Ekofeminizm, Çevresel Adalet, Akbelen Ormanı
JEL Sınıflandırması: Q54, Q56, D63

Keywords

Ekofeminizm , Çevresel Adalet , Akbelen Ormanı

Ecofeminism and Environmental Justice in the Context of Women's Resistance in Akbelen: A Critical Discourse Analysis

Abstract

This study examines environmental justice and ecofeminist approaches in terms of their egalitarian perspective on ecological problems and discusses their proposed solutions to economic, ethnic, class and gender injustices. The study focuses on the environmental struggle in the Akbelen Forest in the summer of 2023. In particular, the resistance of village women to protect nature is taken as an important example of the intersection of environmental justice and ecofeminism. In this context, Teun A. Van Dijk's Critical Discourse Analysis method was used to analyse news articles published in national newspapers between 15 July and 15 August 2023. In these news articles, women's relationship to the environment, rights-based discourses and media representations of nature conservation were evaluated through macro-thematic analysis on the axis of "women-environment-justice". The findings provide important insights into both the gender dimension of environmental resistance and how media discourses frame this struggle. The study shows that media discourses overshadow women's pursuit of environmental rights and diminish resistance to a political phenomenon, and that this approach plays both a supporting and limiting role in the ecofeminist struggle.
Key Words: Ecofeminism, Environmental justice, Akbelen Forest
JEL Classification: Q54, Q56, D63

Keywords

Ecofeminism , Environmental justice , Akbelen Forest

References

• Adaman, F., Akbulut, B. ve Arsel, M. (2016). Türkiye’de Kalkınmacılığı Yeniden Okumak: HES’ler ve Dönüşen Devlet-Toplum-Doğa İlişkileri. (Ed. Sinan Erensu, Erdem Evren ve Cemil Aksu). Sudan Sebepler: Türkiye’de Neoliberal Su-Enerji Politikaları ve Direnişler. İstanbul: İletişim Yayınları, 291-313.
• Agarwal, B. (1992). The Gender and Environment Debate: Lessons from India. Feminist Studies, 18(1), 119-158.
• Agyeman, J., Bullard, R. D., & Evans, B. (2002). Exploring the Nexus: Bringing Together Sustainability, Environmental Justice and Equity. Space and Polity, 6 (1), 77-90. DOI: 10.1080/13562570220137907
• Aslan, Ö. (2016). “Biz Gezici Değil Yerleşik Halkız!”: Cerattepe’de Yaşam Alanı Mücadelesi. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, S.28, 4-9.
• Bakan, R. ve Kadirbeyoğlu, Z. (2019). Küresel Sermaye, Yerel Direnişler: Ekolojik Hareketlerde Kadınların Vatandaşlık Talebi. (Der. Emet Değirmenci). Doğa ve Kadın: Ekolojik Dönüşümde Feminist Perspektifler, İstanbul: KADAV, 73-84.
• Bell, D. and Carrick, J. (2017). Procedural Environmental Justice. (Edited by Ryan Holifield, Jayajit Chakraborty and Gordon Walker). In The Routledge Handbook of Environmental Justice. London: Routledge, 101-112.
• Birkeland, J. (1993). Ecofeminism: Linking Theory and Practice. (Edited by Greta Gaard). Ecofeminism: Living Interconnections with Animals and Nature. Philadelphia: Temple University Press, 13-59.
• Boström, M. and Davidson, D. J. (2018). Introduction: Conceptualising Environment Society Relations. (Edt.M. Boström and D. J. Davidson). In Environment and Society: Palgrave Studies in Environmental Sociology and Policy, Cham: Palgrave Macmillan, 1–24.
• Buckingham, S. and Kulcur, R. (2009). Gendered Geographies of Environmental Injustice. Antipode, 41(4), 659-683.
• Bullard, R. D. (2003), Confronting Environmental Racism in the 21st Century. Race, Poverty & the Environment, 10 (1), 49-52. https://www.jstor.org/stable/41554377 Erişim Tarihi: 26.12.2024
• Bullard, R. D. (1994). The Legacy of American Apartheid and Environmental Racism. Journal of Civil Rights and Economic Development, 9(2), 3, 445-474. https://scholarship.law.stjohns.edu/jcred/vol9/iss2/3 Erişim Tarihi: 04.04.2025
• Bullard, R. D. (2000). Dumping in Dixie: Race, Class, and Environmental Quality. (3rd ed.). Boulder: Westview Press.
• Ćorić, D. (2014). Ecofeminism as a Way of Resolving Some Environmental Issues, Proceedings for Social Sciences Matica Srpska, 148, 551-558.
• Çobanoğlu, Y. (2014). Türkiye’de Ekolojik Hareketler: Yerelden Evrensele (Bergama, Muğla ve Tunceli Örnekleri). Tunceli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 105-128.
• Değirmenci, E. (2019). Önsöz. (Der. Emet Değirmenci). Doğa ve Kadın: Ekolojik Dönüşümde Feminist Perspektifler, İstanbul: KADAV, 9-15.
• Eryılmaz, Ç.ve Akman, F. (2016). Kolektif Bir Çevre Hareketi Olarak Artvin’de Maden Karşıtı Direniş. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (25), 17-33.
• Evans-Agnew, R. A., Koontz, T. M. and Schell, C. (2024). Voicing environmental justice: critical discourse analysis of a postcard survey to amplify marginalized voices surviving and coping with environmental threats. Journal of Environmental Studies and Sciences, 1-16.
• Gaard, G. (2017). Feminism and Environmental Justice. (Edited By Ryan Holifield, Jayajit Chakraborty and Gordon Walker). In The Routledge Handbook of Environmental Justice, London: Routledge, 74-88.
• Ikeme, J. (2003). Equity, Environmental Justice and Sustainability: Incomplete Approaches in Climate Change Politics. Global Environmental Change, 13, 195-206.
• Işıl, Ö. ve Aslan, Ö. (2014). Kadınlığın Su Hali: HES Direnişindeki Karadenizli Kadın Temsilleri Üzerine Bir Deneme, Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, S.22, 40-48.
• Kalonya, D. H. (2021). Müştereklerin Çitlenmesi Ekseninde Kadınlar: Ekofeminist Perspektiften Türkiye’de Çevre Hareketleri. Planlama Dergisi, 31(3), 448-465.
• Keskin, Ö.H. (2023). Geçmişten bugüne Akbelen Ormanı: Neler Biliyoruz?. https://teyit.org/dosya/gecmisten-bugune-akbelen-ormani-neler-biliyoruz Erişim tarihi: 24.04. 2025
• Kılıç, S. ve Tok, N. (2014). Geleneksel Adalet Anlayışlarından Çevresel Adalet Anlayışına. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6 (2), 213-228.
• Kulcur, R. (2022). Toplumsal Cinsiyetin Çevresel Adalet ve İklim Değişikliği Bağlamında Türkçe Literatürdeki Görünürlüğü. İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 24, 31-54. DOI: 10.26650/iukad.2021.982531
• Lorentzen, L. A. and Eaton, H. (2002). Ecofeminism: An Overview. The Forum on Religion and Ecology at Yale.
• Martínez-Alier, J. (2003). The Environmentalism of the Poor: A Study of Ecological Conflicts and Valuation. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
• Mellor, M. (2006). Ecofeminist Political Economy. International Journal of Green Economics, 1(1-2), 139-150.
• Michon, C. (2023). Women’s Movements and Environmental Activism in India: Theoretical Reflections Based on the Study of the New Delhi. (Edited by Madhura Joshi). Ecofeminism in India: Struggles and Perspectives. Représentations dans le monde anglophone. [Online], Online since 31 march 2023, URL : https://publicationsprairial.fr/representations/index.php?id=256
• Mohai, P., Pellow, D. and Roberts, J. T. (2009). Environmental Justice. Annual Review of Environment and Resources, 34(1), 405-430. https://www.annualreviews.org/content/journals/10.1146/annurev-environ-082508-094348 Erişim Tarihi: 04.04.2025
• Moore, N. (2011). Eco/Feminism and Rewriting The Ending Of Feminism: From The Chipko Movement To Clayoquot Sound. Feminist Theory, 12(1), 3-21.
• Omrow, D. A. (2018). It is not easy being green: A critical discourse and frame analysis of environmental advocacy on American television. Journal of Media and Communication Studies, 10(3), 14-24.
• Özberk, N. (2024). Yoksulların Çevreciliğine Bir Örnek: Kenya Yeşil Kuşak Hareketi, ChronAfrica. 1(2), 91-117.
• Özen, H. (2023). Kırsal Kadının Çevre Mücadelesi. KOÇ-KAM. https://kockam.ku.edu.tr/kirsal-kadinin-cevre-mucadelesi/, Erişim Tarihi: 20.01.2025
• Özer, Ö. (2011). Haber Söylem İdeoloji: Eleştirel Haber Çözümlemeleri. Konya: Literatürk Yayınları.
• Plumwood, V. (2004). Feminizm ve doğaya hükmetmek (çev. B. Ertür). İstanbul: Metis.
• Rao, M.(2012). Ecofeminism at the Crossroads in India: A Review. DEP. Deportate, esuli, profugh, 20, 124–142.
• Rawls, J. (2005). A Theory of Justice. Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press.
• Roberts, T.; Pellow, D.; Mohai, P. (2018). Environmental justice. In Environment and Society: Concepts and Challenges, (Edt. M.Boström and D. Davidson). Palgrave: Basingstoke, UK; 233-255.
• Schlosberg, D. (2004). Reconceiving Environmental Justice: Global Movements And Political Theories. Environmental Politics, 13(3), 517–540. DOI: 10.1080/0964401042000229025
• Schlosberg, D. (2013). Theorising Environmental Justice: The Expanding Sphere of A Discourse. Environmental Politics, 22(1), 37–55. DOI: 10.1080/09644016.2013.755387
• Svarstad, H. and Benjaminsen, T. A. (2020). Reading Radical Environmental Justice Through A Political Ecology Lens. Geoforum, 108, 1-11. DOI: 10.1016/j.geoforum.2019.11.007.
• Ülkü, F. C. (2023). An Analysis of the Environmental Movement Through Women's Experiences: The Case of İki̇zköy. Middle East Technical University, The Department of Political Science And Public Administration. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Van Dijk, T. A. (1991). The Interdisciplinary Study Of News As Discourse. (Edt. Klaus Bruhn Jensen, ve Nicholas Jankowksi). Handbook of Qualitative Methods in Mass Communication Research. London: Routledge, 108-120.
• Van Dijk, T. A. (2003). Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım. (Edt. Barış Çoban ve Zeynep Özarslan). Söylem ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji, İstanbul: Su Yayınları, 13-112.
• Van Dijk, T. A. (2004). Discourse, Knowledge And Ideology: Reformulating Old Questions and Proposing Some New Solutions. (Edt. Martin Pütz, JoAnne Neff ve Teun A. Van Dijk). Communicating Ideologies, Multidisciplinary Perspectives on Language, Discourse and Social Practice. Frankfurt: Peter Lang, 5-38.
• Van Dijk, T. A. (2015). Critical Discourse Analysis. (Edt. Deborah Schiffrin, Deborah Tannen ve Heidi E. Hamilton). The Handbook of Discourse Analysis, UK: Wiley Blackwell, 466-485.
• Vardar, S. Ö. ve Şen, M. S. (2024). Çevre Hakkının İnsan Hakları Kapsamında Değerlendirilmesi ve Türkiye’de Çevre Hakkına Dair Deneyimin İncelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 11(3), 1-33.
• Warren, K.J. (1997). Taking Empirical Data Seriously, An Ecofeminist Philosophical Perspective. (Edt. K. J. Warren). Ecofeminism: Women, Culture, Nature. Indiana University Press, 3-20.
• Wenz, P. S. (1988). Environmental justice. Albany NY: State University of New York Press. Wetherell, M., Taylor, S. and Yates, J. (2001) Discourse theory and practice. A reader. London: Sage.
• Yücel, U. (2016). Doğa Kadın Benzeşiminden Doğan bir Yeşil Kuram: Ekofeminizm, Apelasyon, S. 27, https://apelasyon.com/yazi/27/doga-kadin-benzesiminden-dogan-bir-yesil-kuram-ekofeminizm Erişim Tarihi: 13.03.2025.