THE IMAGE OF SHAYKH BADR AL-DIN FROM THE EPOS OF THE POET TO THE LOGOS OF THE PHILOSOPHER

Yıl 2019, Sayı: 22, 329 - 354, 01.12.2019

Yakup Kalın

Öz

The basis of Plato's war with the poet is not only that the poet is concerned with images having a weak positioning on the ontological plane. The poets, especially epic poets such as Homer, are the founding actors of social nomos (laws) and ethos (home, character, custom). Nevertheless, Plato has a radical demand about establishing social nomos and ethos through his own methods. For this reason, Plato enters into a strong war with the poet. His fight is in fact between rationality and imagination, as well as between logos and epos or mythos. In this context, Nazim Hikmet, as an epic poet, is a rival of Plato even though he is not Plato’s contemporary. As a matter of fact, his influence cannot be denied that the image of Shaykh Badr al-Din and some kind of social consciousness in this regard. For all that, we can argue that philosophy also pursues remaking of the social mindset shaped by the epic poet in its Platonic representation, with inspiration from ancient rivalry. In this study, the image of Shaykh Badr al-Din will be re-evaluated from a philosophical perspective by adopting rational criteria although it has come to the forefront with two dimensions (socialist and materialist) in Nazim Hikmet’s imagination. Is Shaykh Badr al-Din truly a socialist and materialist as he is alleged to be? Or did the “poet” manipulate the truth by crippling the mind as usual?

Anahtar Kelimeler

Shaykh Badr al-Din, Nazim Hikmet, Plato and the Poet, Socialism, Materialism

ŞAİRİN EPOSUNDAN FİLOZOFUN LOGOSUNA ŞEYH BEDREDDİN İMGESİ

Öz

Platon’un şairle savaşının temelinde, sadece şairin ontolojik düzlemde zayıf bir konumlanışı olan imgelerle meşgul oluşu yatmaz. Şairler, özellikle Homeros gibi destan şairleri, toplumsal nomos ve ethosun kurucu aktörleridir. Oysa Platon’un da kendi yöntemleriyle toplumsal nomos ve ethosun kurulması hususunda radikal bir talebi vardır. Bu nedenle şairle güçlü bir savaş içerisine girer. Onun çekişmesi aslında rasyonalite ile muhayyile, logos ile epos/mitos arasındaki çekişmedir. Bu bağlamda çağdaşı olmamasına rağmen, bir destan yazıcısı olarak Nâzım Hikmet de Platon’un rakibidir. Nitekim Şeyh Bedreddin imgesinin ve bu hususta bir tür toplumsal algının oluşturulmasında onun etkisi yadsınamaz. Kadim rekabetten ilhamla, destan yazarının şekillendirdiği toplumsal zihniyetin, yeniden teşekkülüne Platon temsilinde felsefenin de talip olduğu öne sürülebilir. İşte bu çalışmada Şeyh Bedreddin imgesi, her ne kadar Nâzım Hikmet’in muhayyilesindeki iki (sosyalist ve materyalist) boyutla ön plana çıkmış olsa da, felsefî bir perspektifle rasyonel ölçütler kullanılarak yeniden değerlendirilecektir. Acaba Şeyh Bedreddin gerçekten sosyalist ve materyalist midir? Yoksa “şair” her zamanki gibi aklı kötürüm bırakarak hakikati manipüle mi etmiştir?

Anahtar Kelimeler

Şeyh Bedreddin, Nâzım Hikmet, Platon ve Şair, Materyalizm, Sosyalizm

Kaynakça

• Akdemir, Müslim (2012). “Spinoza’da Şeyh Bedreddin İzleri”. Felsefelogos Spinoza II. S.47. s.55-68.
• Althusser, Louis (2003). Felsefe ve Bilim Adamlarının Kendiliğinden Felsefesi. Alp Tümertekin (Çev.). İstanbul: İthaki.
• Anıl, Yaşar Şahin (1995). Osmanlı Döneminde İki Dava, Şeyh Bedreddin ve Midhat Paşa Davaları. İstanbul: Yapı Kredi.
• Aubrey John (1898). “Brief Lives,” Chiefly of Contempories I. UK: Clarendon.
• Babayev, Ekber (1976). Yaşamı ve Yapıtlarıyle Nâzım Hikmet. Ataol Behramoğlu (Çev.). İstanbul: Cem.
• Balivet, Michel (2000). Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan. Ela Güntekin (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Bardakçı, Vehbi (2014). Şeyh Bedreddin Yarin Yanağından Gayri, İstanbul: Ozan.
• Cem, İbnüttayyar Semahaddin (1966). İslâm İlâhiyâtında Şeyh Bedreddin. İstanbul: Üçdal.
• Deleuze, Gilles (2013). Spinoza ve İfade Problemi. Alber Nahum (Çev.). İstanbul: Norgunk.
• Dukas (2013). İstanbul’un Fethi, Dukas Kroniği 1341-1462. Vedat Mirmiroğlu (Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Engin, Refik (2008). Sıradışı Bir Tasavvufçu Şeyh Bedreddin. İstanbul: IQ Kültür Sanat.
• Er, Şaban (2016). Edirne-Simâvne Kâdîsı Emîr İsrâ’îl Oğlu Şeyh Bedreddîn Hakkında Son Söz. İstanbul: Kutupyıldızı.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki (2014). Şeyh Bedreddin Vâridat. İstanbul: Derin.
• Foucault, Michel (2015). Öznenin Yorumbilgisi. Ferda Keskin (Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Gazâlî (2007). Hakikat Bilgisine Yükseliş. Serkan Özburun (Çev.). İstanbul: İnsan.
• Gürsel, Nedim (1978). Şeyh Bedreddin Destanı Üzerine. İstanbul: Cem.
• Hafız Halil (2015). Şeyh Bedreddin Menakıbnamesi. Mehmet Kanar (Haz.). İstanbul: Tekin.
• Havelock, Eric Alfred (2015). Platon, Filozof Şaire Karşı. Âdem Beyaz (Çev.). İstanbul: Pinhan.
• İbn Sînâ (2005). İşaretler ve Tembihler. Muhittin Macit, Ali Durusoy ve Ekrem Demirli (Çev.). İstanbul: Litera.
• İsmail Fenni Ertuğrul (2015). Lûgatçe-i Felsefe. Recep Alpyağıl (Haz.). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Kaygusuz, Bezmi Nusret (1957). Şeyh Bedreddin Simaveni. İzmir: İhsan Gümüşayak Matbaası.
• Konyalı, İbrahim Hakkı (1950). “Stalin’in Şeyhi Bedreddin-i Simâvî”. Tarih Hazinesi. S.1. s.3-7.
• Korkmaz, Esat (2006). Şeyh Bedreddin ve Vâridât. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Kurdakul, Necdet (1977). Bütün Yönleriyle Bedreddin. İstanbul: Döler Reklam.
• Lewis, T. Charlton & Short, Charles (1958). A Latin Dictionary Founded on Freund’s Latin Dictionary. Great Britain: Oxford.
• Mevlânâ (2007). Mesnevî-i Şerîf. Süleyman Nahîfî (Çev.); Âmil Çelebioğlu (Haz.). İstanbul: Timaş.
• Murdoch, Iris (2008). Ateş ve Güneş, Platon Sanatçıları Niçin Dışladı?. İstanbul: Ayrıntı.
• Nâzım Hikmet (2018). Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi.
• Nâzım Hikmet (1967). Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı ve Bedreddin Destanına Zeyl Millî Gurur. İzmir: Kovan Kitabevi.
• Ocak, Ahmet Yaşar (2013). Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler, 15-17. Yüzyıllar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Öztürk, Birol (2017). Şeyh Bedreddin Yarın Yanağından Gayrı. İstanbul: Gece Kitaplığı.
• Platon (2014). Phaidros ya da Güzellik Üzerine. Birdal Akar (Çev.). Ankara: BilgeSu.
• Platon (2012). Devlet. Sabahattin Eyüboğlu. M. Ali Cimcoz (Çev.). İstanbul: İş Bankası Kültür.
• Platon (2011). Ion. Oğuz Yarlıgaş ve Eyüp Çoraklı (Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Sayar, Ahmet Güner (2018). ‘Velayet’ten ‘Siyaset’e Şeyh Bedreddin. İstanbul: Ötüken.
• Spinoza (2019). Aklın Islahı Üzerine Bir İnceleme. Çiğdem Dürüşken (Çev.). İstanbul: Alfa.
• Spinoza (2011). Ethica. Çiğdem Dürüşken (Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Spinoza (2010). Teolojik Politik İnceleme. Reyda Ergün (Çev.). Ankara: Dost.
• Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi (2018). Allah’ı İnkâr Mümkün müdür? Yahûd Huzûr-ı Fende Mesâlik-i Küfür. Muhammet Hanefi Suluoğlu, Enver Şahin ve Abdurrahman Harbi (Haz.). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Şeyh Bedreddin (2013). Vâridât Tercümesi ve Şerhi. Musa Kâzım Efendi (Çev.); H. Rahmi Yananlı (Haz.). İstanbul: Büyüyen Ay.
• Şeyh Bedreddin (1990). Vâridât. Cengiz Ketene (Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Şeyh Bedreddin (t.y.). Vâridât. Yazma Eser. Süleymaniye Kütüphanesi. İzmir Kısmı, Demirbaş No: 304.
• Thomas Aquinas (2007). Varlık ve Öz. Oğuz Özügül (Çev.). İstanbul: Say.
• Türkyılmaz, Çetin (2015). “Şeyh Bedreddin’i Spinoza ile Okumak”. Spinoza ile Karşılaşmalar. Güçlü Ateşoğlu ve Eylem Canaslan (Ed.). İstanbul: Ayrıntı. s. 255-265.
• Ülken, Hilmi Ziya (2000). İslam Düşüncesi. İstanbul: Ülken.
• Ülken, Hilmi Ziya (1935). Türk Feylesofları Antolojisi 1. Ankara: Yeni Kitabcı.
• Wolfson, H. Austryn (2016). Kelâm Felsefeleri. Kasım Turhan (Çev.). İstanbul: Kitabevi.
• Yaltkaya, M. Şerafeddin (1994). Simavne Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin. Hamit Er (Haz.). İstanbul: Kitabevi.