TERAKKİ-İ MUHADDERÂT VE HANIMLARA MAHSUS GAZETE’DE ÖTEKİ YA DA ROL MODEL: AVRUPALI VE AMERİKALI KADINLAR

Year 2021, Issue: 26, 29 - 56, 01.12.2021

Beyhan Kanter

Abstract

Osmanlı Dönemi’nde yayımlanan kadın dergilerinden Terakki-i Muhadderât ve Ha- nımlara Mahsus Gazete, Avrupalı kadın imgesinden hareketle ideal bir kadın modeli sunmaktadırlar. Ancak birtakım dinî, kültürel veya konjonktürel endişeler, söz ko- nusu modelliğin sınırları konusunda tereddütler oluşmasına yol açmaktadır. Öte yandan her iki dergideki mukayeseler aracılığıyla aslında Müslüman Osmanlı kadı- nının nasıl olması gerektiğine dair detaylı tasvirler çizilmektedir.
Bu makalede Meşrutiyet öncesi kadın dergilerinden Terakki-i Muhadderât ve Ha- nımlara Mahsus Gazete’deki Avrupa ve Amerikalı kadınlara dair ‘eleştirel vurgular’, ‘yüceltici yorumlar’ ve ‘yadırganan pratikler’ örneklem olarak seçilen metinlerdeki söylemler aracılığıyla irdelenecektir. Makalede, Terakki-i Muhadderât ve Hanımlara Mahsus Gazete’deki Batı’yla ilgili yapılan kıyaslamalarda ideolojik, iktisadi, kültürel, sosyolojik ve dinî saiklerin etkili olduğu tezi savunulacaktır. Ayrıca Osmanlı Devle- ti’nin iktisat ve eğitim alanlarında Avrupa ve Amerika’dan geri kaldığını iddia eden ve medeniyet söylemini ön plana çıkaran yazarların görüşleri devrin hâkim paradig- maları kapsamında detaylı bir biçimde açıklanacaktır.

Keywords

Avrupa Medeniyeti, Stereotip, Eğitim, İktisat, Medeni Haklar, Moda.

THE OTHER OR ROLE MODEL IN TERAKKİ-İ MUHADDERÂT AND HANIMLARA MAHSUS GAZETE: EUROPEAN AND AMERICAN WOMEN

Abstract

Terakki-i Muhadderât and Hanımlara Mahsus Gazete present a model based on the image of the European woman, but some religious, cultural or cyclical concerns cause hesitations about the boundaries of the model in question. On the oth- er hand, detailed descriptions of how a Muslim Ottoman woman should be are drawn through comparisons in both magazines. In this article, ‘critical empha- sises’, ‘glorifying comments’ and ‘offensive practices’ relating to European and American women in Terakki-i Muhadderât and Hanımlara Mahsus Gazete from wom- en’s magazines of pre-Constitutional Era will be examined through the discourses in the texts selected as the reference. In the article, it will be defended the thesis in which ideological, economic, cultural and religious reasons are effective for comparisons made about west in these two journals. In addition, it will be argued that many of the authors who claim to be behind Europe and America in the fields of economics and education and who emphasize the discourse of civilization are in alliance.

Keywords

European Civilization, Stereotype, Education, Economics, Civil Rights, Fashion.

References

• Ahmet Midhat (1 Kânunusani 1313). “Fransa’da Bir Muvaffakiyet-i Nisvâniye”, Hanımlara Mahsus Gazete. 145: 2.
• Ali Muzaffer (26 Şubat 1319). “Avrupa Nisvânı ve Kırlangıçlar”, Hanımlara Mahsus Gazete. 50: 1168- 1170.
• Argunşah, Hülya (2016). Kadın ve Edebiyat Babasının Kızı Olmak. İstanbul: Kesit.
• Avanzâde Mehmet Süleyman (20 Mart 1312.) “Kadın”, Hanımlara Mahsus Gazete. 105: 1-2.
• Aykut, Ebru (2020). “İfratla Tefrit Arasında Müslüman Osmanlı Kadınları ve Feminizm”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. C.10. İstanbul: İletişim. 56-68.
• Berktay, Fatmagül (2006). Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis.
• Çakır, Serpil (1996). Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: İletişim.
• Elias, Norbert (2015) Uygarlık Süreci, C, 1. Ender Ateşman (Çev.). İstanbul: İletişim.
• Fatma Aliye (12 Kânunuevvel 1312). “Nisvân-ı İslâm ve Bir Fransız Muharriri”, Hanımlara Mahsus Gazete. 92: 2-3.
• Fatma Aliye (5 Kânunuevvel 1312). “Nisvân-ı İslâm ve Bir Fransız Muharriri”, Hanımlara Mahsus Gazete. 91: 5-6.
• Fatma Fahrunnisa (12 Teşrinievvel 1311). “Romanlar ve Tiyatrolar”, Hanımlara Mahsus Gazete. 16: 2-3.
• Hamiyet Zehra (13 Teşrinisani 1311) “Kadınlarda Vazife”, Hanımlara Mahsus Gazete. 25: 2-3.
• Hanımlara Mahsus Gazete (3 Temmuz 1313). “Adab-ı Umûmiye”, 119: 1-3.
• Hanımlara Mahsus Gazete (10 Eylül 1321). “Amerika’da Usûl-i Terbiye”, 529: 2-3.
• Hanımlara Mahsus Gazete (13 Teşrinisani 1319), “Hayat-ı Nisvân Amerika Kadınlarında Binicilik”, 37: 860- 861.
• Hanımlara Mahsus Gazete (19 Haziran 1313). “Medenî Kadınlar, 117: 1-2.
• Hanımlara Mahsus Gazete (22 Eylül 1321). “Amerika’da Garib Ziyâfetler” , 530: 6.
• Hanımlara Mahsus Gazete (24 Ağustos 1311). “Harici Havadis”, 2: 9-10.
• Hanımlara Mahsus Gazete (26 Teşrinievvel 1311) “Kadınların Tahsili Hakkında Bir Mütalaa 1”, 20: 1-2.
• Hanımlara Mahsus Gazete (31 Ağustos 1311). “Kızların Zamân-ı Tahsili”, 4: 1-2.
• Hanımlara Mahsus Gazete (4 Kânunuevvel 1313). “Çin’de ve Avrupa’da Hukuk-ı Nisvân”, 141: 1-3.
• Kılıç Denman, Fatma (2009). İkinci Meşrutiyet Döneminde Bir Jön Türk Dergisi: Kadın. İstanbul: Libra.
• M. Şükriye (4 Kânunuevvel 1313). “Yine Moda”, Hanımlara Mahsus Gazete. 149: 3-4.
• Nazım (26 Eylül 1312). “Kadınlar”, Hanımlara Mahsus Gazete. 81: 3-5. Said, Edward (2017). Şarkiyatçılık Batı’nın Şark Anlayışları. İstanbul: Metis.
• Shayegan, Daryush (2007). Yaralı Bilinç Geleneksel Toplumlarda Kültürel Şizofreni. Haldun Bayrı (Çev.). İstanbul: Metis.
• Terakki-i Muhadderât (13 Temmuz 1285). “El Cevâib Muharriri Ahmed Farisi Efendi Hazretlerinin Harem-i İsmet Tevemleri Hanımefendi Tarafından Gelen Varakadır”. 5: 4- 5.
• Terakki-i Muhadderât (13 Temmuz 1285). “Havadis”. 5: 5.
• Terakki-i Muhadderât (14 Eylül 1285). “Terbiye ve Temeddün”. 14: 1-3.
• Terakki-i Muhadderât (24 Ağustos 1285). “Havadis”. 11: 5-7. Terakki-i Muhadderât (31 Ağustos 1285). “İdare”. 12: 1-2. Terakki-i Muhadderât (7 Eylül 1285). “Erkekler Kadınlar”. 13: 1.
• Terakki-i Muhadderât (9 Teşrinisani 1285). “Levant Herald Gazetesinde Fransa İmparatoriçesinin Dersaadet’i Ziyaretine Dair Görülen Bir Benddir”. 22: 2.
• Timuroğlu, Senem (2020). Kanatlanmış Kadınlar & Osmanlı ve Avrupalı Kadın Yazarların Dostluğu. İstanbul: İletişim.
• Toska, Zehra; Çakır, Serpil vd (1993). İstanbul Kütüphanelerindeki Eski Harfli Türkçe Kadın Dergileri Bibliyografyası. İstanbul: Metis.
• Van Os, Nicole A.N.M (2020) “Osmanlı Müslümanlarında Feminizm”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. C.1. İstanbul: iletişim. 335- 347.
• Zekiye (4 Kânunuevvel 1313). “Moda Hakkında Birkaç Söz”, Hanımlara Mahsus Gazete. 150: 4.
• Zeyneb Sünbül (11 Eylül 1311). “[Başlıksız]”, Hanımlara Mahsus Gazete. 7: 2-4.