II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ EDEBİYATI’NDA DEĞİŞEN TABİAT TEMASININ YANSIMASI OLAN “DAĞLARA” REDİFLİ ŞİİRLER

Yıl 2021, Sayı: 26, 57 - 90, 01.12.2021

Cem Şems Tümer

Öz

II. Abdülhamit Dönemi Edebiyatı’nın Ara Nesil ve Servet-i Fünûn evrelerine denk gelen zaman aralığı içerisinde, şiirde tabiat teması bir yandan geleneksel anlayışa uygun yaklaşımlarla işlenirken, diğer yandan batılı romantiklerden kaynaklanan et- kilerle yeni bir anlam kazanmaya başlar, birçok şairin şiirinde bu temaya yöneldiği dikkat çeker. Bu durum aynı zamanda Klasik edebiyattan Batı edebiyatına geçişi de gerek içerik gerekse şekil açısından örneklemektedir.
Bu genel dönüşüm içerisinde tabiatın esaslı bir parçası olan dağın döneme ait şiirde tematik bir unsur olarak belirginlik kazanmaya başlaması üzerinde durulması gereken diğer önemli bir durumdur. Abdülhak Hâmid Tarhan’ın Hindistan ikameti sırasında el değmemiş vahşi tabiat ve dağlar karşısında takındığı tavır, romantik yaklaşım kendinden sonraki şairleri de derinden etkilemiştir. Özellikle Kürsi-i İs- tiğrak şiirinin duyuş ve söyleyiş olarak bu etki konusunda ön plana çıktığı görül- mektedir.
Bu çalışmada sözü edilen döneme ait “dağlara” redifi etrafında ortaya konulmuş dokuz şiir tespit edilerek incelenmiştir. Ayrıca “dağlar” redifli birbirini tanzir eden iki şiire de değinilmiştir. Toplam on bir şiirde tabiatın bir parçası olarak dağın konu edilmesi dönem şiiri için dikkate alınması gereken önemli bir tercih ve özelliktir.

Anahtar Kelimeler

Abdülhamit Dönemi Edebiyatı, şiir, tabiat teması, “dağlara” redifi.

THE POEMS WITH THE REPEATED WORD OF “DAĞLARA” (TO THE MOUNTAINS) REFLECTING THE CHANGING NATURE THEME IN ABDULHAMİT II ERA LITERATURE

Öz

In the period of the Abdülhamit II Era Literature, the nature theme in poetry was discussed, on the one hand, with approaches in accordance with the traditional understanding, and began to gain a new meaning with the influences originating from the western romantics. This also exemplified the transition from Classical literature to the Western literature in terms of both content and form.
In this general transition, the mountain started to gain prominence as a thematic element in the poetry of the period and this was another remarkable point to be discussed. Abdülhak Hâmid Tarhan’s attitude towards wild nature and moun- tains during his residence in India, and his romantic approach deeply affected the subsequent poets. It was noticed that especially Kürsi-i İstiğrak poetry became prominent in this effect.
In this study, nine poems written around the repeated word of “dağlara” (to the mountains) related to the period mentioned before were identified and analyzed. Moreover, two poems with repeated word of “dağlar” (mountains) like each other were also discussed. Discussing the mountain as a part of nature in totally eleven poems was a remarkable choice and feature that should be considered for the poetry of the period.

Anahtar Kelimeler

Abdülhamit Era Literature, poem, nature theme, the repeated word of “dağlara” (to the mountains).

Kaynakça

• Abdülkerim Hâdî (1313). Gözyaşlarım. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Ahmed Bâdî Efendi (2014). Riyâz-ı Belde-i Edirne (20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne’si). Cilt II. Niyazi Adıgüzel-Raşit Gündoğdu (Haz.). Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Ahmet Vefâ (1328). Eş’âr-ı Vefâ. İstanbul: Müşterekü’l-Menfa’a Osmanlı Matbaası. 18-19.
• Ali Ekrem (1327). Zılâl-i İlhâm (1304-1324). İstanbul: Sabah Matbaası.
• Andelib Faik (1310). Bahar Çiçekleri. İstanbul: Şirket-i Mürettibiye. Baş, Selma (1997). Cenab Şahabeddin ve Tevfik Fikret’in Şiirlerinde Tabiat Unsurları. Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• (Bölükbaşı), RızaTevfik (1896). “Balaban Dağları”, Maarif Risalesi. Sene 5. Nu: 22. 339-342.
• Bulut, Birol (2019). Zirvenin Işıltısı Yeni Türk Şiirinde Dağ. Ankara: Berikan.
• Bulut, Birol (2018). “Türk Şiirinde Gelenekten Moderne Dağ İmgesinin Değişimi: İsmail Safâ-Hâlid Örneği”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları. Özel Sayı 4. 61.
• Ceyhan, Semih (2012). “Vecd”, İslâm Ansiklopedisi. Cilt 42. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 583-584.
• Çetin, Nurullah.(2016). İkinci Abdülhamit Dönemi Türk Edebiyatı. Ankara: Nobel.
• Durak, Mustafa (2003). “Dağ Bahanesinde Türk Şiirinde Kısa Bir Gezinti”, Kitaplık. Yıl 10, Sayı 62. 63-67.
• Enginün, İnci (2013). Abdülhak Hâmid Tarhan Bütün Şiirleri. İstanbul: Dergâh.
• Erganili Mes’ud (1308). Fersûde. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• İsmail Safâ (1308). Hûz Mâ Safâ. İstanbul: Âlem Matbaası.
• Kaplan, Mehmet (1987). Tevfik Fikret Devir/Şahsiyet/Eser. İstanbul: Dergâh.
• Kaplan, Mehmet (1995). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I. İstanbul: Dergâh.
• Kerman, Zeynep (2009). Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri. İstanbul: Dergâh.
• Levend, Agâh Sırrı (1984). Divan Edebiyatı, Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar. İstanbul: Enderun.
• Mehmet Celâl (1311). Zâde-i Şâir. İstanbul: Safâ ve Enver Efendi Matbaası.
• Mustafa Reşid (1310). Şükûfe-i İstiğrak. İstanbul: ‘Âlem Matbaası. Okay, M. Orhan (2012). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh.
• Öztürk, Veysel (2010). Türk Şiirinin Romantik Kökleri: Abdülhak Hâmid’in Şiirinde Romantik Öznellik. Doktora Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Parlatır, İsmail (2004). Recaîzade Mahmut Ekrem. Ankara: Akçağ.
• Şevket Gavsî (1308). Bahâr-ı Hevesim. İstanbul: İstepan Matbaası.
• Tanpınar, A. Hamdi (1977). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh.
• Turan, Taner (2019). “1880-1895 Yılları Arasında Yayımlanmış Şiir Kitaplarından Hareketle Ara Nesil Şiirini Anlamak”, Turkish Studies Language and Literature. 14(2), 928-931.
• Tümer, Cem Şems (1996). “Ara Neslin Bir Silik Siması: Ahmet Vefâ”, Akademik Araştırmalar. Yıl 1, Sayı 2. 145-151.