Avrupa Yükseköğretim Alanı (AYA) Çerçevesinde Yükseköğretime Erişimi ve Katılımı Genişletme Politikalarının Değerlendirilmesi*

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 1, 40 - 46, 01.04.2016

Hilal Büyükgöze Murat Özdemir

Öz

Bologna Süreci 1999'da 29 ülkenin katılımıyla İtalya-Bologna'daki toplantı ile başlamış ve sonrasında Avrupa Yükseköğretimden Sorumlu Bakanlar Toplantısı'nın birkaç yılda bir düzenlenmesiyle gelişmiştir. Bu çalışma kapsamında, Belçika'nın Leuven ve Louvain-la-Neuve şehirlerinde 2009 yılında düzenlenen konferans bildirgesinde belirtilen gelecek on yıllık süreçte "yükseköğretime erişimi ve katılımı genişletmeye" yönelik önceliğin Avrupa Yükseköğretim Alanı (AYA) ülkelerinin ulusal yükseköğretim politikalarına ne derece yansıtıldığı ve bu doğrultuda ne tür somut adımların atıldığının belirlenmesi hedeflenmektedir. Bulgular, 48 üyesi bulunan AYA dahilinde yalnızca dört ülkenin 'yükseköğretime erişimi ve katılımı genişletme' hedefine ulusal eğitim politikalarında yer vermediğini göstermiştir. Ayrıca, bu kapsamdaki politikalar ve önlemler incelendiğinde, ülke çapında genel bir politika izlenmesi ya da yalnızca dezavantajlı grupların erişim ve katılımının arttırılmasına yönelik politika izlenmesi şeklinde makro ve mikro düzeyde uygulamalar olduğu belirlenmiştir. Makro politikalar arasında yükseköğrenim harcının kaldırılması, üniversite bulunan yerleşim yeri sayısının ve yükseköğrenim programlarının sayısının arttırılarak daha esnek bir yapıda sunulması yer almaktadır. Mikro düzeydeki önlemler arasında ise bedensel engelli öğrencilere yönelik farklı yükseköğretime geçiş sınavlarının uygulanması, engelli öğrencilere ait ayrı kontenjanların ayrılması ve göçmen ve etnik gruplara yönelik imkanların arttırılması sayılabilir. Genel olarak, makro düzeyde ilerleme sağlansa da tüm politika ve önlemlere rağmen yükseköğretimin dezavantajlı gruplardan gelen öğrenciler (engelliler, öksüz/yetim, düşük gelirli, kırsal kesimde yaşayan, etnik köken) için halen kolay erişilebilir olmadığı belirtilebilir.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Yükseköğretim Alanı (AYA), Bologna Süreci, eşit erişim, sosyal boyut, yükseköğretime katılım.

An investigation of the widening policies on access to and participation in higher education among EHEA*

Öz

The Bologna process was launched along with the Italy-Bologna Ministerial Conference, held in 1999 with 29 participating countries, and has improved by the ministerial conferences held biennially or triennially so far. The current study aimed at to determine to what extent the priority, stated in the Belgium-Leuven and Louvain-la-Neuve Communiqué adopted by the Ministers, for 'widening the access into and participation in higher education (HE)' has been reflected in the higher education policies of the EHEA countries for the next decade, and what kind of actions and measures were taken accordingly. The findings figured out that only five EHEA countries out of 48 members did not cover the priority for 'widening access into and participation in higher education' in their national higher education policies. These macro- and micro-scale policies and measures were depicted as 'adopting a general nation-wide policy' or 'adopting a policy to increase access into and participation in HE among under-represented groups.' These macro-scale policies are charging no tuition fees, increasing the number of cities with university and increasing the number of undergraduate and graduate programs and offering them in more flexible structures. The examples of the micro-scale measures are applying different university entrance exams and having additional placement for students with disabilities, and increasing the access opportunities to higher education for immigrant or ethnic groups' students. All in all, even macro-scale progress have been made, higher education is still not easily accessible for disadvantaged students (e.g., disabled students, orphans, low socio-economic status, ethnic origin, immigrants, living in urban areas) despite all the policies and measures taken so far.

Anahtar Kelimeler

Bologna process, European Higher Education Area (EHEA), equal access, participation in higher education, social dimension.

Kaynakça

• Açıkgöz, Ö. (2012). Yükseköğretim üzerine bir değerlendirme: Yeniden yapılanma sürecinde bir sistem önerisine giriş. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(Özel sayı), 11–17.
• Atkinson, P. A., and Coffey, A. (1997). Analysing documentary realities. In D. Silverman (Ed.), Qualitative research: Theory, method, & practice (pp. 45–62). London, UK: Sage Publications.
• Berlin Bildirgesi (2003). 21 Nisan 2015 tarihinde <http://www.ehea.info/ Uploads/about/Berlin_Communique1.pdf> adresinden erişilmiştir.
• Bologna Bildirgesi (1999). 18 Mayıs 2015 tarihinde <http://www.ehea.info/ Uploads/about/BOLOGNA_DECLARATION1.pdf> adresinden eri- şilmiştir.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27–40.
• Budapeşte/Viyana Bildirgesi (2010). 30 Mayıs 2015 tarihinde <http://www. ehea.info/Uploads/about/Budapest-Vienna_Declaration.pdf> adresin- den erişilmiştir.
• Bükreş Bildirgesi (2012). 30 Mayıs 2015 tarihinde <http://www.ehea.info/ Uploads/about/Budapest-Vienna_Declaration.pdf> adresinden erişil- miştir.
• Corbin, J., and Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications Inc.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (3rd. Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications Inc.
• Çelik, Z. (2012). Bologna Süreci’nin Avrupa yükseköğretim sistemi üzer- ine etkileri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(2), 100–105.
• Çetinsaya, G. (2014). Büyüme, kalite, uluslararasılaşma: Türkiye yükseköğ- retimi için bir yol haritası. Yükseköğretim Kurulu Yayın No: 2014/2. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Denzin, N. K., and Lincoln, Y. S. (2011). Introduction: The discipline and practice of qualitative research. The SAGE Handbook of Qualitative Research (4th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications Inc.
• ERG - Eğitim Reformu Girişimi (2015). Eğitim İzleme Raporu 2014–2015. ERG Raporu. İstanbul: İmak Ofset.
• Erivan Bildirgesi (2015). 13 Temmuz 2015 tarihinde <http://www.ehea. info/Uploads/SubmitedFiles/5_2015/112705.pdf> adresinden erişil- miştir.
• European Commission/EACEA/Eurydice (2008). Higher education gover- nance in Europe: Policies, structures, funding and academic staff. Eurydice report. Brussels: Eurydice Belgium.
• European Commission/EACEA/Eurydice (2011). Modernisation of higher education in Europe: Funding and the social dimension 2011. Eurydice report. Brussels: Eurydice.
• European Commission/EACEA/Eurydice (2012). The European higher edu- cation area in 2012: Bologna process ımplementation report. Eurydice report. Brussels: Education, Audiovisual and Culture Executive Agency.
• European Commission/EACEA/Eurydice (2013). Education and training in Europe 2020: Responses from the EU member states. Eurydice report. Brussels: Eurydice.
• European Commission/EACEA/Eurydice (2014a). Modernisation of high- er education in Europe: Access, retention and employability. Eurydice brief. Brussels: Eurydice.
• European Commission/EACEA/Eurydice (2014b). National student fee and support systems in European higher education. Eurydice facts and fig- ures. Brussels: Eurydice.
• European Commission/EACEA/Eurydice (2015). The European higher education area (EHEA) in 2015: Bologna process ımplementation report. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Leuven/Louvain-la-Neuve Bildirgesi (2009). 18 Mayıs 2015 tarihinde Communiqu%C3%A9_April_2009.pdf> adresinden erişilmiştir.
• Maxwell, J. A. (2005). Qualitative research design: An interactive approach (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in edu- cation. San Francisco, CA: Jossey-Bass Inc.
• Özdemir, M. (2011). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323–343.
• Sağlam, M., Özüdoğru, F. ve Çıray, F. (2011). Avrupa Birliği eğitim poli- tikaları ve Türk eğitim sistemine etkileri. Van Yüzüncü Yıl Üniversite- si Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 87–109.
• Salmi, J. (2000). Higher education: Facing the challenges of the 21st cen- tury. TechKnowlogia, 2(1), 7–10.
• Salmi, J. (2007). Autonomy from the state versus responsiveness to mar- kets. Higher Education Policy, 20(3), 223–242.
• Salmi, J. (2009). The growing accountability agenda: Progress or mixed blessing? Education Working Paper No. 16. Washington DC: World Bank. 21 Mayıs 2015 tarihinde <http://siteresources.worldbank.org/EDUCA- TION/Resources/278200- 1099079877269/547664-1099079956815/ EWPS16_Accountability_Tertiary_Educ.pdf> adresinden erişilmiştir.
• Salmi, J. (2013). If ranking is the disease, is benchmarking the cure? In P. T. M. Marope, P. J. Wells, and E. Hazelkorn (Eds.). Rankings and accountability in higher education: Uses and misuses (pp. 235–256). Paris: UNESCO. 21 Mayıs 2015 tarihinde <http://unesdoc.unesco.org/ images/0022/002207/220789e.pdf> adresinden erişilmiştir.
• Salmi, J., Haj, C. M., and Alexe, D. (2014). Equity from an Institutional Perspective in the Romanian Higher Education System. In A. Curaj, L. Deca, E. Polak, and J. Salmi (Eds.). Higher Education Reforms in Romania: Between the Bologna Process and National Challenges (pp. 63–86). Heidelberg: Springer.
• Salmi, J., and Hauptman, A. M. (2006). Innovations in tertiary education financing: A comparative evaluation of allocation mechanisms. Washington DC: World Bank.
• Tanrıkulu, D. (2011). Türkiye’de yükseköğretime erişim: 2025 yılında yükseköğretim talebi karşılanabilecek mi? SETA Analiz: 34. Ankara: SETA.
• TÜSİAD (2008). Türkiye’de yükseköğretim: Eğilimler, sorunlar ve fırsatlar. İstanbul: Graphis Matbaacılık.
• Vural Yılmaz, D. (2013). Yükseköğretimin değişen bağlamı: 21. yüzyılda dönüşümler ve eğilimler. Yükseköğretim Dergisi, 3(3), 169–176.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntem- leri (9. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YÖK (2010). Yükseköğretimde yeniden yapılanma: 66 soruda Bologna Süreci uygulamaları. Ankara: Görsel Tanıtım.