Bireysel ve Sosyal Getirileri Işığında Yükseköğretime Yatırım Yapmanın Gerekliliği

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 44 - 54, 01.04.2015

Metin Özkan Habib Özgan

Öz

Yükseköğretime toplumsal ve bireysel getirileri nedeniyle her geçen gün artan talep, ülkelerin yükseköğretim arzını yükseltme çabası içinde olmasına neden olmaktadır. Bu çaba içerisinde ülkelerin karşılaştığı temel sorun alanlarından biri, yükseköğretimdeki okullaşma oranının hızlı bir şekilde artmasının kaçınılmaz bir sonucu olarak tüm dünya ülkelerinde merkezî hükümetler tarafından yükseköğretime ayrılan kaynakların yetersiz kalmasıdır. Ülkeler bu sorunu aşmak amacıyla farklı yükseköğretim finansman yöntemleri benimsemekte ya da var olan sistemlerinde zamanla değişiklikler yapmaktadırlar. Bu doğrultuda yükseköğretimin finansmanında, son yıllarda ağırlıklı olarak kamusal finansman yerine sivil toplum örgütlerinin, sanayi kuruluşlarının ve bireylerin daha fazla finansmana katıldıkları karma finansman yöntemleri benimsenmeye başlamıştır. Ancak hangi paydaşların ne ölçüde yükseköğretim finansmanına katkıda bulunması gerektiği konusu tartışmalıdır. Yükseköğretim hizmetinin oluşturduğu faydalardan kimlerin yararlandığının belirlenmesi finansmana kimlerin katılması gerektiği konusunda fikir sağlayabilmektedir. Bu araştırmada, yükseköğretime yatırım yapmanın gerekliliğini yükseköğretimin bireysel ve toplumsal getirilerini betimleyerek ortaya koymak amaçlanmıştır. Sonuç olarak, yükseköğretimin finansmanında kamusal kaynakların kullanılmasına devam edilmesi gerektiği söylenebilir. Yükseköğretimin finansmanında kamusal kaynakların kullanımı fırsat eşitliğini sağlama yönünde kullanılabilecek bir devlet eli olarak da değerlendirilebilir. Bununla birlikte, bireyler yükseköğretim hizmetinin bedeline kendilerine sağladığı getiriler oranında katılmalıdırlar.

Anahtar Kelimeler

Bireysel getiri, kamusal finansman, özel finansman, sosyal getiri, yükseköğretim.

The necessity of investing higher education in the light of individual and social returns

Öz

The increasing demand due to the social and individual returns to higher education causes countries to be in an effort to increase the demand of higher education. In this effort, one of the main problems faced by countries, as a natural conclusion of the rapid increase of enrolment rate at higher education, is the resources' allocated to higher education by all countries around world being inadequate. In order to overcome this problem, countries are adopting different higher education financing methods or making some changes on their systems that have already been existed. Accordingly, in the financing of higher education, instead of public funding, mixed financing methods which non-governmental organisations, industrial enterprises and individuals attend more have begun to be adopted. However, the extent to which stakeholders should contribute to the financing of higher education is a controversial subject. The detection of those who benefits from the returns of higher education can provide opinion on who should participate to the financing. In this study, the necessity of investing in higher education is aimed to present by describing the social and individual returns of higher education. As a conclusion, it can be said that the use of public resources for financing higher education should be continued. The use of public resources in financing higher education can be evaluated as a state hand that can be used to enable equal opportunities. Nevertheless, individuals should participate in the costs of higher education services in the rate of return they provide from them.

Anahtar Kelimeler

Higher education, individual returns, private funding, public funding, social returns.

Kaynakça

• Akça, H. (2012). Yükseköğretimin finansmanı ve Türkiye için yükseköğ- retim finansman modeli önerisi. Yönetim ve Ekonomi, 19(1), 91–104.
• Arabacı, İ. B. (2011). Türkiye’de ve OECD ülkelerinde eğitim harca- maları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 100–112.
• Aydın, P. İ. (2006). Eğitim ve öğretimde etik (2. baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Barro, R. (1996). Three models of health and economic growth. (Unpublished Manuscript). Cambridge, MA: Harvard University. 3 Mayıs 2014 ta- rihinde <http://scholar.harvard.edu/barro/publications/three-mod- elshealth-and-economic-growth> adresinden erişildi.
• Baum, S., ve Payea, K. (2005). Education pays 2004: The benefits of higher education for individuals and society. New York: the College Board.
• Carnoy, M., Froumin, I., Loyalka, P. K., and Tilak, J. B. G. (2014). The concept of public goods, the state, and higher education finance: A view from the BRICs. Higher Education, 68(3), 359–378.
• Conner, T. W., and Rabovsky, T. M. (2011). Accountability, affordabil- ity, access: A review of the recent trends in higher education policy research, The Policy Studies Journal, 39(1): 93–112.
• Çalışkan, Ş. (2007). Eğitimin getirisi (Uşak ili örneği). Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 235–252.
• Çalışkan, Ş. ve Meçik, O. (2010). Sosyal sermayenin oluşumunda ve radikalleşmenin önlenmesinde eğitimin rolü. M. Sever, H. Cinoğlu ve O. Başıbüyük (Ed.) Terörün sosyal psikolojisi (s. 41–63). Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
• Çetin, Ş. (2002). Mesleki ve teknik eğitimin finansmanı (Fransa, Finlandiya, Danimarka ve Türkiye örneği). Milli Eğitim Dergisi, 155–156, 32–46.
• Douglass, J. A. (2010). Higher education budgets and the global recession- tracking varied national responses and their consequences. Research & Occasional Paper Series: Center for Studies in Higher Education. 4.10.
• DPT (1963). Kalkınma Planı I. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Duran, M. (1987). Yüksek öğretim harcamalarının finansmanı ve etkinliği. III. Ulusal Maliye Sempozyumu, 24–26 Nisan 1987, Gebze, İstanbul (s. 110–139).
• Ekinci, C. E. (2009). Türkiye’de yükseköğretimde öğrenci harcama ve maliyetleri. Eğitim ve Bilim, 154, 119–133.
• Ereş, F. (2005). Eğitimin sosyal faydaları: Türkiye-AB karşılaştırması. Milli Eğitim Dergisi, 167, 33–42.
• Fryar, A. H. (2012). What do we mean by privatization in higher education? In J. C. Smart, and M. B. Paulsen (Eds.), Higher education: Handbook of theory and research. (Vol. 27, pp. 521–547). Dordrecht: Springer.
• Gölpek, F. (2008). Adalet ve etkinlik amaçları bakımından yükseköğretimde finansman politikası: Türkiye örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Gölpek, F. (2012). Eğitim getirilerinin özel ve sosyal açıdan incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 43–53.
• Gölpek, F. ve Çiftçioğlu, N. (2014). Socio-economic factors in demand for higher education: sample of Gaziantep province. International Journal of Business and Social Science, 5(1), 121–134.
• Grossman, M. (1972). On the concept of health capital and the demand for health. Journal of Political Economy, 80(2), 223–55.
• Güngör Göksu, G. (2014). Türkiye’de yükseköğretim finansmanı: Öner- ilen alternatif modellerin karşılaştırılması. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 13–39.
• Hillman, N. W., Tandberg, D. A., and Gross, J. P. K. (2014). Market- based higher education: does colorado’s voucher model improve higher education access and efficiency? Research in Higher Education, 55(6), 601-625.
• İnanç, H., Güner, Ü. ve Sarısoy, S. (2006). Eğitimin ekonomik büyüme ve kalkınma üzerindeki etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İkti- sadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 59–70.
• Karabaş, E. (2005). Bütçe kapsamı ve bütçe kapsamı dışında kalan kamusal harcama alanları. Devlet bütçe uzmanlığı araştırma raporu. 3 Haziran 2014 tarihinde <http://www.mud.org.tr/uploads/yuklemeler/ EKarabas.pdf> adresinden erişildi.
• Kurul, N. (2012). Eğitim finansmanı (2. baskı). Ankara: Siyasal Yayınevi.
• Lange, F., and Topel, R. (2006). The social value of education and human capital. In E. Hanushek, and F. Welch (Eds.), Handbook of the economics of education. (Vol. 1, pp. 459–509). Amsterdam: Elsevier.
• Machin, S., Marie, O., and Vujic, S. (2011). The crime reducing effect of education. The Economic Journal, 121, 463–484.
• Meriç, M. (1995). Türkiye’de Yükseköğretim Hizmetlerinin Finansmanına Alternatif Yaklaşımlar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Mingat A. ve Tan, J. P. (1996). The full social returns to education. Human Capital Working Papers. Washington D.C.: World Bank.
• Muennig, P. (2005). The economic value of health gains associated with edu- cation interventions. Prepared for the Equity Symposium on “The Social Costs of Inadequate Education” at Teachers’ College, Columbia University, October 24–25, 2005, New York, NY.
• Mutluer, K. (2008). Türkiye’de yükseköğretimin başlıca sorunları ve sorun- lara çözüm önerileri. Ankara: Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı.
• OECD (2009). Education at a glance OECD indicators 2009. Paris: OECD.
• OECD (2012). Education at a glance 2012 OECD indicators. Paris: OECD.
• Psacharopoulos, G., and Patrinos, H. A. (2004). Returns to investment in education: A further update. Education Economics, 12(2), 111–134.
• Saruç, N. T. (2011). Yükseköğretimin finansmanı ve finansman yöntem- lerinin algılanan adalet düzeyi: Sakarya Üniversitesi paydaş görüşleri. Maliye Dergisi, 161, 61–75.
• Saygılı, Ş., Cihan, C. ve Yavan, Z. A. (2006). Eğitim ve sürdürülebilir büyüme: Türkiye deneyimi, riskler ve fırsatlar. Ankara: TÜSİAD Büyüme Stratejileri Dizisi No: 7.
• Söyler, İ. (2009). Yükseköğretimin finansmanı: yeni beklentiler ve hede- fler ışığında normatif bir yaklaşım. Sayıştay Dergisi, 72, 3–26.
• Söyler, İ. ve Karataş, S. (2011). Türkiye’de özel yükseköğretim kurum- larının kuruluşu ve finansmanı. Maliye Dergisi, 160, 57–71.
• Şen, Z. (2012). Türkiye’de yükseköğretim sistemi eleştirileri ve öneriler. Yükseköğretim Dergisi, 2(1), 1–9.
• The Carnegie Commission on Higher Education (1973). Higher education: Who pays? Who benefits? Who should pay? New York: McGraw-Hill Book Company.
• Tomul, E. (2009). İlköğretim okullarındaki sosyal adalet uygulamalarına ilişkin yönetici görüşleri. Eğitim ve Bilim, 152, 126–137.
• Türkmen, F. (2009). Yükseköğretim sistemi için bir finansman model önerisi. Ankara: DPT Yayınları.
• Yaraşır, S. (2004). Fayda/Maliyet Analizi’nin yükseköğretim harcamalarına uygulanması: PAÜ-İ.B.B.F. örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Yeşilbağ, Y. (2005). Türkiye’nin yükseköğretim sisteminde eğitimin getirileri: Ampirik bir uygulama. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yoo, M. (2011). Does increased education lower health care spending? Findings for self-managed health conditions. 17.09.2013 tarihinde <http://econ- web.rutgers.edu/myoo/paper_yoo.pdf> adresinden erişilmiştir.