Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretimde Psikolojik Taciz (Mobing) ve Yasal Mevzuat*

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 3, 151 - 158, 01.12.2012

Burcu Erdemir

Öz

Her şeyin çok hızla değiştiği günümüz dünyası, eğitim örgütleri de dahil olmak üzere kurumları ve bu kurumlarda çalışan bireyleri, devamlılıklarını sürdürebilmek adına, bir mücadelenin içine sokmakta ve bu hızlı çarkın birer parçası haline getirmektedir. Ancak bu durumun sürekliliği, işveren ve çalışan veya çalışan ve iş arkadaşları arasında baş edilmesi hiç de kolay olmayan bazı anlaşmazlıklar yaratmakta, hatta mağdur kişinin psikolojisini ve beden sağlığını bozma noktasına gelmektedir. Bahsi geçen durum uluslararası alan yazında mobbing, bullying olarak geçerken, Türkçede işyerinde psikolojik taciz ya da yıldırkaçır olarak yer bulmaktadır. Bireysel zararlarının yanında yüksek öğretim kurumlarına da maddi kayıplar ve insan kaynakları kayıpları yaşatırken, kurumun etkililiğine ve itibarına da ciddi şekilde sekte vurmaktadır. Bu çalışmanın amacı, hem dünyada hem de Türkiyede çok yaygın bir şekilde karşılaşılan mobing sorununun yasal boyuttaki çözüm yollarını ortaya koymak, yüksek eğitim örgütlerinden örneklerle konunun vardığı noktayı saptamak ve Türkiyenin sorunla baş etmede dünyanın neresinde olduğunu tespit ederek önerilerde bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Mobing, okul örgütü, yasal mevzuat, yüksek öğretimde psikolojik taciz.

Psychological abuse (mobbing) in higher education and legal measures in the world and in Turkey*

Öz

Todays world, where everything changes rapidly every day, pushes the individuals and the institutions, including the educational organisations, into a struggle in which they have to survive and be a part of. However, the continuity of this situation causes some disagreements among the employers and the employees or among colleagues which are difficult to cope with, and it may even come to a point where the psychological and the physical health of the victim are affected negatively. This phenomenon is known as mobbing or bullying in the international literature and as psychological abuse at work place or daunting someone and causing him to run away in the national literature. It does not only cause individual loses and financial and human resources loses to higher education organisations, but also deals a serious blow to the effectiveness and reputation of an organization. The aim of this study is to put forth the legal solutions of the prevalent problem of mobbing, to identify the point at which it has reached by giving examples from higher education organisations and to make suggestions by looking at the position of Turkey within the world in terms of coping with this phenomenon.

Anahtar Kelimeler

Legal measures, mobbing, psychological abuse in higher education, school organisation.

Kaynakça

• Adams, A. (1992). Bullying at work: How to confront it and overcome it. London: Virago Press.
• Akgeyik, T., Güngör, M., Uşan, Ş. ve Omay, U. (2007). İşyerinde psikolojik taciz fenomeni: Uluslararası deneyimler ve perspektifler. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 53, Prof. Dr. Haşmet Başar’a Armağan Özel Sayısı.
• Akın, E. (2009). Cinsel ve duygusal tacizi patronlar önleyecek. 23 Mart 2012 tarihinde <http://www.isteinsan.com.tr/yonetim/cinsel_ve_duygusal_ tacizi_ patron lar_onleyecek.html> adresinden erişildi.
• Bilgel, N, Aytaç, S. ve Bayram, N. (2006). Bullying in Turkish white-collar workers. Occupational Medicine, 56, 226-231.
• Boynton, P. (2005). Unpacking my research on bullying in higher education. [Cited in McKay, R., Huberman Arnold, D, and Fratzl, J, and Thomas, R. (2008). Workplace bullying in academia: A Canadian study. Employee Responsibilities and Rights Journal, 20, 77-100].
• Catanzariti, J. (2006). Record award for damages regarding workplace bullying. 1 Ekim 2012 tarihinde <http://www.claytonutz.com/publications/ newsletters/occupational_health_and_safety_insights/20060511/record _award_for_damages_regarding_workplace_bullying.page> adresinden erişildi.
• Catanzariti, J., and Byrnes, M. (2006). Major tribunal decisions in 2005. Journal of Industrial Relations, 48, 357-368.
• Chappel, D., and di Martino, V. (2006). Violence at work (3rd ed.). Geneva: International Labour Office. [Cited in P. Collins, Violence in the work- place. The RoSPA Occupational Safety & Health Journal.]
• Einarsen, S. and Skogstad, A. (1996). Bullying at work: Epidemiological find- ings in public and private organizations. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 185-201. [Cited in D. Lewis (2004). Bullying at work: The impact of shame among university and college lec- turers. British Journal of Guidance & Counselling, 32(3), 281-299.]
• Ferris, P.A. (2009). The role of the consulting psychologist in the prevention, detection, and correction of bullying and mobbing in the workplace. Consulting Psychology Journal: Practice and Research, 61(3), 169-189.
• Gökçek Karaca, N. (2009). AB ülkelerinde işyerinde psikolojik tacizin boyut- ları, psikolojik tacizle mücadele ve bu mücadelede sendikaların rolü. Çimento İşveren, 23(5), 26-45.
• Gün, H. (2011). Mobbing uygulayan dekana ceza. 23 Mart 2012 tarihinde cle&id=218:mobbing-uygulayan-dekana-ceza&catid=48:mevzuat& Itemid=17> adresinden erişildi.
• Hall, P.S. (2005). Bullying and the teacher. The Delta Kappa Gamma Bulletin, 72(1).
• Harthill, S. (2008). Bullying in the workplace: Lessons from the United Kingdom. Minnesota Journal of International Law, 17(2), 247-302.
• Hoel, H., and Einarsen, S. (2010). Shortcomings of anti-bullying regula- tions: the case of Sweden. European Journal of Work and Organisational Psychology, 19(1), 30-50.
• House of Commons. (2003). Workplace bullying. March 25, London: Westminster Hall.
• Hürriyet Gazetesi. (2012). 1 yılda 3 bin mobing çağrısı. 24 Mayıs 2012 tar- ihinde <http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id= 20615856> adresinden erişildi.
• Johnston, R., Quinlan, M., and McNamara, M. (2011). OHS inspectors and psychosocial risk factors: Evidence from Australia. Safety Science, 49(4), 547-557.
• Kaplan, J. F. (2010). Help is on the way: a recent case sheds light on work- place bullying. Houston Law Review, 47(1), 141-173.
• Koçak, R. (2012). İş yaşamında modern saldırılar ve hukuksal koruma. 23 Mart 2012 tarihinde <http://www.mobbing.org.tr/index.php?option= com_content&view=article&id=494:-yasaminda-modern-saldirilar-ve- hukuksal-koruma&catid=38:mobbing&Itemid=10> adresinden erişildi.
• Korkmaz, M., and Cemaloğlu, N. (2010). Relationship between organisation- al learning and workplace bullying in learning organisations. Educational Research Quarterly. 33(3), 3-38.
• Leymann, H. (1990). Mobbing and psychological terror at workplaces. Violence and Victims, 5(2), 119-126.
• Leymann, H., and Gustafsson, A. (1996). Mobbing at work and the devel- opment of post-traumatic stress disorders. European Journal of Work and Organisational Psychology, 5(2), 251-275.
• Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 165-184.
• Mcmahon, E. J., and Copland J. (2010). New York’s latest job killer: A new bill would give workers broad rights to file suit when fired. New York Daily News, May 19.
• McCulloch, B. (2010). Dealing with bullying behaviours in the workplace: What works – A practitioner’s view. Journal of the International Ombudsman Association, 3(2), 39-51.
• McDonald, J. J. (2006). Be nice, or be sued. Employee Relations Law Journal, 31(4), 73-83.
• Meek, C. B. (2004) The dark side of Japanese management in the 1990s Karoshi and Ijime in the Japanese workplace, Journal of Management Psychology, 19(3), 312-331.
• Ng, A. (2010-11). ‘Chasing rainbows’: challenging workplace bullying in Australia and the United States. Journal of Workplace Rights, 15(2), 213- 228.
• Olson, G. A. (2008). Avoiding academe’s ax murderes. The Chronicle. 1 Ekim 2012 tarihinde <http://chronicle.com/article/Avoiding-Academes- Ax/45794> adresinden erişildi.
• Özgün, K.A. (2011). İşyerinde mobbing ve mobbingin hukuki değerlendirilmesi. 23 Mart 2012 tarihinde <http://www.turkhukuksite- si.com/makale_1293.htm> adresinden erişildi.
• Quine, J. (1999). Workplace bullying in NHS community trust: staff ques- tionnaire survey. British Medical Journal, 318, 228-32.
• Raskauskas, J. (2006). Bullying in academia: An examination of workplace bul- lying in New Zealand universities. [Cited in McKay, R., Huberman Arnold, D, and Fratzl, J, and Thomas, R. (2008). Workplace bullying in academia: A Canadian study. Employee Responsibilities and Rights Journal, 20, 77-100].
• Resmi Gazete (2007). Avrupa Konseyi 1996 Gözden Geçirilmiş Sosyal Şartı. 1 Ekim 2012 tarihinde <http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx? home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/04/20070409.htm& main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/04/20070409.htm> adresinden erişildi.
• Resmi Gazete (2008). 5 Temmuz 2006 tarihli Avrupa Birliği Anlaşması. İstih- dam ve iş yaşamında kadınlar ve erkekler arasında fırsat eşitliği ve eşit davran- ma ilkesi. 1 Ekim 2012 tarihinde <http://www.resmigazete.gov.tr/main. aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/12/20081224M 1-1.htm/20081224M1.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eski- ler/2008/12/20081224M1-1.htm adresinden erişildi.
• Resmi Gazete (2011a). Başbakanlık işyerinde psikolojik tacizin (mobing) önlen- mesi - 2011/2 Sayılı Genelge. 1 Ekim 2012 tarihinde <http://www. resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskil er/2011/03/20110319.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskil- er/2011/03/20110319.htm> adresinden erişildi.
• Resmi Gazete (2011b). Sayıştay denetçilerinin mesleki etik kurallarına ilişkin usul ve esaslar. 1 Ekim 2012 tarihinde <http://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2011/12/20111217-22.htm> adresinden erişildi.
• Resmi Gazete (2011c). 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu. 1 Ekim 2012 tari- hinde <http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/02/20110204- 1.htm> adresinden erişildi.
• Resmi Gazete (2012). 01.06.2005 tarihli Türk Ceza Kanunu’nun 86. Maddesi. 1 Ekim 2012 tarihinde <http://www.resmigazete.gov.tr/ main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/06/ 2005060111.htm/20050601.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2005/06/20050601-11.htm> adresinden erişildi.
• Simon, C.S. and Simon, D.B. (2006). Bully for you: full steam ahead: How Pennsylvania Employment Law permits bullying in the workplace. Widener Law Journal, 16, 141-164.
• STOP Bullying in South Australia. (2009). A Collaborative effort of the Interagency Roundtable on Workplace Bullying. 1 Ekim 2012 tarihinde <http://stopbullyingsa.com.au> adresinden erişildi.
• Şahin, Z. (2012). Memurun mobbing zaferi. 23 Mart 2012 tarihinde bing-zaferi.html> adresinden erişildi.
• T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2012). Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi “Alo170”. Genelge 2012/2. 23 Mart 2012 tar- ihinde <http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal?page=mevzuat& id=5> adresinden erişildi.
• Tınaz, P. (2006). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing). Çalışma ve Toplum, 4, 13-28.
• Tınaz, P. (2008). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing). İstanbul: Beta Yayınları.
• Tigrel, E. Y., and Kokalan, O. (2009). Academic mobbing in Turkey. International Journal of Human and Social Sciences, 4(10), 716-724.
• Torun, E. (2011). Üniversite (yüksek öğretim) ve mobbing. İşyerinde Psikolojik Taciz'le (Mobbing) Mücadele Sempozyumu, 8 Ocak 2011, TOBB ETÜ, Ankara.
• Türk Dil Kurumu (2012). 23 Mart 2012 tarihinde <http://www.tdk.org.tr/> adresinden erişildi.
• Westhues, K. (2006). The story behind the story-mob rule. 1 Ekim 2012 tari- hinde <http://arts.uwaterloo.ca/~kwesthue/chronicle.htm> adresinden erişildi.
• Westhues, K., and Baldwin J. A. (2006). The remedy and prevention of mob- bing in higher education. Lewiston, NY: Edwin Mellen Press.
• Yamada, D. C. (2007). Review Essay. Dignity, “rankism”, and hierarchy in the workplace: creating a “dignitarian” agenda for American Employment Law. Berkeley Journal of Employment and Labor Law, 28(1), 305-325.
• Yamada, D. (2010a). Workplace bullying and American employment law: A ten-year progress report and assessment. Comparative Labor Law and Policy Journal, 32, 251-284.
• Yamada, D. (2010b). Workplace bullying and the law, 2000–2010: A global assessment. Keynote Address at the 7th International Conference on Workplace Bullying and Harassment, June 2-4, 2012, Cardiff, Wales, UK.
• Yıldız, S. ve Kılkış, İ. (2010). Psikolojik taciz olgusuna 4957 sayılı iş kanunu açısından bir bakış. Çalışma İlişkileri Dergisi, 1(1), 71-93.
• Yüksel, İ. (2011). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing). 23 Mart 2012 tarihinde <http://www.samsunbarosu.org.tr/node/1296> adresinden erişildi.