II. DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA GAZİANTEP VİLÂYETİ HALKEVİ FAALİYETLERİ

Yıl 2018, Sayı: 39, 431 - 454, 27.03.2018

Ferit Yücebaş

Öz

Halkevleri, bir modernleşme ve kültür aracı olarak Türk Ocakları’nın

yerine 19 Şubat 1932’de kuruldu. 1932-1951 yılları arasında varlıklarını

sürdüren halkevleri önemli bir görev üstlenmişlerdir. Halkevleri, kendi

bünyesinde açmış olduğu şubeler vasıtasıyla birçok konuda faaliyet

göstermiştir. Türk kültürünü ve devletin resmi ideolojisini ülkenin her yerine

götürmeyi hedefleyen Cumhuriyet yönetimi, halkevlerini bir aracı olarak

kullanmıştır.

Cumhuriyet yönetimi, II. Dünya Savaşı yıllarında halkevi

çalışmalarının aksamadan yürütülmesine gayret göstermiştir. CHP Genel

Sekreterliği tarafından gönderilen ödenek ve halkevi başkan ve yöneticilerinin

yardımlarıyla halkevleri faaliyetlerini devam ettirmiştir. Bu süreçte Gaziantep,

Kilis, Nizip, İslâhiye ve Fevzipaşa halkevleri çeşitli seminer ve konferanslar

vererek halka faydalı olmaya çalışmışlardır. Bununla beraber devlet-millet

birlikteliğini sağlamak için de önemli gayretler göstermişlerdir. Halkevleri bu

çalışmalarını Dil ve Edebiyat, Güzel Sanatlar, Temsil, Spor, Sosyal Yardım,

Halk Dershaneleri ve Kurslar, Kütüphane ve Yayın, Köycülük, Tarih ve Müze

Şubeleri vasıtasıyla yürütmeye çalışmıştır. Bu şubelerin yapmış oldukları

çalışmalarla devletin resmi ideolojisinin yanında pratik bilgiler de verilmiştir.

Bu çalışmada II. Dünya Savaşı sürecinde Gaziantep vilâyeti dâhilinde bulunan

halkevlerinin faaliyetleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halkevleri, Gaziantep Halkevi, Kilis, Nizip

Kaynakça

• A) Arşiv Belgeleri Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) BCA, 030.10.68.452.4. BCA, 490.01.1013.909.2. BCA, 490.01.1037.987.1. BCA, 490.01.1041.1004.1. BCA, 490.01.1494.91. 1. BCA, 490.01.1536.241.1. BCA, 490.01.510.2046.2. BCA, 490.01.653.173.1. BCA, 490.01.653.174.1. BCA, 490.01.653.175.1. BCA, 490.01.654.177.1. BCA, 490.01.654.178.1. BCA, 490.01.654.181. 1. BCA, 490.01.920.585.1. BCA, 490.01.939.644.1. BCA, 490.01.955.699.2. BCA, 490.01.966.739.1. BCA, 490.01.985.816.1. BCA, 490.01.997.854.2 B) Resmi Yayınlar C.H.P. Beşinci Büyük Kurultayı (Dilek Encümeni Raporu), Ankara 1939. C.H.P. Gaziantep Vilâyet İdare Heyeti İkinci Altı Aylık Çalışma Raporu (1/7/940’dan 31/12/940 Gününe Kadar), Ulus Basımevi, Ankara. C.H.P. Halkevleri ve Halkodaları 1932-1942, Milli Kütüphane, Ankara 1946. Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliği’nin Parti Örgütüne Genelgesi (İkincikânun (Ocak) 1938’den 30 Haziran 1938 Tarihine Kadar) Büro IV, C. 12, Ulus Basımevi, Ankara 1938. Gaziantep Vilâyeti İdare Heyeti İkinci Altı Aylık Çalışma Raporu (01.07.1941’den 31.12.1941 Gününe Kadar). C) Gazeteler Van, Yeni Gaziantep D) Kitap ve Makaleler Aksoy, Ö. A. (1940). Gaziantep Lehçesine Dair Notlar. Başpınar, Yıl: 1, S. 11-12, C. H. Partisi Basımevi, Gaziantep Şubat 1940, s. 2. Barlas, U. (1972). Gaziantep Basın Tarihi 100. Yıl. İstanbul: Gaziantep Kültür Derneği Yayınları. Çeçen, A. (1990). Halkevleri. Ankara: Gündoğan Yayınlar. Duru, K. N. (1939). Halkevleri ve Halk Terbiyesi. Ülkü, IV, S. 81, İkinciteşrin (Kasım), s. 204-207. Erdal, İ. (2013). Halkevlerinin Kuruluşu, Yapısı ve Yozgat Halkevi (1932-1951). Ankara: Siyasal Kitabevi. Kardaş, A. (2011). Bitlis Halkevlerinin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1934- 1951). VII. Uluslararası Van Gölü Sempozyumu (04-07 Ekim 2011), (Ed. V. Evren Belli), Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı, Bitlis 2013, s. 367-383. Kemal, N. (1934). Halkevleri ve Neşriyatı. Ülkü Halkevleri Mecmuası, III, S. 18, Ağustos 1934, s.465-466. Kılıç, F. (2016). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye’de Yaygın Halk Eğitimi. Kuruluşundan 90. Yılına Türkiye Cumhuriyeti Uluslararası Sempozyumu (23-25 Ekim 2013/Eskişehir), (Haz. Arzu Güvenç Saygın), I, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2016, s. 559-579. Küçüka, N. A. (1935). Halkevlerini Yıldönümü Nutku. Ülkü Halkevleri Mecmuası, V, S. 25, Mart 1935, s. 6. Ali, N. (1933). Halkevleri. Ülkü Halkevleri Mecmuası, II, S. 9, I. Teşrin (Ekim) 1933, s. 233-237. Onbaşı, F. G. (2011). Halkevleri ve Ülkü Dergisi: Erken Cumhuriyet Döneminde Köycülük Tartışmaları. Çağdaş Yerel Yönetimler, XX, S. 3 Temmuz 2011, s. 69-88. Saffet, M. (1933). Köycülük Nedir? Ülkü Halkevleri Mecmuası, I, S. 6, Temmuz 1933, s. 422-430. Sahir, C. (1933). Halkevleri Yıldönümünde İsmet Paşanın Nutku. Ülkü Halkevleri Mecmuası, I, S. 2, Mart 1933, s. 99-103. Sahir, C. (1933). Halkevleri Yıldönümünde Düşünceler, Necip Ali Beyin Nutku Halkevleri Yıl Dönümünde. Ülkü Halkevleri Mecmuası, I, S. 2, Mart 1933, s. 104-114. Sakaoğlu, N. (1992). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları. Ünüvar, S. (2017). Yerel Tarih ve Gaziantep Halkevi Yayın Organı Başpınar Dergisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, X, S. 53, s. 308-317. Şanal, M. (2011). Atatürk Döneminde Kayseri Halkevi Tarafından Düzenlenen Köy Gezileri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 31, Yıl: 2011/2, s. 299-315. Tanör, B. (2010). Kurtuluş Kuruluş. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları. Temiz, Ö. (2006). Gaziantep Halkevi Dergisi Başpınar’da Yayımlanan Ömer Asım Aksoy Yazıları. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları (İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitisü Dergisi), S. 10, Yıl: 5, s. 197- 212. Uluskan, S. B. (2011). Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları. Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi. Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, (Çev. Yasemin Saner Gönen). İstanbul: İletişim Yayınları.