İRAN-ZENCAN EYALETİNDE BULUNAN TARTIŞMALI BİR YAPI: DAŞKESEN

Yıl 2019, Sayı: 45, 317 - 334, 30.09.2019

Süleyman Bülbül

Öz

Daşkesen İran İslam Cumhuriyeti’nin Zencan Eyaleti Sultaniye kasabası

yakınlarında Vir köyünün güneyinde bulunmaktadır. Gerek halk arasında gerekse

İran kaynaklarında Daşkesen adı kullanılır ki bu Türkçe bir isimdir. Halen o bölgenin

tamamında ikamet eden halk Azerbaycan Türkleridir. Yapı kuzeye doğru

meyilli kayalık bir alanın kesilmesi sonucu yerleştirilmiş, ancak tamamlanmadan

yarım bırakılmıştır. Mevcut haliyle üç eyvanlı, açık avlulu bir plana sahip olup

avlusunda bir de havuz yer alır. Eyvanlardan güneyde olanı baş eyvan diye tanımlanan

bölüm diğer eyvanlardan daha geniş ve yüksektir. Yapının tamamı ana

kayanın kesilmesi ile elde edilmiştir. Avlunun doğu tarafı yukarıdan gelen molozlarla

nispeten dolmuş, batı taraf temizlenerek gün yüzüne çıkarılmıştır. Daşkesen

kayalık alanın içerisine oyularak yapıldığı için her hangi bir duvar yoktur. Yapının

uzunca tutulan avlusu kuzeye doğru alçalarak ve iki tarafa açılarak devam eder.

Kuzey tarafta yer alan bezeme ve Arapça sülüs karakterli harf buluntuları bu bölümün

taç kapı olması ihtimalini güdeme getirir. Yine bu bölümde yontulmuş blok

taşlar yer alır. Aynı taşların benzerlerine Sultaniye yolu üzerinde de rastlanır. Sultaniye

kasabası ile Olcayto’nun anıt mezarının inşasında kullanıldığı ifade edilen

malzemenin bir kısmının Daşkesen ’den götürüldüğü anlaşılmaktadır. Yapıdaki

ejder figürlü bezeme ve plan ile Türk Sanatı arasında bağlantı gözlemlenir.

Anahtar Kelimeler

ejder, bezeme, yapı, taç kapı, eyvan.

Kaynakça

• AliJabbari, Z.ve Farah Nia, A.H (2017). Mithraism Kaya Tapınakları Mimarisinin Analizi, Karabük Üniversitesi Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi. (6) 3, 1034-1036 Aslanapa, O.(2011). Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitapevi. Bülbül, S. (1995). Van Gölü Havzası Türbe ve Kümbetlerinde Mimari Süsleme.(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).YYÜ/Sosyal Bilimler Enstitüsü. Van. ______. (2012).İran İlhanlı Dönemi Mimari Süslemesi XIII-XIV. yy.(Yayımlanmamış Doktora Tezi). YYÜ/Sosyal Bilimler Enstitüsü. Van. Çoruhlu, Y.(1995). Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi. İstanbul: Seyran Fettah, S.A.A.M.(1997). Gozerşhaye Bastanşenasi (Arkeolojik Raporlar -1-) Mirase Ferhengi Arşiv Belgesi, Zencan. Ganjavi, S. (1975). Dash Kasan, Shirin ve Farhad, BarraihayeTarikhi, V10,N1(54),1-10. Persian. Karamağaralı, B.(1992). Ahlat Mezar Taşları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları 1394. Kızıl, H.(2013). Mitra’dan “Mithras’ın Sırları”Na Mitraizm’in Kuruluş Serüveni.Ekav. S.55.113-136. Necefi, E., Fettah, S. A. A. M. (1997).Moerefi veTehlile Bastanşenasiye Benahaye Selcugi ve İlhaniye Ustane Zenjan.Peyam Bastanşenas,- Sale Sevvom,Şomare Şeşom, Paiz ve Zemestan. Zencan. Öney, G. (1969). Anadolu Selçuk San’atında Ejder Figürleri. T.T.K.(- C.33,S.130).171-193. Özaydın, A.(2013). Zencan. İslam Ansiklopedisi/T.D.V. C.44.251-253. İstanbul. Sadeghnezhad, M. (2014). Iran, Zencan/Sultaniye Şehrindeki İlhanlı Dönemi Mimarisi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).Gazi Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü Ankara. Sobuti, H. (1998). Zencan İlinin Mezar ve Türbeleri. Zencan: Zengan Yayınevi. (www.voltairenet.com.Erişim:10.01.2019).