Concentration in Turkish Banking Sector

Yıl 2020, Sayı: 48, 175 - 204, 30.06.2020

Alpaslan Serel Nurcihan Akşehirli

Öz

Concentration is defined as the majority of the total resources and activities in the market being managed by very few of the units that own this total. In the study, it is aimed to measure the concentration level of the Turkish Banking Sector by K-bank concentration and Herfindahl-Hirschman concentration indices. Data on assets, loans and receivables, deposits, number of branches and number of workers for the period 1999- 2019 are taken as basis. The study was carried out within the framework of development and investment banks and deposit banks. In K-bank concentration analysis; due to the index being in the range of 40% - 60%, all sub-markets showed predominantly weak oligopoly character. In the index, loans and receivables sub-market, it was only below the 40% limit in 2001 and was in the monopolistic competition market group. In the Herfindahl-Hirschman concentration analysis, all sub-markets except the deposit sub-market remained predominantly in the range of 200 to 999 and carried the weak oligopoly characteristic. Findings for the sub-markets of the number of branches and the number of employees yielded results in favor of the strong oligopol only in 2001. The deposit sub-market was in the weak oligopol category in 1999-2002 and 2012-2018 periods. With the index rising to the range of 1000- 1,799, it was included in the strong oligopolic market group between 2003-2011 and June 2019. In general, the results of the analysis of both indices were found to be compatible.

Türk Bankacılık Sektöründe Yoğunlaşma

Öz

Yoğunlaşma, piyasadaki kaynak ve faaliyetler toplamının büyük bir kısmının bu toplama sahip olan birimlerin çok azı tarafından yönetilmesi olarak tanımlanmaktadır. Çalışmada, Türk Bankacılık Sektörüne ait yoğunlaşma düzeyinin K-banka yoğunlaşma ve Herfindahl-Hirschman yoğunlaşma endeksleri ile ölçülmesi amaçlanmıştır. 1999- 2019 dönemine ait aktif büyüklük, kredi ve alacaklar, mevduat, şube sayısı ve personel sayısına ilişkin veriler esas alınmıştır. Çalışma, kalkınma ve yatırım bankaları ile mevduat bankaları çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. K-banka yoğunlaşma analizinde; endeksin %40- %60 aralığında bulunması nedeniyle tüm alt piyasalar, ağırlıklı olarak zayıf oligopol niteliği göstermiştir. Kredi ve alacaklar alt piyasasında sadece 2001 yılında endeks, %40 olan sınırın altında yer almış ve tekelci rekabet piyasa grubunda bulunmuştur. Herfindahl-Hirschman yoğunlaşma analizinde, mevduat alt piyasası dışındaki tüm alt piyasalar ağırlıklı olarak 200-999 aralığında kalmış ve zayıf oligopol vasfı taşımıştır. Şube sayısı ve çalışan sayısı alt piyasalarına yönelik bulgular, sadece 2001 yılında güçlü oligopol lehine sonuç vermiştir. Mevduat alt piyasası ise 1999-2002 ve 2012-2018 dönemlerinde zayıf oligopol kategorisinde bulunurken; endeksin 1000-1,799 aralığına yükselmesi ile 2003-2011 ve Haziran 2019 dönemlerinde, güçlü oligopol piyasa grubunda yer almıştır. Genel olarak her iki endekse ait analiz sonuçlarının uyumlu olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türk bankacılık sektörü, piyasa yoğunlaşması, yoğunlaşma endeksleri

Kaynakça

• Akar, C. ve Çiçek, S. (2007). Türkiye'de Bankacılık Sektörünün Merkezileşmesi. Marmara Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(2), 181. Al-Muharrami, S. (2009). Analysis Of Competitiveness In Qatar Banking Industry. Int. J. Business Innovation and Research, 3(2), 178-179.
• Bikker, J. A. ve Haaf, K. (2000). Measures Of Competition And Concentration In The Banking Industry: A Review Of The Literature. Research Series Supervision, Netherlands Central Bank, Directorate Supervision, 30, 1-47.
• Coşkun, M. N., Ardor, H. N., Çermikli, A. H., Eruygur, H. O., Öztürk, F., Tokatlıoğlu, İ., Aykaç, G. ve Dağlaroğlu, T. (2012). Türkiye'de Bankacılık Sektörü Piyasa Yapısı, Firma Davranışları ve Rekabet Analizi. Türkiye Bankalar Birliği, 280, 80-87.
• Çalmaşur, G. ve Daştan, H. (2016). Türk Bankacılık Endüstrisinde Piyasa Yapısı ve Kârlılık İlişkisi. Ege Akademik Bakış, 2(16), 363-377.
• Çelen, A. (2010). Yatay Yoğunlaşmaların Tek Taraflı Etkilerinin Belirlenmesinde Talep Tahmini ve Simülasyon Tekniklerinin Uygulanması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Deniz, M. H. ve Işık, N. (2011). Banka Birleşmelerinde Verimlilik ve Kârlılık Arayışları: Türk Bankacılık Sektörü Üzerine Bir İnceleme. Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 57-78.
• Ediz, Y. ve Önder, K, (2019). İçecek İmalatı Sektörünün Piyasa Yapısı ve Yoğunlaşma Düzeyi: Türkiye'nin İlk 1000 Sanayi Kuruluşu Üzerine Bir Uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 60, 25-40.
• Gündoğdu, A. (2016). Küresel Kriz Sonrası Gelişmeler Işığında Bankacılığın Temelleri, Ankara: Nobel Akademik.
• Hazar, A., Sunal, O., Babuşçu, Ş. ve Alp, S. Ö. (2017). Türk Bankacılık Sektöründe Piyasa Yoğunlaşması: 2001 Krizi Öncesi ve Sonrasının Karşılaştırılması. Maliye Finans Yazıları, 107, 41-68.
• Karakaya, A. ve Atukalp, M. E. (2019). Rekabetin Türk Mevduat Bankalarının Performansına Etkisi. Türkiye Bankalar Birliği Bankacılar Dergisi, 110, 90-91.
• Kartal, M. T. (2018). Bankaların Finans Sektöründeki Önemi. Finansal İktisat, 5-27.
• Kaya, F. (Ed.). (2015). Bankacılık Giriş ve İlkeleri. İstanbul: Beta.
• Kaynak, S. ve Ari, Y. O. (2011). Türk Otomotiv Sektöründe Yoğunlaşma: Binek ve Hafif Ticari Araçlar Üzerine Bir Uygulama. Ekonomik Yaklaşım, 22(80), 39-58.
• Korkmaz, Ö., Erer, D. ve Erer E. (2016). Bankacılık Sektöründe Yoğunlaşma İle Finansal Kırılganlık Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği (2007-2014). Muhasebe ve Finansman Dergisi, 69, 142-143.
• Kurul, D. M. (2011). Türk Bankacılık Sektörüne İlişkin Yoğunlaşma ve Hâkimiyet Göstergeleri. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ekonomi Notları, 5(2011), 1-6. Memic, D. (2015). Banking Competition and Efficiency: Empirical Analysis on the Bosnia and Herzegovina Using Panzar-Rosse Model. Business Systems Research, 6(1), 85.
• Öksüzler, O. ve Bayır, M. (2014). Türk Bankacılık Sektörü Rekabet Yapısı ve Avrupa Birliği İle Karşılaştırması. Sakarya İktisat Dergisi, 1(3), 94-112.
• Önder, K. (2016). Türkiye Bisküvi, Çikolatalı ve Şekerli Mamuller Sektörü: Firma Yoğunlaşma Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(2), 179-208.
• Özcan, A. ve Çiftçi, C. (2015). Türkiye'de Mevduat Bankacılığında Yoğunlaşma ve Kârlılık İlişkisi (2006–2013 Dönemi). Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 3.
• Parasız, İ. (2000). Modern Bankacılık Teori ve Uygulama. İstanbul: Banksis.
• Parasız, İ. (2011). Türkiye'de ve Dünyada Bankacılık. Bursa: Ezgi.
• Schaeck, K., Cihak, M. ve Wolfe, S. (2009). Are Competitive Banking Systems More Stable?. Journal Of Money, Creditand Banking, 41(4), 711-712.
• Süslü, B. ve Baydur C. M. (1999). Bankacılık Sektöründe Yoğunlaşma. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 54(3), 151-163.
• Şahin, H. (2016). Türkiye Ekonomisi. Bursa: Ezgi. Taşkın, F. D. (2015). Türk Bankacılık Sektöründe Finansal İstikrar-Rekabet İlişkisi. Maliye Finans Yazıları, 103, 196-200.
• Uzgören, E. ve Tarhan, A. (2012). Türkiye'de Bankacılık Piyasasında Yoğunlaşma -CR4 Herfindahl-Hirschman Endeksleri ile Analiz-. Akademik Bakış Dergisi, 28, 1-16.
• Yağcılar, G. G. (2011). Türk Bankacılık Sektörünün Rekabet Yapısının Analizi. Ankara: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Aroks.
• Yaşar, M. ve Gerede, E. (2018). Türkiye Havayolu İç Hat Şehir Çiftlerindeki Pazar Yapılarının Piyasa Yoğunlaşması Ölçütleri ile Belirlenmesi. Yönetim ve Ekonomi, 25(1), 171-197.
• Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler Raporu, 2011, https://www.bddk.org.tr/ContentBddk/dokuman/duyuru_0465_01.pdf. Erişim Tarihi: 07.03.2020.
• Temel Göstergeler Raporu, 2019, https://www.bddk.org.tr/Veriler/TBS-Temel-Gostergeler-Raporu/14. Erişim Tarihi: 08.03.2020.
• Pos, ATM Kart Sayıları Raporu, 2019, https://bkm.com.tr/pos-atm-kart-sayilari/. Erişim Tarihi: 08.03.2020.
• Faaliyet Raporları, 2019a, https://www.tbb.org.tr/tr/hakkimizda/kurumsal/hakkinda/faaliyet-raporlari/17. Erişim Tarihi: 16.11.2019.
• İstatistiki Raporlar, 2019b, https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/59. Erişim Tarihi: 16.11.2019.