Anadolu – Osmanlı Halılarının Yurt Dışına İhracatı Üzerine Bir Değerlendirme (1864 – 1908)

Yıl 2021, Sayı: 52, 69 - 92, 30.06.2021

Emrah Yılmaz

https://doi.org/10.53568/yyusbed.962226

Öz

Bu araştırma, Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli siyasal, ekonomik ve sosyal değişimler yaşadığı 19. yüzyılın ikinci yarısından – 1864 yılı – itibaren Anadolu menşeli Osmanlı halılarının İzmir Limanı üzerinden yurt dışına ihracatını incelemektedir. Araştırma, Osmanlı halılarının özellikle de Batı Anadolu’daki üretim merkezlerinin üretim miktarları üzerine bir değerlendirmede bulunduktan sonra Osmanlı halılarının yüzyılın ikinci yarısından 1908 yılına kadar olan dönemdeki ihracatını istatistiksel veriler üzerinden değerlendirmektedir. Bu değerlendirme yapılırken İngiltere’nin Osmanlı halılarının önemli bir alıcısı olduğu ve bu önemini uzun yıllar sürdürmesindeki etkenler üzerinde durulmuş ve İzmir Limanı’nın bu anlamdaki önemi incelenmeye çalışılmıştır. Anadolu menşeli halıların İzmir Limanı üzerinden yapılan ihracatının istatistiksel değerlendirilmesi yapılırken esas kaynak grubu olarak İngiliz konsolosluk raporları kullanılmıştır. Osmanlı dış ticaret istatistiklerinin ilk defa 1878 yılında yayımlandığı göz önüne alındığında 1878’den önceki tarihsel sürecin takip edilebilmesi ve Osmanlı halılarının ihracatını anlamak ve değerlendirmek adına İngiliz konsolosluk raporlarının önemli bir kaynak grubunu teşkil ettiği anlaşılmaktadır. Bu önemli kaynak grubu kullanılarak Anadolu – Osmanlı halılarının 1908 yılına kadar olan süreçteki ihracatı seçili yıllar bazında miktar ve değer olarak açıklanmaya ve bu şekilde halı ihracatının 1864 – 1908 yılları arasındaki dökümü çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu – Osmanlı Halıları, İzmir Limanı, İhracat, Dış Ticaret, İngiltere

An Assessment of the Export of Anatolian - Ottoman Carpets Abroad (1864 – 1908)

Öz

This research examines the export of Anatolian origin Ottoman carpets abroad through İzmir Port since the second half of the 19th Century - the year 1864 - when the Ottoman Empire experienced significant political, economic and social changes. After evaluating the production quantities of Ottoman carpets, especially production centers in western Anatolia, the research evaluates the exports of Ottoman carpets from the second half of the Century to 1908, based on statistical data. During this evaluation, it has been emphasized that England is an important buyer of Ottoman carpets. The factors that have sustained this importance for many years and the importance of Izmir Port in this sense have been examined. While making the statistical evaluation of Anatolian origin carpets' exports through Izmir Port, British consular reports were used as the leading resource group. Considering that Ottoman foreign trade statistics were first published in 1878, it is understood that the British consulate reports constitute a vital resource group to follow the historical process before 1878 and understand and evaluate the export of Ottoman carpets. Using this critical group of resources, the export of Anatolian – Ottoman carpets in the process up to 1908 was explained as quantity and value based on selected years. Thus the breakdown of carpet exports between 1864 and 1908 was tried to be itemized.

Anahtar Kelimeler

Anatolian - Ottoman Carpets, Izmir Port, Export, Foreign Trade, England

Kaynakça

• Reports by Her Majesty’s Consuls on British Trade Abroad Part III (1873).
• Commercial Reports Received at Foreign Office from Her Majesty’s Consul in 1869, (1870).
• Reports from Her Majesty’s Consuls on the Manufactures, Commerce of their Consular District, 1877.
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Years 1882 – 1885 on the Trade of Smyrna. (1886).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Year 1886 on the Trade of Smyrna. (1887).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Year 1888 on the Trade of Smyrna. (1889).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Years 1890 on the Trade of Smyrna and District (1891).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Year 1891 on the Trade of Smyrna and District (1892).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Year 1894 on the Trade of Smyrna (1895).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Years 1897 – 99 on the Trade and Commerce of the Consular District of Smyrna (1900).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Years 1902 – 1903 on the Trade and Commerce of the Consular District of Smyrna (1904).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the year 1904 on the Trade and Commerce of the District of Smynra (1905).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Year 1905 on the Trade and Commerce of the Consular District of Smyrna (1906).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the year 1906 on the Trade and Commerce of the Consular District of Smyrna (1907).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Year 1907 on the Trade and Commerce of the Consular District of Smyrna (1908).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Year 1907 on the Trade of Constantinople and District (1908).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Year 1908 on the Trade and Commerce of the Consular District of Smyrna (1909).
• Diplomatic and Consular Reports Turkey. Report for the Year 1909 on the Trade of Smyrna (1910).
• Akyıldız, A. ( 1992). Demiryolları ve Değişme (Batı Anadolu örneği). Yeni Toplum, 1, 114 – 121.
• Ali Cevad (H. 1314). Memalik-i Osmaniyenin Tarih ve Coğrafya Lügatı. Cilt. 2, İstanbul: Kaspar Matbaası.
• Baskıcı, M. M. (2005). 1800 – 1914 Yıllarında Anadolu’da İktisadi Değişim. Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları.
• Cuinet, V. (1894). La Turquie d’Asie, Geographie Administrative Statistique Descriptive et Raisonnee de Chaque Province d I’Asie – Mineure. Cilt. 3, Paris: Ernest Lenoux.
• Freyer, H. (2018). Sanayi Çağı. Akarsu, B. ve Batuhan, H. Çev.). Yay. Haz: M. Rami Ayas, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Genç, M. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Georgiades, D. (1885). Smyrne et I’Asie Minuere. Paris: Imprimerie Chaix.
• Hobsbawn, E. J. (2018). Sanayi ve İmparatorluk. Ersoy, A. (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• İngiliz Konsolosluk Raporlarına Göre İzmir Ticareti (1864 – 1914). (1998). İzmir: İzmir Ticaret Odası Yayınları.
• Issawi, C. (1980). The Economic History of Turkey 1800 – 1914. Chicago ve Londra: The University of Chicago Press Yayınları.
• Kurmuş, O. (1974). Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi. İstanbul: Bilim Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2018). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pollard, S. (1992). Peaceful Conquest (The Industrialization of Europe 1760 – 1970). Hong Kong: Oxford University Press.
• Quataert, D. (1986). Machine Breaking and the Changing Carpet Industry of Western Anatolia,
• 1860 – 1908. Journal of Social History, 19 (3), 473 – 489.
• Quataert, D. (1999). Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü. Güney, T. (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Salaheddin Bey (1867). La Turquie I’Exposition Universelle de 1867. Paris: Librairie Hachette & Co.
• Scherzer, K. V. (2001). İzmir 1873. Pınar, İ. (Çev.). İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.
• Tüccarzâde İbrahim Hilmi (H. 1323). Memâlik-i Osmaniye Cep Atlası, Devlet-i Aliye-i Osmaniye’nin Ahval-i Coğrafiye ve İstatistikiyyesi. İstanbul: Kitabhane-i Askeri.
• Ubicini, M. A. (1856). Letters on Turkey: An Account of the Religious, Political, Social and Commercial Condition of the Ottoman Empire. Easthope, L. (Çev.). Cilt. 1, Londra: John Murray.
• Varlık, B. (1976). 19. Yüzyılda Emperyalizmin Batı Anadolu’da Yayılması. Ankara: Tüm İktisatçılar Birliği Yayınları.
• Çakmak, B. (2008). Osmanlı Modernleşmesi Bağlamında Bir Batı Anadolu Kazasında Sosyo – Ekonomik yapı: Uşak (1876 – 1908) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yılmaz, E. (2020). The Oriental Carpet Manufacturers Limited [Şark Halı Kumpanyası] ve Osmanlı Halıcılığındaki Yeri ve Önemi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.