Teolojinin Evrimi veya Felsefenin Teolojiyle İmtihanı -Yöntemsel Açıdan Bir Değerlendirme-

Yıl 2021, Sayı: 52, 413 - 434, 30.06.2021

Hakan Hemşinli

https://doi.org/10.53568/yyusbed.962318

Öz

İlk Çağ’dan günümüze kadar farklı türleriyle karşımıza çıkan teoloji, ilk büyük evrimini, Hıristiyan dünyasındaki kullanımıyla geçirmiştir. Teolojinin felsefeyle her zaman yakın bir ilişkisinin olduğu bilinen bir gerçektir. Orta Çağ’da teolojik yaklaşım felsefeyle yakınlığını, onu kendisine hizmet eden bir araç olarak kullanma üzerine kurmuştur. Felsefe ile teolojinin aynı konuları farklı yöntemlerle ele almaları, iki alanın birbirleriyle ilişkilerini daha dinamik bir hale getirmiştir. Ancak, bu ilişki zaman zaman farklı okuma biçimlerine yol açmıştır. Bu makale, teolojinin İlk Çağ’da Platon ve özellikle Aristoteles’teki kullanılış biçimlerine odaklanacaktır. Daha sonra ise Orta Çağ’da St. Augustinus ve özellikle Thomas Aquinas’ın teolojiye nasıl bir görev yükledikleri üzerinde duracaktır. Çalışmanın temel amaçlarından biri, teolojinin İlk ve Orta Çağ’daki kullanımlarını ortaya koymak ve böylece nasıl bir değişim geçirdiğini tespit etmeye çalışmaktır. Diğer ve asıl amaç ise felsefe ile teolojinin yöntemsel açıdan nasıl bir konuma sahip olduklarını aralarındaki farklılıklar üzerinden göstermeye çalışmaktır. Sonuç kısmında ise felsefe ve teolojinin birbirinden ayrışan yönleri üzerinden bir değerlendirme yapılacaktır. Çalışmanın amaçlarına odaklanabilmek için, teolojinin tarihsel süreçteki kullanımı bazı önemli filozoflarla sınırlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, teoloji, Platon, Aristoteles, St. Augustinus, Thomas Aquinas

The Evolution of Theology and the Challenge of Philosophy with Theology -A Methodological Evaluation-

Öz

Theology, which has appeared in different forms from the Antiquity to the present, had its first major evolution with its use in the Christian world. It is a known fact that theology has always had a close relationship with philosophy. The theological approach in the Middle Ages established its affinity with philosophy on using it as a tool that serves itself. The fact that philosophy and theology deal with the same subjects with different methods has made the relations between the two fields more dynamic. However, this relationship has led to different reading styles from time to time. This article will focus on the ways in which theology was used in the Antiquity in Plato and especially in Aristotle. Then, it will focus on what kind of a task Augustine and especially Thomas Aquinas attributed to theology in the Middle Ages. One of the main purposes of the study is to reveal the uses of theology in the First and Middle Ages and thus to try to determine how it changed. The other and main purpose is to try to show what kind of a position philosophy and theology have in terms of method, through the differences between them. In the conclusion part, an evaluation will be made on the different aspects of philosophy and theology. In order to focus on the aims of the study, the use of theology in the historical process has been limited to some important philosophers.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, theology, Plato, Aristotle, St. Augustinus, Thomas Aquinas

Kaynakça

• Adam, J. (2019). Antik Yunan’ın Din Öğretmenleri. Orhan, Ö. (Çev.). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Aquinas, S. T. (1945). The Summa Theologica I. Pegis, A. C. (Ed.). New York: Random House.
• Aquinas, S. T. (1975). Summa Contra Gentiles. Pegis, A. C. (Çev.). Notre Dame-London: University of Notra Dame Press.
• Aquinas, T. (1975). Summa Contra Gentiles. Anderson, J. F. (Çev.). Notre Dame-London: University of Notre Dame Press.
• Aristoteles. (2017). Metafizik. Arslan, A. (Çev.). İstanbul: Divan Kitap Yayınları.
• Augustinus. (2009). İtiraflar. Dürüşken, Ç. (Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Augustinus, A. (1871). The City of God I. Marcus, D. vd. (Çev.). Edinburgh: T & T Clark.
• Bayındır, A. (2019). Ockhamlı William’ın Din Felsefesi. Bursa: Emin Yayınları.
• Bolay, S. H. (1984). Felsefî Doktrinler Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Caird, E. (1904). The Evolution of Theology in the Greek Philosopher. Glasgow: James Maclehose and Sons.
• Dhanani, A. (1994). The Physical Theory of Kalâm: Atoms, Space, and Void in Basrian Mu’tazili Cosmology. Leiden-New York: E. J. Brill Press.
• Dönmez, S. (2004). Aziz Thomas’ta Felsefe-Teoloji İlişkisi: Bilgi ve İnanç. Ankara: Karahan Yayınları.
• Hume, D. (1979). Din Üstüne. Tunçay, M. (Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Jaeger, W. (1948). Aristotle, The Fundamentals of the History of His Development. Robinson, R. (Çev.). London: Oxford University Press.
• Jaeger, W. (2011). İlk Yunan Filozoflarında Tanrı Düşüncesi. Ayas, G. (Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kaye, S. (t.y.). William of Ockham. Internet Encyclopedia of Philosophy. https://www.iep.utm.edu/ockham/#SH6aii . Erişim tarihi: 28.03.2020
• Koç, Y. (2008). Theologia’nın Esasları, Felsefe’nin ve Teoloji’nin Nazariyatı Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Cedit Neşriyat Yayınları.
• Öçal, Ş. (2017). İslâm Düşüncesinde Felsefe-Kelâm İlişkisi. Ankara: Fecr Yayınları.
• Özcan, Z. (1999). Augustinus’ta Tanrı ve Yaratma. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Özcan, Z. (2000). Teolojik Hermenötik. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Özcan, Z. (2017). Din Felsefesinin Felsefesi. Alpyağıl, R. (Ed.), Geleneksel ve Çağdaş Metinlerle Din Felsefesine Dair Okumalar I içinde (ss. 51-89). İstanbul: İz Yayınları.
• Peters, F. E. (2004). Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü: Tarihsel Bir Okuma. Hünler, H. (Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Platon. (2007). Yasalar. Şentuna C. ve Babür, S. (Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Platon. (2015). Timaios. Akderin, F. (Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Platon. (2017). Devlet. Eyüboğlu S. ve Cimcoz, M. A. (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Russell, B. (2002). Batı Felsefesi Tarihi II. Sencer, M. (Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Solmsen, F. (1942). Plato’s Theology. Ithaca-New York: Cornell University Press,.
• Tarakçı, M. (2006). St. Thomas Aquinas. İstanbul: İz Yayınları.
• Taylan, N. (1997). İslâm Düşüncesinde Din Felsefeleri. İstanbul: MÜİFAV Yayınları.
• Tillich, P. (1948). The Protestant Era. Adams, J. L. (Çev.). Chicago: The University of Chicago Press.
• Tricot, J. (2017). Giriş. Arslan A. (Çev.), Metafizik. İstanbul: Divan Kitap Yayınları.
• Vlastos, G. (1952). Theology and Philosophy in Early Greek Thought. The Philosophical Quarterly, 2(7), 97-123.