Vâmık u Azrâ Mesnevisinde Kimlikleri Temsil Eden Sembolik Bir Değer Olarak Kahraman İsimleri

Yıl 2021, Sayı: 54, 195 - 216, 31.12.2021

Ruken Karaduman

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1052432

Öz

Olay çevresinde gelişen bazı edebi metinlerde kahraman isimleri; onların mizaçları, fiziksel özellikleri, uyandırdıkları duygular, okurun beklentileri veya yazarın ideolojik tercihleri gibi esaslara göre belirlenmektedir. Eserin izlek ve mesajına uygun tasarlanan bu isimler, tasarının bir parçası olarak kurguyu çeşitli yönlerden destekler; okura, kahramanları henüz tanımadan onların isimleri aracılığı ile bazı ön bilgiler aktarır. Ayrıca verilmek istenen mesajları kuvvetlendirir, kahramanın karakterizasyonunu pekiştirerek eserin çağrışım özelliklerini zenginleştirir. XVI. yüzyılın ünlü mesnevi şairi Lâmi’î Çelebi’nin Vâmık u Azrâ adlı mesnevisi de eserdeki kahraman isimlerinin, betimlenen kimliklerle ilgili sembolik bir değer taşıması yönüyle dikkat çekmektedir. Vâmık u Azrâ’da kahramanlar, müellifin ve toplumun beklentilerine uygun eylem ve özellikleri ile genel birer tip portresi çizer. İsimler ise zihinlerde hemen tüm mesnevi kahramanlarına dair oluşan genel tip özelliklerini çerçeveler. Lâmi’î Çelebi, eserinde vermek istediği iletiler doğrultusunda kişiler ve eylemler tasarlayıp isimleri aracılığıyla da kahramanları ve onların edimlerini yönlendirir ve kuşatır. Bu çalışmada, kahraman isimlerinin Vâmık u Azrâ mesnevisindeki işlevleri ile eserin alt metninde verilmek istenen mesajlara katkısı üzerinde durulmaktadır. Çalışmanın amacı, kahraman isimlerinin birer sembol olarak yapı ve işlevlerini inceleyip mesnevideki isim seçimlerinin rolünü tanımlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Mesnevi, Vâmık u Azrâ, kahraman isimleri, sembolizm

Protagonist Names as a Symbolic Value Representing Identities in Vamık u Azra Mesnevi

Öz

In some literary texts developed around the event, the names of protagonists are determined according to the temperament of the protagonists, their physical characteristics, the emotions they evoke, the expectations of the reader or the ideological preferences of the author. These names, designed in accordance with the theme and message of the work, support the fiction in various aspects as a part of the design. Before getting to know the protagonists, the reader has some preliminary information through their names. In addition, functions such as reinforcing the messages to be given, supporting the characterization of the protagonist, and enriching the connotative features of the work also play a role in the selection of protagonist names. Lami'i Çelebi's mesnevi named Vamık u Azra also draws attention in that the names of the protagonistes in the work have a symbolic value related to the identities depicted. In Vamık u Azra, the protagonistes are drawn as a general type with their actions and features in accordance with the expectations of the author and the society. Their names reinforce the generalized perceptions of the protagonists in minds. Lami'i Çelebi designed people and actions in line with the messages he wanted to convey in his work, and directed and surrounded the protagonists and their acts through names. In this study, the functions of the protagonist names in the work and their contribution to the messages to be given in the subtext are emphasized. The aim of the study is to examine the structure and functions of protagonist names as symbols and to define the role of name choices in mesnevi.

Anahtar Kelimeler

Mesnevi, Vamık u Azra, protagonist names, symbolism

Kaynakça

• Akbaba, F. (2018). Edebi Eserlerde Kullanılan Kahraman Karakter İsimleri: Reşat Nuri Güntekin’in Gökyüzü Ve Yeşil Gece Romanlarında Geçen Karakterlerin İsim Ve Sıfatları Üzerine Bir İnceleme. Edebali İslamiyat Dergisi, 2(3), 109-124.
• Akbaba, F. (2017). Edebî Eserlerde Subliminal Mesaj: Reşat Nuri Güntekin’in “Gökyüzü” den Verdiği Mesajlar. Edebali İslamiyat Dergisi, 1(1), 111-131.
• Ayan, G. (1998). Lâmi’î Vâmık u Azrâ. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çelik, C. (2006). Kültürel Sembol Sistemi Olarak İsimler: İsim Sosyolojisine Giriş. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 39-61.
• Devellioğlu, F. (1970). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat. (2. Baskı). Ankara: Doğuş Yayınları.
• Durand, G. (1998). Sembolik İmgelem. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Eliuz, Ü. (2014). Orhan Kemal’in Romanlarında İsim İçerik ilişkisi. Hece, 18 (205), 175-199
• Köksal, M. F. (2005). Klasik Türk Şiiri Araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mütercim Âsım Efendi (2009). Burhân-ı Katı. Öztürk, M. ve Örs, D. (Haz.). İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Önkal A. (1992), Beşîr. TDV İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt: 5, s. 554). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Parlatır İ. (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. (2. Baskı). Ankara: Yargı Yayınevi.
• Steingass, F. J. (1998). A Comprehensive Persian - English Dictionary. Lübnan/Beyrut.
• Stevick, P. (2004). Roman Teorisi. Kantarcıoğlu, S. (Çev.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, N. (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Yılmaz, E. B. (2011). Hikâye ve Romanlarda Sembol Dilinin Görüntüleri Üzerine Bir Değerlendirme. Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 56, 45-56.
• https://isimanlamlari.net/ (Erişim tarihi: 01.08.2021)
• https://www.kamusiturki.com/ (Erişim tarihi:01.08.2021)
• https://www.sozce.com/ (Erişim tarihi: 08.08.2021)