Salgın Sürecinde Değişen Taziye Ritüellerinin Toplumsal Yaşama Etkisi

Yıl 2023, Sayı: 61, 161 - 190, 01.10.2023

Serenay Sezen , Fatma Güngörer

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1257116

Öz

Ölüm, her toplumda görülen ve inanç sistemlerine göre farklı yaklaşımları olan sosyolojik bir olgudur. Ölümden sonraki sürecin belirsizliği, toplumların ölüm ritüellerine ilişkin farklı pratikler geliştirmesine neden olmuştur. Birincil ilişkilerin hâkim olduğu geleneksel kapalı toplumlarda taziyeler önemli bir ritüel haline gelmiştir. 2019 yılında ortaya çıkan Covid-19 salgınında, toplum sağlığı açısından risk oluşturan kalabalık grupların tüm etkinlik ve oluşumları sağlık tedbirleri kapsamında yasaklanmıştır. Bu durum, taziye ritüellerinin düzenlenmesini de sekteye uğratmıştır. Bu çalışma, geleneksel kapalı toplum özellikleri gösteren ve taziyelerin önemli bir değer olduğu Van kentinde, ölüm olgusu ve yas tutma süreçlerinin, sosyal ilişkileri ve toplumsal yaşamı ne yönde etkilediği ve taziye geleneğine yüklenen anlamın bu süreçle birlikte nasıl bir değişime uğradığını konu edinmektedir. Bu bağlamda nitel bir araştırma olarak yürütülen çalışmada salgın nedeniyle birinci derece yakınını kaybeden ve çoğu bir aşiret mensubu olan 15’i kadın, 15’i erkek olmak üzere toplam 30 kişi ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucu, sosyo-kültürel bağların oluşturduğu örgütlenmenin, toplum sağlığına ilişkin tehditlerine rağmen salgına karşı bir direnç geliştirdiği ve taziye ritüellerinin güç koşullarda bile olsa yas sürecine ilişkin uygulanması gerektiği düşünülen toplumsal ritüeller olmaya devam ettiğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Salgın, Ölüm, Ritüel, Geleneksel Kapalı Toplum, Taziye

Destekleyen Kurum

Van YYÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

Proje ID: 9552 ve Proje kodu: SYL-2021-9552

Teşekkür

YYÜBAP ve Kesinlikle Halit :)

The Effect of Changing Condolence Rituals on Social Life During the Epidemic

Öz

Death is a sociological phenomenon that is seen in every society and has different approaches according to belief systems. The uncertainty of the process after death has caused societies to develop different practices regarding death rituals. In traditional closed societies where primary relationships are dominant, condolences have become an important ritual. In the Covid-19 pandemic that emerged in 2019, all activities and formations of crowded groups that pose a risk to public health were banned within the scope of health measures. This situation also interrupted the organisation of condolence rituals. This study focuses on how the phenomenon of death and mourning processes affect social relations and social life and how the meaning attributed to the condolence tradition has changed with this process in the city of Van, which shows traditional closed society characteristics and where condolences are an important value. In this context, in this qualitative study, face-to-face interviews were conducted with a total of 30 people, 15 women and 15 men, most of whom were members of a tribe, who lost their first-degree relatives due to the epidemic. The results of the research revealed that the organisation formed by socio-cultural ties developed a resistance against the epidemic despite its threats to public health and that condolence rituals continue to be social rituals that are thought to be applied in the mourning process, even under difficult conditions.

Anahtar Kelimeler

Epidemic, Death, Ritual, Traditional Closed Society, Condolence

Proje Numarası

Proje ID: 9552 ve Proje kodu: SYL-2021-9552

Kaynakça

• Abuzar, C. (2010). Şanlıurfa'da değişen toplumsal yapıda taziye geleneği -Bir toplumsal yapı çözümlemesi-. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 259-274.
• Aysoy, M. (2003). Geleneksel sonrası toplum üzerine. Açı Kitapları.
• Balık, H. (2019). Modern dönemde taziye geleneği: Taziye evleri (Batman örneği). (Tez No. 566023) [Yüksek lisans tezi, Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Biçim, H. (2021). E-aşiret: Aşiret kimliğinin sosyal medyada yeniden üretimi facebook örneği. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 13(2), 674-693. https://doi.org/10.26791/sarkiat.942684
• Bruinessen, M. V. (2011). Ağa şeyh devlet. (7. Baskı). (B. Yalkut, Çev.). İletişim Yayınları.
• Doğan, M. (1996). Büyük Türkçe sözlük. İz Yayıncılık.
• Erbuğ, E. (2021). Ölüm sosyolojisi: Geleneksel ve modern toplumda ölümün toplumsal anlamları. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, (8), 46-61. https://doi.org/10.48131/jscs.1005591
• Gezgin, M. (1998). Cemaat cemiyet ayrımı ve Ferdinand Tönnies. Istanbul Journal of Sociological Studies (22), 183-201.
• Giddens, A.,Sutton, P. W. (2016). Sosyolojide temel kavramlar. (2. Baskı). (A. Esgin, Çev.). Phoenix Yayınları.
• Heckmann, L. Y. (2012). Kürtlerde aşiret ve akrabalık ilişkileri. (Tribe and kinship among the Kurds). (3. Baskı). (G. Erkaya, Çev.). İletişim Yayınları.
• Karakuş, G., Öztürk, Z. ve Tamam, L. (2012). Ölüm ve ölüm kaygısı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 21 (1), 42-79.
• Kümbetoğlu, B. (2012). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. (3. Basım). Bağlam Yayıncılık.
• Ökten, Ş. (2009). Aşiret, akrabalık ve sosyal dayanışma: Geleneksel hayatı yönetme biçimi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 18(18) , 99-112.
• Parin, S., Bilgili A. E. ve Menak, Z. (2012). Kent(li)leşme pratiğinde yeni bir olgu: Taziye evleri ve farklılaşan sosyo-kültürel pratikler. YDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 212-229.
• Popper, K. (2010). Açık toplum ve düşmanları Cilt I-Platon. (4. Baskı). (M. Tunçay, Çev.). Liberte Yayınları.
• Sağır, A. (2013). Modern dünya ve ölüm: Batılının ölüm karşısında tavırları. Journal of History Culture and Art Research, 2(4), 213-221.
• Saraç, Ö. (2021). Samsun Folklorunda Ölüm ve Kovid-19 Salgını. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (50), 237-276.
• Subaşı, N. (2003). Öteki Türkiye’de din ve modernleşme. Vadi Yayınları.
• Turhan, E. H. (2021). Ölüm Sosyolojisi Ekseninde Ölüm Kaygısı ve Koronavirüs. Habitus Toplumbilim Dergisi, 2(2), 85-101.
• Uluç. A. V. (2010). Kürtlerde sosyal ve siyasal örgütlenme: Aşiret. Mukaddime, 2(2), 35-52.
• Ünal, S. Ü. (2011). Zamansız ölüm: Geleneksel ve modern toplum karşıtlığında ölümün yeri. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 11/2, 121-133.
• Weber, M. (2007). Sosyolojinin temel kavramları. (6. Baskı). (M. Beyaztaş, Çev.). Bakış Yayınları.
• Yakıt, İ. (1993). Batı Düşüncesi ve Mevlâna. Ötüken Neşriyat.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Baskı). Seçkin Yayınları.
• Yenen, İ. (2015). Emile Durkheim sosyolojisinde din fenomeni. Toplum Bilimleri Dergisi, Ocak-Haziran (9-17), 441-461.
• Zafer, C. (2019). Ölüm olgusu ve ölümün sosyolojik etkileri. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (Oksidentalizm ve Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı), 64-82.