Osmanlıdan Günümüze Siirt’te Şehircilik Faaliyetleri

Yıl 2023, Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 182 - 201, 30.10.2023

Şerif Demir

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1307694

Öz

Siirt, on bin yıllık bir geçmişiyle kadim Ortadoğu kentlerinin tipik bir örneğidir. Yol güzergâhlarının üzerinde olması sıklıkla işgallere uğramasına sebep oldu. Akatlardan Osmanlılara kadar pek çok siyasal yapı hâkimiyet kurdu. Fakat Siirt, siyasi ve ekonomik istikrara Osmanlı Devletinin zamanında kavuştu. Siirt hakkında elimizdeki ilk resmi kayıt 1518’de tutulan tapu tahrir kayıtlarıdır. Buna göre Siirt, Diyarbakır’a bağlı 4 mahalleden oluşan mütevazı bir kazadır. Zaman içerisinde nüfus arttı. Özellikle Ortadoğu bölgesinden ciddi göçler aldı. Mahalle sayısı 14’e çıktı. Bu kaza sancak oldu. Şehir klasik Osmanlı şehir mimarisine uygun bir şekilde Ulucami etrafında gelişti. Cumhuriyet döneminde bu şehir, vilayet oldu. Mahalle isimleri değiştirildi. Şehir tepelerden düz alana doğru genişledi. Siirt’in ilk imar planı 1949 yılında hazırlandı. Fakat bu plan, tam manasıyla uygulanamadı. 1950 yılından sonra kırsal bölgelerden şehir merkezine doğru göç hareketleri hızlandı. Şehir hızlı bir şekilde büyümeye devam etti. 1967’de yeni bir imar planı hazırlandı. Bu plan üzerinde 1977, 1995 ve 2006 yıllarında önemli değişiklikler gerçekleştirildi. Fakat bu planlar, biriken sorunlara geçici çözümler ürettiğinden Siirt’i geleceğe taşıyacak modern bir yapıya kavuşturmaktan çok uzaklarda kaldı.

Anahtar Kelimeler

Siirt, Şehircilik, Cumhuriyet

Urban Planning Activities in Siirt from the Ottomans to the Present

Öz

Siirt is a typical example of ancient Middle Eastern cities with a history of ten thousand years. The fact that it was on the road routes caused it to be invaded frequently. Many political structures, from the Akkadians to the Ottomans, dominated. However, Siirt attained political and economic stability during the time of the Ottoman Empire. The first official record we have about Siirt is the land registry records kept in 1518. According to these records, Siirt is a modest district consisting of 4 neighborhoods of Diyarbakır. The population increased over time. It received serious immigration, especially from the Middle East region. The number of neighborhoods increased to 14. This district became a sanjak. The city developed around the Ulu Mosque in accordance with the classical Ottoman city architecture. During the Republican period, this city became a province. Neighborhood names have been changed. The city expanded from the hills to the flat area. The first reconstruction plan of Siirt was prepared in 1949. However, this plan was not fully implemented. After the year of 1950, migration movements from rural areas to the city center accelerated. The city continued to grow rapidly. A new reconstruction plan was prepared in 1967. Significant changes were made on this plan in 1977, 1995 and 2006. However, since these plans produced temporary solutions to the accumulated problems, they were far from providing Siirt with a modern structure that would carry it into the future.

Anahtar Kelimeler

Siirt, Urbanism, Republic

Kaynakça

• Aksakal, H. (2019). Türk politik kültüründe romantizm (2. Baskı). İletişim Yayınları.
• Argunşah, H. (2011). Bir cumhuriyet kadını: Şükûfe Nihal (2. Baskı). Timaş Yayınları.
• Ayda, A. (1984). Böyle idiler yaşarken… (y.y.)
• Aydın, S. (2006, 20 Aralık). Bir tilkinin ettiği: İsimler milli birliği nasıl bozar? Birikim Dergisi. https://birikimdergisi.com/guncel/1001/bir-tilkinin-ettigi-isimler-milli-birligi-nasil-bozar
• Banarlı, N. S. (2005). Edebiyat sohbetleri (3. Baskı). Kubbealtı Neşriyat.
• Baskın, B. (2008). “II. Meşrutiyet’te kadın eğitimine yönelik bir girişim: İnas darülfünunu. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (38) 89-123. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusiyasal/issue/598/6027
• Berlin, I. (2010). Romantikliğin kökleri. Yapı Kredi Yayınları.
• Birinci Türk tarihi kongresi-konferanslar, müzakere zabıtları (1932). Maarif Vekâleti.
• Bişirici, D. A. (2021). Hilmi Ziya Ülken’de Anadolu kavramı ve Anadoluculuk. Hilmi Ziya Ülken-Doğumun 120. yılında (s. 847-856) içinde. Özne Dergi-Çizgi Kitabevi.
• C.H.P. Halkevleri ve halkodaları, 1932-1942, TBMM’de sunulan rapor (y.t.y.). Alaeddin Kıral Basımevi.
• Campbell, J. (2019). Kahramanın sonsuz yolculuğu. İthaki Yayınları.
• Cantek, L. (2001). Köy manzaraları: Romantizm ve gerçekçiliğin düalizmleri. Toplum ve Bilim Dergisi, 88, 188-200.
• Çalışkan, V. (2016). Darülfünun’dan mezun ilk kadın coğrafyacı: Şükûfe Nihal (1897-1973). Türk Coğrafya Dergisi, 67, 61-66. https://dx.doi.org/10.17211/tcd.282015
• Çetin, B. (2020). Geç Osmanlı, erken cumhuriyet dönemi (1920-1940) Anadolucu coğrafya literatürü ve genel özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, (74), 61-74. DOI:10.17211/tcd.672908.
• Dilmen, İ. N. (1937). Güneş-dil teorisinin ana hatları. Üçüncü Türk Dil Kurultayı, Tezler Müzakere Zabıtları. Devlet Basımevi.
• Durgun, S. (2011). Memalik-i şahane’den vatan’a (1. Baskı). İletişim Yayınları.
• Goldin, I. ve Muggah, R. (2020). Terra incognita: 100 maps to survive the next 100 years. Penguin Books.
• Gülay, P. S. (2021). Hilmi Ziya Ülken, Anadoluculuğun kurucu metinleri ve zemin metinler. Hilmi Ziya Ülken- Doğumun 120. yılında (s. 835-845) içinde. Özne Dergi-Çizgi Kitabevi.
• Joyce, J. (2015). Sanatçının bir genç adam olarak portresi. İletişim Yayınları.
• Karaömerlioğlu, A. (2014). Orada bir köy var uzakta: Erken cumhuriyet döneminde köycü söylem. İletişim Yayınları.
• Karpat, K. H. (2019). Osmanlı’dan günümüze edebiyat ve toplum (4. Baskı). Timaş Yayınları.
• Löschburg, W. (1998). Seyahatin kültür tarihi. Dost Kitap.
• Nar, Ü. (2022). Şukufe Nihal’in İstanbul şiirleri. https://acikradyo.com.tr/podcast/234787
• Önen, N. ve Reyhan, C. (2011). Mülkten ülkeye-Türkiye’de taşra idaresinin dönüşümü (1839-1929). İletişim Yayınları.
• Özcan, A. (2021). “Ama eşkıyalık çağı kapandı!” Modern Türkiye’de son Kürt eşkıyalık çağı (1950-1970) (2. Baskı). İletişim Yayınları.
• Sağlam, M. H. (2014). Tartışmalı bir eser: Ahmet Mithat Efendi’nin Bahtiyarlık romanı üzerine bir tahlil çalışması. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 9/3, 1219- 1234.
• Su, M. K. (1943). Sızı. Lütfi Kitabevi.
• Şukûfe Nihal (1938). Yalnız Dönüyorum. Kenan Basımevi.
• Şukûfe Nihal (2011). Domaniç dağlarının yolcusu (11. Baskı). Timaş Yayınları.
• Şükufe Nihal (1948, 5 Ocak). Gezinin önemi. Kadın Gazetesi, 45.
• Şükûfe Nihal (1951). Çölde sabah oluyor! Saray Kitabevi.
• Topçu, N. (2016). Kültür ve medeniyet (10. Baskı). Dergâh Yayınları.
• Ülken, H. Z. (1998). İnsanî vatanseverlik. Ülken Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2008). Millet ve tarih şuuru. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2018). Türkiye’de çağdaş düşünce tarihi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2020). Anadolu hayali. Doğu Batı Yayınları.
• Vural, M. (2019). Hilmi Ziya Ülken. Diyanet İşleri Başkanlığı.