Legal Status and Ecosystem Protection Policies in the Lake Van Basin

Year 2025, Issue: Van Gölü Havzası Özel Sayısı, 36 - 51, 30.10.2025

Gülcan Azimli Çilingir

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1659380

Abstract

Lake Van, located in the eastern part of Turkey and covering an area of 3,713 square kilometers, is the largest lake in the country and the largest soda lake in the world. Situated within the borders of the Van and Bitlis provinces, the lake is surrounded by several districts, including Tuşba, İpekyolu, Edremit, Gevaş, Muradiye, Erciş, Çaldıran, Gürpınar, Özalp, and Saray in Van province, as well as Adilcevaz, Ahlat, and Tatvan in Bitlis province .Lake Van holds significant ecological value due to its endemic species—such as the pearl mullet (*Alburnus tarichi*) and the Lake Van gull (*Larus armenicus*)—and represents one of the rare ecosystems in the world that meets 8 out of 9 criteria of the Ramsar Convention. In this respect, the region harbors natural assets that necessitate urgent and effective conservation measures. Approximately one million people reside around the lake, and anthropogenic activities have led to serious environmental challenges. In recent years, issues such as wastewater pollution, declining water levels, and loss of biodiversity have posed severe threats to the lake's ecosystem. This study conducts an in-depth analysis of the legal status and environmental protection regime of the Lake Van Basin. It examines the relevant Turkish legislation, specific conservation statuses, international agreements, and European Union environmental policies in assessing the current state of Lake Van. The study further addresses implementation challenges and success stories, and it provides long-term conservation strategies along with legal and institutional recommendations for the sustainable management of the lake's unique ecosystem.

Keywords

law , public administration , policy , administration , Lake Van

Van Gölü Havzasının Hukuki Statüsü ve Çevresel Koruma Rejimi

Abstract

Van Gölü, Türkiye’nin doğusunda 3.713 km²’lik yüzölçümüyle, Van ve Bitlis illeri sınırları içinde yer alan ülkenin en büyük gölü ve dünyanın en büyük sodalı gölüdür. Göl çevresinde Van ilinin Tuşba, İpekyolu, Edremit, Gevaş, Muradiye, Erciş, Çaldıran, Gürpınar, Özalp ve Saray ilçeleri ile Bitlis ilinin Adilcevaz, Ahlat ve Tatvan ilçeleri bulunmaktadır. Van Gölü, barındırdığı endemik canlılar (örneğin inci kefali balığı) ve Van Gölü martısı gibi türlerle biyolojik çeşitlilik açısından büyük önem taşımaktadır. Van Gölü tek başına Ramsar Sözleşmesi’nin 9 kriterinden 8’ini karşılayan ender ekosistemlerden biridir. Bu yönleriyle bölge, korunması gereken doğal değerler barındırmaktadır. Göl çevresinde yaklaşık 1 milyon kişi yaşamaktadır ve bu nüfusun faaliyetleri gölde ciddi çevre sorunlarına yol açmıştır. Son yıllarda atık su kirliliği, su seviyesinde çekilme ve biyolojik çeşitlilik kaybı gibi sorunlar Van Gölü’nün ekosistemini tehdit etmektedir. Bu çalışma, Van Gölü Havzasının hukuki statüsünü ve çevresel koruma rejimini inceleyerek mevcut mevzuat ve yasal çerçeveyi, uygulama durumunu ve gelecek perspektiflerini ele almaktadır. İnceleme, ilgili Türk mevzuatı, özel koruma statüleri, uluslararası sözleşmeler ve Avrupa Birliği çevre politikaları kapsamında Van Gölü’nün durumunu değerlendirmekte; uygulamadaki sorunlara ve başarı örneklerine değinmekte; uzun vadeli koruma stratejileri ile hukuki/kurumsal öneriler sunmaktadır.

Keywords

hukuk , kamu yönetimi , yönetim , politika , Van Gölü

References

• Aküzüm, T., Çakmak, B., ve Gökalp, Z.(2010). Türkiye'de su kaynakları yönetiminin değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 1(3), 67-74.
• Altan A., F. ve Doğu, A. F.(2018). Göllerde seviye değişimleri ve nedenleri: Van Gölü örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (41), 183-208.
• Aşur, F (2017). Van kenti yakın çevresi kıyı alanı örneğinde sulak alanlar ve görsel peyzaj kalite değerlendirmesi. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences, 4(4), 506-515.
• Bekiroğlu, M.(2021). Van Gölü’nde biyolojik çeşitlilik ve çevresel tehditler. 1. Baskı, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Düzen, H.(2011). Van Gölü su seviye değişimlerine hidrojeolojik yaklaşım [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Kadıoğlu, M.(1995). Van Gölü'nde su seviye yükselmesinin meteorolojik faktörler ile olan ilgisi. N. Türkelli içinde, Van Gölü'nün Su Seviyesinin Yükselmesi Nedenleri, Etkileri ve Çözüm Yolları Sempozyumu. Van, Türkiye: T.C. Van Valiliği.
• Koyuncu, B., ve Karakılçık, Y.(2019). Van Gölü havzasının yönetsel sorunları üzerine teorik bir inceleme, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(27), 170-187.
• Sezen, S. G.(1996). Van Gölü'nde su seviye değişimleri ile yağışlar arasındaki ilişkinin tespit [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Turan, A. M. and Gümüşgören, B. (2024). Van kenti örneğinde görsel kirlilik: sorunlar ve çözüm önerileri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 66, 24-41.
• Turan, E. Ve Bayrakdar, E.(2020). Türkiye’nin su yönetim politikaları: ulusal güvenlik açısından bir değerlendirme. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 6(2), 1-19.
• Yıldız, E.(2018). Türkiye’de göllerin hukuki statüsü: Van Gölü üzerine bir değerlendirme, MÜHFD, 5(1), 110-125.
• Yıldız M. Z. ve Deniz O.(2005). Kapalı havza göllerinde seviye değişimlerinin kıyı yerleşmelerine etkisi: Van Gölü örneği, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 15-31.
• Yılmaz V., Günay C. M.(2021). Van Gölü’nün korunmasına yönelik yapılan faaliyetlerinin değerlendirilmesi: Adilcevaz, Ahlat ve Tatvan Belediyeleri örneği, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 4(3), 574-583.
• Van Valiliği (2023). 2 şubat dünya sulak alanlar günü paneli sonuç bildirgesi. T.C. Van Valiliği. https://www.van.gov.tr
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2021). Ramsar Sözleşmesi ve Türkiye'nin sulak alanları. https://webdosya.csb.gov.tr/db/sulakalanlar.
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı (2020). Biyolojik çeşitlilik sözleşmesi (CBD). https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Belgeler/cbd.pdf.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı(2021), Van Gölü havza koruma izleme raporu. van-go-lu-havzasi-i-zleme-raporu-20210609201149.pdf.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2021). Van merkez ileri biyolojik atıksu arıtma tesisi projesi tanıtım dosyası.https://webdosya.csb.gov.tr/db/van/icerikler/van-go-lu-havzasi-i-zleme-raporu-20210609201149.pdf. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/van_aritma_tesisi_tanitimi.pdf.
• Van Ticaret ve Sanayi Odası(2020). Van Gölü Havzası’nda çevre sorunları ve sürdürülebilir kalkınma raporu. Van: TSO Yayınları.
• T.C. Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2022). Van Gölü Havzası iklim değişikliği etkileri değerlendirme raporu. https://www.mgm.gov.tr .
• Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (2022). Van Gölü Havzası biyolojik çeşitlilik ve istilacı türler raporu. Ankara: Tarım ve Orman Bakanlığı Yayınları.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı(2023). Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/turk-ye-cevre-sorunlar--ve-oncel-kler-_2023_yayina-hazir-hal--20250915105505.pdf.
• https://resmigazete.gov.tr.
• https://anayasa.gov.tr/kararlar-bilgi-bankasi/.
• https://tr.wikipedia.org.