Antik Çağlardan Günümüze Van Gölü Havzasında Konuşulan Dillere Tarihsel Bir Bakış ve Dil Eğitimine Etkileri

Year 2025, Issue: Van Gölü Havzası Özel Sayısı, 160 - 171, 30.10.2025

Mehmet Veysi Babayiğit , İhsan Pilatin

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1671633

Abstract

Bu çalışma, Van Gölü Havzası’nda Antik Çağ’dan günümüze kadar konuşulagelen dillerin tarihsel gelişimini inceleyerek, bu çokdilli yapının günümüz dil eğitimi politikaları ve uygulamaları üzerindeki yansımalarını değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada tarihsel doküman analizi yöntemi kullanılmış; arkeolojik buluntular, yazıtlar, tarihi metinler, etnografik raporlar ve çağdaş akademik çalışmalar doğrultusunda nitel veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler, betimsel analiz tekniğiyle çözümlenmiş; dillerin bölgedeki egemenlik ilişkileri, göç hareketleri, dini dönüşümler ve kültürel etkileşimler bağlamında nasıl dönüşüm geçirdiği ortaya konulmuştur. Çalışmada, dil değişimi, çokdillilik ve kültürel etkileşim kavramları teorik çerçeve olarak ele alınmaktadır. Bulgular, Urartuca, Eski Ermenice, Süryanice, Arapça, Farsça ve Osmanlı Türkçesinden günümüzün Türkçe, Kürtçe ve Zazaca kullanımına kadar uzanan geniş bir dil yelpazesi bulunduğunu göstermektedir. Bu tarihsel çokdillilik, bölgenin kültürel yapısının ve toplumsal çeşitliliğinin oluşumunda önemli bir rol oynamıştır. Elde edilen bulgular, bölgenin dil eğitimi açısından zengin bir mirasa sahip olduğunu ve bu çokdilliliğin modern dil eğitimine katkılar sunduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, dilsel çeşitliliğin tarihsel bağlamda çok katmanlı bir yapı arz ettiği gözlemlenmiş; bu durumun, dil-kimlik-kültür etkileşiminin uzun dönemli tarihsel süreçler üzerinden daha bütüncül bir biçimde analiz edilmesine imkân sunduğu değerlendirilmiştir.

Keywords

Van Gölü Havzası , Dil Eğitimi , Çokdillilik , Tarihi Diller , Kültürel Etkileşim

A Historical Overview of the Languages Spoken in the Lake Van Basin from Antiquity to the Present and Their Implications for Language Education

Abstract

This study aims to analyse the historical development of the languages spoken in the Lake Van Basin from antiquity to the present day and to evaluate the reflections of this multilingual structure on contemporary language education policies and practices. In the research, historical document analysis method was used; qualitative data were collected in line with archaeological finds, inscriptions, historical texts, ethnographic reports and contemporary academic studies. The data obtained were analysed with the descriptive analysis technique and it was revealed how the languages transformed in the context of sovereignty relations, migration movements, religious transformations and cultural interactions in the region. In the study, the concepts of language change, multilingualism and cultural interaction are discussed as the theoretical framework. The findings show that there is a wide range of languages ranging from Urartian, Old Armenian, Syriac, Arabic, Persian and Ottoman Turkish to contemporary Turkish, Kurdish and Zazaki. This historical multilingualism has played an important role in the formation of the cultural structure and social diversity of the region. The findings show that the region has a rich heritage in terms of language education and that this multilingualism contributes to modern language education. As a result, it has been observed that linguistic diversity has a multi-layered structure in the historical context; this situation is considered to allow a more holistic analysis of language-identity-culture interaction through long-term historical processes.

Keywords

Lake Van Basin , Language Education , Multilingualism , Historical Languages , Cultural Interaction

References

• Afif Erzen, A. (1992). Doğu Anadolu. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Algül, A. (2018). Doğu Anadolu'da İlk Yerleşimler ve Uygarlıklar. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Aşan, M. B. (1992). XIV. yüzyılda Van ve Yöresi. Tarih ve Toplum, 104, 37-48.
• Baker, C. (2011). Foundations of bilingual education and bilingualism (5. baskı). Multilingual Matters.
• Baykara, T. (1988). Anadolu'nun tarihi coğrafyasına giriş. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Bois, T., & Welland, M. W. M. (1966). The Kurds. Khayat Book & Publishing.
• Bosworth, C. E. (1963). The Ghaznavids: Their empire in Afghanistan and Eastern Iran 994-1040. Edinburgh University Press.
• Brook, K. A. (2006). The Jews of Khazaria. Rowman & Littlefield Publishers.
• Cahen, C. (1968). Pre-Ottoman Turkey: A general survey of the material and spiritual culture and history c. 1071-1330. Taplinger Publishing Company.
• Collas, B. C. (1864). La Turquie en 1864. Dentu.
• Cuinet, V. (1894). La Turquie d'Asie: Géographie administrative, statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie-Mineure (Cilt 3). Ernest Leroux.
• Cummins, J. (2000). Language, power, and pedagogy: Bilingual children in the crossfire. Multilingual Matters.
• Curtis, V. S., & Tallis, N. (Eds.). (2005). Forgotten empire: The world of ancient Persia. British Museum Press.
• Daryaee, T. (2009). Sasanian Persia: The rise and fall of an empire. I.B.Tauris.
• Demircan, Ö. (2010). Türkiye Türkçesinin sosyolinguistik görünümü. Papatya Yayıncılık.
• Diakonoff, I. M., & Starostin, S. A. (1986). Hurro-Urartian as an Eastern Caucasian Language. Verlag Otto Harrassowitz.
• Eriçok, A. K. (2019). Van Gölü Havzası’nda Kültür Rotası Önerisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 45, 173-199. https://doi.org/10.33713/yyusbed.628489
• Erdoğan, N. (2012). Language policy in Turkey: A historical perspective. International Journal of the Sociology of Language, 213, 109-127. https://doi.org/10.1515/ijsl.2012.006
• Erickson, E. J. (2001). Ordered to die: A history of the Ottoman army in the First World War. Greenwood Publishing Group.
• Erzen, A., Öğün, B., & Boysan, M. (1961). 1959 Van-Toprakkale Sondajları ve Bölgedeki Çalışmalar. Türk Arkeoloji Dergisi, 2, 5-56.
• Fishman, J. A. (1991). Reversing language shift: Theoretical and empirical foundations of assistance to threatened languages. Multilingual Matters.
• Flick, U., Von Kardorff, E., & Steinke, I. (2004). What is qualitative research? An introduction to the field. İçinde U. Flick, E. Von Kardorff, & I. Steinke (Eds.), A companion to qualitative research (s. 1-11). Sage Publications.
• Galanté, A. (1937). Histoire des Juifs d'Anatolie (Cilt 1). Impr. M. Babok.
• Gay, G. (2010). Culturally responsive teaching: Theory, research, and practice (2nd). Teachers College Press.
• Gökçür, E. (2012). Van Gölü Havzası Ağızlarında Kullanılan Eski Türkçe ve Orta Türkçe Menşeli Sözcükler Üzerine. Diyalektolog-Ağız Araştırmaları Dergisi, 4, 35-45. https://doi.org/10.1501/DILBIL_0000000016
• Grosjean, F. (1982). Life with two languages: An introduction to bilingualism. Harvard University Press.
• Grousset, R. (1995). The empire of the steppes: A history of Central Asia. Rutgers University Press.
• Haldon, J. F. (1997). Byzantium in the seventh century: The transformation of a culture. Cambridge University Press.
• Haugen, E. (1972). The ecology of language: Essays by Einar Haugen. Stanford University Press.
• Işık, C. (2017). Van İlinin Kültürel Tarihine Dair Notlar.
• Karaca, A. (1993). Anadolu Islahatı ve Ahmet Şakir Paşa (1838-1899). Eren Yayıncılık.
• Keleş, E. (2018). Moğol İşgali Sırasında Van Gölü Havzası’na Gelen Türk-Moğol Boyları. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 3(1), 186-211. https://doi.org/10.23897/vakanuvis.398
• Kılıç, A. (2015). Türkiye'de dil politikaları ve dil eğitimi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kılıç, O. (2012). Van. İçinde Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 42, ss. 505-510). https://islamansiklopedisi.org.tr/van
• Laçiner, S. (2001). Ermeni Van. Ermeni Araştırmalar Enstitüsü, 3. Erişim adresi http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo=259
• Lewis, B. (1999). The emergence of modern Turkey. Oxford University Press.
• Mangaltepe, İ. (2005). XIX. Yüzyıl Fransız Seyyahlarına Göre Van (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mathieu, H. (1857). Les Kurdes et les frontières de la Perse. Imprimerie de la Société Asiatique.
• McCarthy, J. (1998). The population of Anatolia from the Ottoman Empire to the present. Turkish Historical Society.
• McCarthy, J. (2001). Death and exile: The ethnic cleansing of Ottoman Muslims, 1821-1922. Darwin Press.
• Millingen, F. M. (1998). Wild life among the Koords (Orijinal yayın tarihi 1870). Adamant Media Corporation.
• Payaslı, S. (2007). Ermeni Sorunu ve Türk-Ermeni İlişkileri. ASAM Yayınları.
• Prasad, B. D. (2008). Content analysis. Research methods for social work, 5(le20).
• Puşkin, A. S. (2003). Erzurum Yolculuğu (R. Ş. Güngör, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Redgate, A. E. (1998). The Armenians. Blackwell Publishing.
• Salvini, M. (2008). Urartu: The Kingdom of Van and Its Art. The Metropolitan Museum of Art.
• Sümer, F. (2009). İlk Çağlardan XII. Yüzyıla Kadar Anadolu Tarihi. Selçuk Yayınları.
• Tarhan, M. T. (2015). Eski Anadolu'da Demir Çağı: Urartu Krallığı. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Tekin, R. (2023). Eski Van Şehri ve Tarihi (1915’e Kadar). Tarih ve Gelecek Dergisi, 9(1), 152-168. https://doi.org/10.21521/taved.1214885
• Thomason, S. G., & Kaufman, T. (1988). Language contact, creolization, and genetic linguistics. University of California Press.
• Tiryaki, S. (2020). Doğu Anadolu Güney Kafkasya Kültürleri. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(19), 282-288. https://doi.org/10.33630/tueda.730858
• Toplu, A. (1996). İlk Türkler ve Anadolu. Ötüken Neşriyat.
• Toplu, A. (1996). Tarih İçinde Anadolu Sakinleri ve İsyanlar-Ayaklanmalar. Ocak Yayınları.
• Turan, O. (2015). Selçuklular Zamanında Türkiye. Ötüken Neşriyat AŞ.
• Uluçam, A. (2000). Ortaçağ ve Sonrasında Van gölü Çevresi Mimarlığı (Cilt 1). T. C. Kültür Bakanlığı Sanat Eserleri Yayınları.
• Wilhelm, E. (1883). La langue des Kurdes. Typographie de Charles Peeters Libraire.
• Zülfükar, H. (1978). Van Gölü ve Çevresi Ağızlarının Özellikleri. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.