Examination of Ottoman Period Seals in Van Museum in Terms of Calligraphy

Year 2025, Issue: Van Gölü Havzası Özel Sayısı, 355 - 366, 30.10.2025

Nurullah Yılmaz , Murat Çabaz

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1677685

Abstract

In this study, Ottoman-era seals exhibited at the Van Regional Museum have been examined. The use of seals in Ottoman culture was a deeply rooted tradition that carried significant spiritual meaning. The production of seals in the Ottoman Empire was a highly skilled and labor-intensive art form that encompassed calligraphy, engraving, ornamentation, and jewelry-making techniques. During the Ottoman period, every individual and institution—from the ruling elite to the illiterate common people—possessed one or more personal seals. Throughout history, seals have symbolized the power and authority of states, various governance systems, and at times, prominent individuals. Particularly in state affairs and official correspondence, seals served as a mark verifying the authenticity of documents and confirming the decisiveness of issued orders. Beyond their administrative function, seals held great significance in both public and private life, attracting attention with the craftsmanship and artistry they embodied. These seals are not only meaningful for their function but also for the calligraphic styles they bear, revealing the mastery of the calligraphers and artisans who created them. Furthermore, seals offer a rich diversity in script styles, making them valuable examples that shed light on the calligraphic art of the period. In this context, the various writing styles reflected on the seals contribute to an aesthetic and artistic diversity. In this study, the identified seals have been examined through visual analysis, with particular focus on the script types inscribed upon them. Based on the analyses conducted, significant findings have been obtained regarding the characteristics of calligraphy used on the seals, stylistic variations among script types, and insights into the writing aesthetics of the period. As a result, it has been concluded that the inscriptions on the seals not only reflect the skill of the calligraphers and artisans, but also illuminate the development of Ottoman calligraphic art.
Keywords: Art, Ottoman Art, Calligraphy, Script Types, Seal

Keywords

Art , Ottoman Art , Calligraphy , Script Types , Seal

Project Number

0

Van Müzesi’nde Bulunan Osmanlı Dönemi Mühürlerinin Hat Sanatı Bakımından İncelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, Van Bölge Müzesi'nde sergilenen Osmanlı dönemi mühürleri ele alınmıştır. Osmanlı kültüründe mühür kullanımı, köklü bir gelenek olarak varlığını sürdürmüş ve derin bir manevi anlam taşımıştır. Osmanlı'da mühür yapımı, hat sanatı, oyma işlemleri, süsleme ve kuyumculuk gibi zanaatları bünyesinde barındıran, oldukça ustalık gerektiren ve zahmetli bir sanattır. Osmanlı döneminde, yönetici kesimden okuma yazma bilmeyen halk tabakasına kadar her bireyin ve her kurumun kendine ait bir veya birden fazla mührü bulunurdu. Tarih boyunca mühürler, devletlerin, farklı yönetim sistemlerinin ve zaman zaman önemli şahsiyetlerin güç ve otoritesini simgeleyen bir unsur olmuştur. Özellikle devlet işlerinde ve resmi yazışmalarda, mühür basılan belgenin doğruluğunu ve verilen emrin kesinliğini kanıtlayan bir işaret niteliği taşımıştır. Hem resmi hem de özel yaşamda büyük bir öneme sahip olan mühürler, taşıdıkları anlamın yanı sıra, işçilikleri ve sanatkârlarının ustalığıyla da dikkat çeker. Bu mühürler, üstlendikleri resmi işlevlerin yanı sıra, üzerlerinde yer alan yazı çeşitleri açısından da büyük bir öneme sahiptir. Her mührün yazı stili, onu işleyen hattatın ve sanatkârın ustalığını gözler önüne sermektedir. Ayrıca, mühürler yazı çeşitliliği bakımından da önemli bir zenginlik sunmakta olup, dönemin hat sanatına ışık tutan değerli örnekler arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, dönemin yazı türleri, mühürler üzerinde farklı biçimlerde yansıtılarak estetik ve sanatsal bir çeşitlilik oluşturmuştur. Bu çalışmada, tespit edilen mühür görselleri görsel analiz yöntemi ile incelenmiş ve özellikle üzerlerindeki yazı çeşitleri açısından değerlendirilmiştir. Yapılan analizler doğrultusunda, mühürlerde kullanılan hat sanatının özellikleri, yazı türlerindeki üslup farklılıkları ve dönemin yazı estetiğine dair önemli bulgular elde edilmiştir. Bu bağlamda, mühürler üzerindeki yazıların hattat ve sanatkârların maharetini yansıtmasının yanı sıra, Osmanlı hat sanatının gelişimine ışık tuttuğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Sanat , Osmanlı Sanatı , Hat Sanatı , Yazı Çeşitleri , Mühür

Ethical Statement

yok

Supporting Institution

yok

Project Number

0

Thanks

yok

References

• Bal, N. (2008). Osmanlıca Bahriye Mühür ve Damga Koleksiyonu: C. I. Deniz BAsımevi.
• Çabaz, M., & Kulaz, M. (2023). Van Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Osmanlı Resmi (Kurum ve Makam) Mührü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(33).
• Kuşoğlu, M. Z. (2008). Tarihin Görgü Şahitleri Osmanlı Mühürleri. İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• Kut, G., & Bayraktar, N. (2021). Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Oruç, Z. (2017). Selçuklularda Bir Hâkimiyet Alâmeti Olan Mühür-Yüzük Ve Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54).
• Perk, H. (2010). Osmanlı Tılsım Mühürleri. Haluk Perk Yayınları.
• Şehsuvaroğlu, H. Y. (2017). Eski Türk Sanatları-Tarihi Sohbetler. TBMM Basımevi.
• Şinasi, A. (1996). Mühürcülük Sanatı ve Mühürcüler. Antik Dekor Yayınları.
• Tali, Ş. (2013). Kayseri Etnografya Müzesinde Bulunan Osmanlı Dönem Mühürler Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(27).
• Uzunçarşılı, İ. H. (1959). Topkapı Sarayı Müzesi Mühürler Seksiyonu Rehberi. Topkapı Sarayı Müzesi Yayınları.
• Ülker, M. (1986). Mühürler. Antika The Turkısh Journal of Collectable Art, 18(2).
• Yüksel Ersay, A. (2020). Osmanlı Müzeciliğinin İşleyişine Bir Örnek: Müze-i Hümâyûn Kurşun Mühür Kataloğu. Gaziantep University Journal Of Social Science.