Çorum İli Alaca İlçesinin Gastronomik Ürün Potansiyelinin Coğrafi İşaretler Açısından İncelenmesi

Year 2025, Issue: 68, 243 - 255, 27.06.2025

Esra Özata Şahin

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1572278

Abstract

Yerel ekonomi üzerinde kapsamlı etkileri olan Coğrafi İşaret, yöresel ürünlerin katma değerini artırarak üreticilere ekonomik fayda sağlamaktadır. Ekonomik faydasının yanı sıra aynı zamanda yerel ürünlerin tanıtımına da katkısı olan coğrafi işaret, turizm faaliyetlerini canlandırarak bölgenin sosyo-ekonomik gelişimini olumlu yönde etkilemektedir. Türk mutfağı, tarihi ve kültürel zenginliklerinin bir yansıması olarak farklı bölgelerde yetişen ürünler ve bu ürünlerle yapılan yemeklerin çeşitliliği ile kendini göstermektedir. Bu bölgelerden biri olan Çorum mutfağı, Türkiye'nin Orta Karadeniz bölgesinde yer alan ve zengin tarihiyle dikkat çeken Çorum iline ait geleneksel lezzetleri barındıran bir mutfaktır. Bu mutfak hem yerel hem de çevre illerin etkilerini taşıyarak kendine has bir kimlik oluşturmuştur. Çorum’un Alaca ilçesi, tarım ve hayvancılıkla öne çıkan, bereketli toprakları ve zengin tarım ürünleriyle dikkat çeken bir bölgedir. Alaca’nın tarım zenginliği, hem ekonomik açıdan bölgeye katkı sağlamakta hem de çeşitli yerel ürünlerin coğrafi işaret tescili için yüksek potansiyel taşımaktadır. Bu zenginlik, bölgenin kalkınmasına ve yerel ürünlerin tanıtılmasına büyük katkı sağlamaktadır. Bu çalışmanın amacı, Çorum'un Alaca ilçesinin gastronomik ürün potansiyelini coğrafi işaretler açısından incelemektir. Çalışma kapsamında, Alaca’nın öne çıkan gastronomik ürünleri, coğrafi işaret tescili almış ürünleri ve coğrafi işaret tesciline başvurulan ürünleri derlenmiş ve incelenmiştir. Alaca ilçesinin coğrafi işaret tescilli ürün sayısı 6’dır (Alaca Yarma Aşı, Alaca Yanıç Böreği, Alaca Borana Yemeği, Alaca Cızlağı, Alaca Çılbır Yemeği, Alaca Hingali). Yemekler ve Çorbalar grubunda başvuru sayısı 18’dir. Fırıncılık ve Pastacılık Mamulleri, Hamur İşleri, Tatlılar Grubunda başvuru sayısı 14’dür.

Keywords

Çorum , Alaca , Coğrafi İşaret , Gastronomik Ürün , Tescil

Ethical Statement

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Examining the Gastronomic Product Potential of the Alaca District in Çorum Province in Terms of Geographical Indications

Abstract

Geographical Indication, which has extensive effects on the local economy, provides economic benefits to producers by increasing the added value of local products. In addition to its economic benefits, geographical indication, which also contributes to the promotion of local products, positively affects the socio-economic development of the region by revitalizing tourism activities. Turkish cuisine, as a reflection of its historical and cultural richness, shows itself with the products grown in different regions and the variety of dishes made with these products. Çorum cuisine, one of these regions, is a cuisine that includes traditional flavors of Çorum province, which is located in the Central Black Sea region of Turkey and attracts attention with its rich history. This cuisine has created a unique identity by carrying the influences of both local and neighboring provinces. Alaca district of Çorum is a region that stands out with its agriculture and animal husbandry, and attracts attention with its fertile soil and rich agricultural products. Alaca's agricultural wealth contributes to the region both economically and has high potential for the registration of geographical indications for various local products. This wealth makes a great contribution to the development of the region and the promotion of local products. The aim of this study is to examine the gastronomic product potential of Alaca district of Çorum in terms of geographical indications. Within the scope of the study, Alaca's prominent gastronomic products, products with geographical indication registration and products for which geographical indication registration has been applied were compiled and examined. The number of geographical indication registered products of Alaca district is 6 (Alaca Yarma Aşı, Alaca Yanıç Böreği, Alaca Borana Meal, Alaca Cızlağı, Alaca Çılbır Meal, Alaca Hingali). The number of applications in the Meals and Soups group is 18. The number of applications in the Bakery and Pastry Products, Pastry, Desserts Group is 14.

Keywords

Çorum , Alaca , Geographical Indication , Gastronomic Product , Registration

References

• Akar Şahingöz, S., Akbulut, B. A. ve Örgün, E. (2015). Hititler döneminde beslenme ve mutfak kültürü. III. Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu, ss. 389-395.
• Akın, G. ve Balıkçı, E. (2018). Anadolu’nun gizemli imparatorluğu Hititlerde beslenme ve mutfak kültürü. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(Special Issue 3), ss. 275-284.
• Alaca Mutfağının 100’ü. (2023). Erişim Linki: www.alaca.gov.tr , Erişim Tarihi: 29.06.2024.
• Arvas, A. (2019). Geçmişten Bugüne Geleneksel Bir Lezzet: İskilip Dolması. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(6 Issue 1), ss. 229-239.
• Avrupa Komisyonu. (2024). Erişim Linki: https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-9-2023-0173-AM-286-286_IT.pdf , Erişim Tarihi: 2.07.2024.
• Aydin, A. ve Ozkaya, F. (2022). The Hittite cuisine’s role in the formation of Anatolian culinary culture: An ethnoarchaeological research. International Journal of Gastronomy and Food Science, 28, 100494. https://doi.org/10.1016/j.ijgfs.2022.100494.
• Beşirli, H. (2012). Yemek Sosyolojisi Yiyeceklere ve Mutfağa Sosyolojik Bakış, Phoenix Yayınevi: Ankara.
• Borghini, A., Piras, N., & Serini, B. (2023). Hot grapes: how to locally redesign geographical indications to address the impact of climate change. World Development Sustainability, 2, 100043. https://doi.org/10.1016/j.wds.2023.100043.
• Cei, L., Stefani, G., & Defrancesco, E. (2021). How do local factors shape the regional adoption of geographical indications in Europe? Evidences from France, Italy and Spain. Food Policy, 105, 102170. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2021.102170.
• Cheng, D. (2023). Sustainability for stakeholders and the environment? Understanding the role of geographical indications in sustaining agri-food production. International Journal of Gastronomy and Food Science, 34, 100839. https://doi.org/10.1016/j.ijgfs.2023.100839.
• Coğrafi İşaret- Alaca Çılbır Yemeği. (2024). Erişim Linki: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/8807, Erişim Tarihi: 23.11.2024.
• Coğrafi İşaret- Alaca Hingali. (2024). Erişim Linki: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/8866, Erişim Tarihi: 23.11.2024.
• Coğrafi İşaret-Alaca Borana Yemeği. (2024). Erişim Linki: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/8804 , Erişim Tarihi: 29.06.2024.
• Coğrafi İşaret-Alaca Cızlağı. (2024). Erişim Linki: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/8805 , Erişim Tarihi: 29.06.2024.
• Coğrafi İşaret-Alaca Yanıç Böreği. (2024). Erişim Linki: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/8863 , Erişim Tarihi: 29.06.2024.
• Coğrafi İşaret-Alaca Yarma Aşı. (2024). Erişim Linki: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/8864 , Erişim Tarihi: 29.06.2024.
• Crescenzi, R., De Filippis, F., Giua, M., Salvatici, L., & Vaquero‐Piñeiro, C. (2023). From local to global, and return: Geographical indications and FDI in Europe. Papers in Regional Science, 102(5), 985-1006. https://doi.org/10.1111/pirs.12758.
• Çorum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2024). Erişim Linki: https://corum.ktb.gov.tr/TR-330774/cografi-isaret-calismalari.html , Erişim Tarihi: 29.06.2024.
• Çorum Mutfağına Güzelleme (2012). Çorum Valiliği, A. N. Aras (Ed.), İstanbul: Metro Kültür Yayınları – 4.
• De Filippis, F., Giua, M., Salvatici, L., & Vaquero-Piñeiro, C. (2022). The international trade impacts of Geographical Indications: Hype or hope?. Food Policy, 112, 102371. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2022.102371.
• Demirel, E. (2012). Çorum: İç Anadolu’nun Gizli Bahçesi. İçinde: N. Aras (Ed.), Çorum Mutfağına Güzelleme, İstanbul: Metro Kültür Yayınları-4, ss. 35-41.
• Deniz, T. ve Atışman, E. (2017). Kayseri ilinin gastronomi turizmine yönelik bir SWOT analizi çalışması. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(3), ss. 56-65.
• Denk, E. (2021). Türkiye’de Gastronomi Turizmi Açısından Coğrafi İşaretli Ürünler. Journal of Silk Road Tourism Research, 1(1), 51-61.
• Doğdubay, M. ve Temizkan, P. (2019). Toplumsal Dönüşüm İçerisinde Gastronomi. İçinde: C. Avcıkurt & M. Sarıoğlan (Ed.), Gastronomi Olgusuna Sosyolojik Bakış, Detay Yayıncılık, ss.17-30.
• Durlu-Özkaya, F. ve Cömert, M. (2017). Türk Mutfağında Yolculuk, Detay Yayıncılık: Ankara.
• Duvaleix, S., Emlinger, C., Gaigné, C., & Latouche, K. (2021). Geographical indications and trade: Firm-level evidence from the French cheese industry. Food Policy, 102, 102118. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2021.102118.
• EAmbrosia. (2024). Erişim Linki: https://ec.europa.eu/agriculture/eambrosia/geographical-indications-register/ , Erişim Tarihi: 3.07.2024.
• Falasco, S., Caputo, P., & Garrone, P. (2024). Can Geographical Indications promote environmental sustainability in food supply chains? Insights from a systematic literature review. Journal of Cleaner Production, 141100. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2024.141100.
• Falasco, S., Caputo, P., Paola, G., & Niso, R. (2024). Are Geographical Indication products environmentally sound? The case of pears in North of Italy. Journal of Cleaner Production, 142963. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2024.142963.
• Fanning, E., Eyres, G., Frew, R., & Kebede, B. (2023). Linking cocoa quality attributes to its origin using geographical indications. Food Control, 151, 109825. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2023.109825.
• Fernández-Canto, N., Romero-Rodríguez, M. Á., Ramos-Cabrer, A. M., Pereira-Lorenzo, S., & Lombardero-Fernández, M. (2023). Polarized light microscopy guarantees the use of autochthonous wheat in the production of flour for the Protected Geographical Indication ‘Galician Bread’. Food Control, 147, 109597. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2022.109597.
• Fu, R., Li, C., Wang, L., & Gao, Z. (2024). Chinese consumer preference for beef with geographical indications and other attributes. Meat Science, 212, 109475. doi: 10.1016/j.meatsci.2024.109475.
• Gökovalı, U. (2007). Coğrafi işaretler ve ekonomik etkileri: Türkiye örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 141-160.
• Güler, O., Haseki, M. İ. ve Eker, M. (2023). Hitit Mutfak Kültürünün Çorum Yöresel Mutfak Kültüründeki İzleri: Nitel Bir Araştırma, 10. International Zeugma Conference on Scientific Research, ss. 834-843. Erişim Linki: https://www.researchgate.net/publication/372335798_Hıtıt_Mutfak_Kulturunun_Corum_Yoresel_Mutfak_Kulturundekı_Izlerı_Nıtel_Bır_Arastırma, Erişim Tarihi: 4.07.2024.
• Jantsch, L., Flores, S. S., & Vale, Z. D. N. (2024). Local gastronomy and wine geographical indications (GIs): Framework for identifying pairing potential. International Journal of Gastronomy and Food Science, 35, 100856. https://doi.org/10.1016/j.ijgfs.2023.100856.
• Karamustafa, K. (2020). Yerelden Küresele Türk Mutfağı, Detay Yayıncılık: Ankara.
• Kaya, M. ve Yaman, M. (2021). Hititlerden Anadolu’ya miras mutfak kültürü. V. Uluslararası Gastronomi Turizmi Araştırmaları Kongresi Bildiriler Kitabı, ss. 66-77.
• Kement, Ü. ve Başar, B. (2016). Çorum ilinde Hitit mutfağının gastronomi turizmi açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Bütün Yönleriyle Çorum Sempozyumu, ss. 159-173.
• Kılıçhan, R. (2020). Kayseri Mutfağının Uluslararasılaşma Potansiyeli. İçinde: K. Karamustafa (Ed.), Yerelden Küresele Türk Mutfağı, Detay Yayıncılık, ss.25-52.
• Lee, K. S. (2022). Culinary aesthetics: World-traveling with culinary arts. Annals of Tourism Research, 97, 103487. https://doi.org/10.1016/j.annals.2022.103487.
• Marion, H., Luisa, M., & Sebastian, R. (2023). Adoption of Geographical Indications and origin-related food labels by smes–A systematic literature review. Cleaner and Circular Bioeconomy, 4, 100041. https://doi.org/10.1016/j.clcb.2023.100041.
• Oğuz, M. Ö. ve Keskin, S. (2006). 2005 yılında Çorum’dan derlenen imgesel yemekler. Ankara: Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Halk Bilimi Topluluğu Yayını.
• Ortakcı, A. (2023). Halk Mutfağında Kış Hazırlığı: Çorum Örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 12(4), ss. 1872-1889.
• Özata Şahin, E. (2021). Çorum. İçinde: İ. Yazıcıoğlu, Ü. Sormaz & C. Canbolat (Ed.), Türkiye Lezzet Rotaları, Detay Yayıncılık, ss. 618-624.
• Pektaş, G. Ö. E., Kahraman, C., & Alkan, G. (2018). Türkiye’de coğrafi işaretler ve ihracat pazarlaması açısından değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 23(39), 65-82.
• Rabadán, A., Zamora, A., Díaz, M., & Bernabéu, R. (2021). Consumer preferences associated with the protected geographical indication label in the marketing of lamb meat. Small Ruminant Research, 202, 106454. https://doi.org/10.1016/j.smallrumres.2021.106454.
• Raimondi, V., Curzi, D., Arfini, F., & Falco, C. (2024). Dynamic and spatial approaches to assess the impact of geographical indications on rural areas. Journal of Rural Studies, 108, 103279. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2024.103279.
• Resce, G., & Vaquero-Piñeiro, C. (2022). Predicting agri-food quality across space: A Machine Learning model for the acknowledgment of Geographical Indications. Food Policy, 112, 102345. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2022.102345.
• Rüstemoğlu, M., Erkan, M. E., Cengiz, G., & Hajyzadeh, M. (2023). Bacterial metagenome profiling of hand-made herby cheese samples utilizing high-throughput sequencing to detect geographical indication and marketing potential. Heliyon, 9(2). https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e13334.
• Saatcı, G. (2019). Özel Günlerde Gastronomik Öğünler. İçinde: C. Avcıkurt & M. Sarıoğlan (Ed.), Gastronomi Olgusuna Sosyolojik Bakış, Detay Yayıncılık, ss.107-118.
• Sezgin, E. K. ve Ülker, M. (2020). Gastronomi Turizmi ve Türk Mutfağının Dünya Gastronomisi Kapsamında Değerlendirilmesi. İçinde: K. Karamustafa (Ed.), Yerelden Küresele Türk Mutfağı, Detay Yayıncılık ,ss.83-94.
• Solak, Ü. M. (2012). Çorum Yöresel Mutfağının Geleneksel Yapısı. İçinde: N. Aras (Ed.), Çorum Mutfağına Güzelleme, İstanbul: Metro Kültür Yayınları-4, ss. 87-149.
• Tekelioğlu, Y. (2019). Coğrafi işaretler ve Türkiye uygulamaları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 47-75.
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2024). Erişim Linki: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=42&tur=&urunGrubu=&adi, Erişim Tarihi: 24.11.2024.
• Türk Patent ve Marka Kurumu2 (2024). Erişim Linki: https://www.turkpatent.gov.tr/cografi-isaret , Erişim Tarihi: 5.12.2024.
• Uhri, A. (2016). Anadolu Mutfak Kültürü’nün Kökenleri, Ege Yayınları: İstanbul.
• Uhri, A., Solak, Ü. M. ve Albayrak, A. (2010). Hitit Mutfak Kültürüne Deneysel ve Etnoarkeolojik Bir Yaklaşım. VII. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, 1, ss. 317-334.
• Ülkera, M. (2020). Türk Mutfağının Tarihsel Gelişimi. İçinde: K. Karamustafa (Ed.), Yerelden Küresele Türk Mutfağı, Detay Yayıncılık, ss.7-24.
• Ülkerb, P. (2020). Yerel Mutfağın Uluslararasılaşmasında Yiyecek ve İçecek İşletmelerinin Rolü. İçinde: K. Karamustafa (Ed.), Yerelden Küresele Türk Mutfağı, Detay Yayıncılık, ss.7-24.
• Yılmazbilen, M. M. (2020). Ulusal ve Uluslararası Başarılı Örnekler Işığında Coğrafi İşaretlerin Etkin Yönetimi. Türk Patent Enstitsü,(Basılmamış) Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Zhang, S., & Du, B. (2023). Tracing or not: How can the supplier of geographical indication products benefit from different traceability strategies?. Computers & Industrial Engineering, 184, 109516. https://doi.org/10.1016/j.cie.2023.109516.
• Zhe, L., Jie, W., & Yuan, H. (2023). The effect of place attachment of geographical indication agricultural products on repurchase intention. Journal of Retailing and Consumer Services, 72, 103266. https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2023.103266.