Celal Bayar and Yassıda Prisoners’ of Forgiveness Reflections to The Press (1960)

Year 2025, Issue: 69, 198 - 215, 01.10.2025

Murat Akgümüş

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1608469

Abstract

Türkiye transitioned to a multi-party system with the 1946 elections. The Democratic Party, founded in 1946, came to power with the 1950 elections. The Democratic Party, which won the 1954 and 1957 elections, remained in power for ten years. Celal Bayar and members of the Democratic Party guided Turkey in the 1950s. The Democratic Party's rule ended with the May 27, 1960 Revolution. The May 27, 1960 Revolution caused Celal Bayar and former Democratic Party members, who were in power between 1950 and 1960, to be tried and punished. Celal Bayar and former Democratic Party members, who were sentenced to prison, came to the fore with their release and amnesty between 1961 and 1966. It was seen that there were many news about the release and amnesty of Celal Bayar and former Democratic Party members in the newspapers published between 1961 and 1966. Newspapers have more gave place to Celal Bayar in their pages because he was the former President. The fact that newspapers frequently mentioned Celal Bayar and former Democratic Party members has brought enactment of the amnesty law for Celal Bayar and Yassıada prisoners to the agenda. In this study, it was examined how the amnesty process of Celal Bayar and Yassıada prisoners was covered in the press. Within the scope of the study, five newspapers belonging to the years 1961-1966 were examined. In this study, where the document analysis method was used, periodicals, books, articles and electronic resources published between 1961-1966 were examined and presented in accordance with historical facts. Within the scope of the research, newspaper news was presented in chronological order. This article has been prepared to reveal the amnesty process of Celal Bayar and Yassıada prisoners.

Keywords

Prison , Amnesty , Newspaper , etc.

Celal Bayar ve Yassıada Mahkûmlarının Affının Basına Yansımaları (1966)

Abstract

Türkiye, 1946 seçimleriyle birlikte çok partili sisteme geçti. 1946 yılında kurulan Demokrat Parti 1950 seçimleriyle iktidara geldi. 1954 ve 1957 seçimlerini kazanan Demokrat Parti, on yıl iktidarda kaldı. Celal Bayar ve Demokrat Partililer, 1950’li yıllarda Türkiye’ye yön verdiler. Demokrat Parti iktidarı, 27 Mayıs 1960 Darbesi ile sona erdi. 27 Mayıs 1960 Darbesi, 1950-1960 yılları arasında iktidarda olan Celal Bayar ve eski Demokrat Partililerin yargılanıp cezalandırılmasına neden oldu. Hapis cezasına çarptırılan Celal Bayar ve eski Demokrat Partililer, 1961-1966 yılları arasında tahliyeleri ve affıyla gündeme geldi. 1961-1966 yılları arasında yayınlanan gazetelerde Celal Bayar ve eski Demokrat Partililerin serbest bırakılması ve af edilmesiyle ilgili pek çok haberin yer aldığı görüldü. Gazeteler, eski Cumhurbaşkanı olması nedeniyle Celal Bayar’a sayfalarında daha çok yer verdi. Gazetelerin sık sık Celal Bayar ve eski Demokrat Partililerden bahsetmesi, Celal Bayar ve Yassıada mahkûmları için af yasasının çıkartılmasını gündeme getirdi. Bu çalışmada Celal Bayar ve Yassıada mahkûmlarına yönelik af sürecinin basında nasıl yer aldığı incelenmiştir. Çalışma kapsamında 1961-1966 yıllarına ait beş gazete incelenmiştir. Doküman analiz yöntemin kullanıldığı bu çalışmada 1961-1966 yılları arasında yayımlanan süreli yayınlar, kitaplar, makaleler, elektronik kaynaklar, incelenerek tarihi verilere uygun olarak sunulmuştur. Araştırma kapsamında gazete haberleri kronolojik sıraya göre sunulmuştur. Bu makale Celal Bayar ve Yassıada mahkûmlarının af sürecini ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır.

Keywords

Cezaevi , Af , Gazete , vb.

Ethical Statement

Bu makalenin hazırlanırken araştırma ve yayın etiği kurallarına riayet edilmiş, makalede kullanılan kaynaklarda herhangi bir tahrifat yapılmamıştır. Bu makale için etik kurul izni alınması gerekmemektedir.

Supporting Institution

Bu makale bireysel bir araştırma neticesinde hazırlanmış olup, araştırmacılardan ve kurumlardan herhangi bir destek alınmamıştır.

Thanks

Bu makale bireysel bir araştırma neticesinde hazırlanmış olup, araştırmacı ve kurumlar için teşekkür yazısına yer verilmemiştir.

References

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivler Başkanlığı
• Adalet. (1966, Ocak 5). “Eğer af gelecek ise bir mektup bunu önleyemez!”, 1, 7.
• Adalet. (1966, Ocak 12). “Yassıda Mahkûmları Aftan Faydalanacak”, 1.
• Adalet. (1966, Ocak 28). “Yeni Af tasarısı Meclis’e Verildi”, 1, 7.
• Adalet. (1966, Mart 15). “Muhalefet Engelleme Taktiğini Terk Etmedi”, 1, 7.
• Adalet. (1966, Mayıs 7). “Vaat Edilmiş Olan Her Kanun Çıkartılacak”, 1.
• Adalet. (1966, Mayıs 29). “Af Kanunu Çıkacak”, 1, 7.
• Adalet. (1966, Temmuz.7). “Affın Şümulü Genişletilecek”, 1, 7.
• Adalet. (1966 Temmuz 12). “AP Gurubu affın kapsamını genişletiyor”, 1, 7.
• Adalet. (1966, Temmuz 12). “5 Haziran 1966’ya Kadar İşlenen Suçlar Affa Girdi”, 1, 7.
• Adalet. (1966, Temmuz 19). “20-21 Mayıs Mahkûmlarının Cezalarından 8 Yıl İndirildi. Mali Af da Kabul Edildi”, 1.
• Adalet. (1966, Temmuz 20). “Af Kanunu Müzakereleri Tamamlandı”, 1, 7.
• Adalet. (1966, Temmuz 21). “Aftan Kimler Faydalanacak”, 1, 7.
• Adalet. (1966, Temmuz 23). “Af Üzerine Düşünceler”, 1.
• Adalet. (1966, Ağustos 6). “Af Anayasa’ya Aykırı Değildir”, 1, 7.
• Adalet. (1666, Ağustos 7). “Demirel’in üçüncü basın toplantısı: İhtilalin Açtığı Yarayı Sarıyoruz”, 1.
• Adalet. (1966, Ağustos 9). “Affı Sunay Dün Sabah İmzaladı”, 1.
• Adalet. (1966, Ağustos 9). “Af Kanunu İmzalandı”, 4.
• Adalet. (1966, Ağustos 9). “Affı Sunay dün sabah imzaladı”, 1.
• Adalet. (1966, Ağustos 2). “Kendilerini Sorumsuz ve Dokunulmaz Sanan Tabii Senatörler İhanet İçindedir”, 1, 7.
• Cumhuriyet. (1963, Ocak 15). “CHP Komisyonu aflar şümulüne basın suçlarını da ithal etti”. 1.
• Cumhuriyet. (1966 Ocak 17). “Bütün Yassıada Mahkûmları Affediliyor”, 1.
• Cumhuriyet. (1966, Şubat 2). “CHP Gurubu Af Tasarısının karşısında”, 1.
• Cumhuriyet. (1966, Şubat 13). “Af Tasarısı dün Adalet komisyonunda kabul edildi”, 1.
• Cumhuriyet. (1966, Şubat 23). “Aftan Yararlanan Parlamento Üyeleri Suç İddialarını ve İsimleri Açıklıyoruz”, 1.
• Cumhuriyet. (1966, Temmuz 12). “Meclis Af Tasarısının Tümünü Dün Kabul Etti”, 1.
• Cumhuriyet. (1966, Temmuz 23). “Af konusu Üstüne. Satır: CHP af konusunda AP ile anlaşmış değildir”, 1.
• Cumhuriyet. (1966, Temmuz 21). “Affın esasları”, 1.
• Hâkimiyet. (1963, Ocak 14). “Af Konusu Koalisyon Partilerini Sarsıyor”, 1.
• Hâkimiyet. (1963, Ocak 22). “Şehrimiz Bölge Cezaevindeki Siyasi Mahkûmlar Aftan Faydalanamıyor”, 1.
• Hâkimiyet. (1963, Şubat 22). “Siyasi Af Mecliste Reddedildi”, 1.
• Hâkimiyet. (1963, Nisan 20). “Refik Koraltan, Dün İstanbul Topkapı Cezaevine Nakledildi”, 1.
• Hürriyet. (1963, Mart 23). “Bayar Serbest”, 1.
• Hürriyet. (1966, Temmuz 9). “Sunay, Celal Bayar’ı Affetti”, 1.
• Milliyet. (1960, Ekim 15). “İlk Gün: Anayasayı İhlal Kararnamesi Okundu, Köpek Davası Başladı”, 1.
• Milliyet. (1964, Kasım 8). “Celal Bayar Dün Gece Muvafakatten Tahliye Edildi”, 1, 7.
• Milliyet. (1966, Haziran 23). “Dinçer: Bayar’ın Affından Söz Etmedim”, 1, 7.
• Milliyet. (1966, Haziran 26). “CHP Bayar’ın Affı Söz Konusu Değil”, 1, 7.
• Milliyet. (1966, Temmuz 9). “Sunay, Bayar’ı Dün Affetti”, 1, 7.
• Milliyet. (1966, Temmuz 10). “Af İçin Anlaşma Olmadı”, 1, 7.
• Milliyet. (1966, Temmuz 12) “Meclis Af Tasarısının Tümünü Kabul Etti”, 1, 7.
• Milliyet. (1966, Temmuz 13). “Affın Tarihi 5 Haziran Olarak Kabul Edildi”, 1, 7.
• Milliyet. (1966, Temmuz 15). “Menderes’in Para Cezası Af Olundu”, 1.
• Milliyet. (1966, Temmuz 21). “Aftan 100 Bin Kişi Yararlanıyor”, 1.
• Milliyet. (1966, Ağustos 4). “Meclis Düne Gece Affı Kabul Etti”, 1.
• Resmi Gazete. (1962, Ekim 18). “Kanunlar, Anayasayı ihlal suçundan Yüksek Adalet Divanınca mahkûm edilenlerin cezalarının kısmen affı hakkındaki Kanun”, 8846.
• Resmi Gazete. (1963, Şubat, 23). “Kanun: Bazı Suç ve Cezaların Affı hakkında Kanun”, 1-2.
• Adalet Partisi. “Tarihimiz”. http://ap.org.tr/adalet-partisi/siyasi-tarihimiz adresinden alındı.
• Akgümüş, M. (2024). Adalet Gazetesi, Cumhuriyet Gazetesi ve Milliyet Gazetesi Ekseninde 1965 Genel Seçimleri, Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, XIV/2: 29.
• As E. 1960 İhtilali ve Sonrasında Cemal Gürsel, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, 2000. Aydemir, S. Ş. (2016). Menderes'in Dramı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Başgil, F. A. (2008). 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri, İstanbul: Yağmur Yayınları.
• Bayır, E. A. (2011). “27 Mayıs 1960 İhtilali ve Demokrat Parti’nin Tasfiyesi,” Selçuk Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 1/1: 13-27.
• Bozdağ, İ. (1991). Celal Bayar, Bir Darbenin Anatomisi 27 Mayıs İhtilali, İstanbul: Emre Yayınları.
• Celal, B. (1999). Kayseri Cezaevi Günlüğü, (hzl. Recep Bozkurt). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Demir, Ş. (2011). Düello Menderes ve İnönü, Demokrat Parti'den 27 Mayıs Darbesi'ne Olaylar, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Demirel, T. (2011). Türkiye’nin Uzun On Yılı Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Dursun, D. (2001). 27 Mayıs Darbesi, İstanbul: Şehir Yayınları.
• Gülmez, N. (2014). Celal Bayar’ın Kayseri Cezaevi’nden Tahliyelerinin Basına Yansımaları,” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 14/29: 249-282.
• İpekçi, A. ve Coşar, Ö. S. (2010). İhtilalin İç Yüzü, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İpek, D. (2024). “27 Mayıs Darbesi Öncesi Cepheleşme Hareketi: Vatan Cephesi Örneği (1958-1960),” Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33: 878.
• Kocabaş, S. (2010). 27 Mayıs 1960 Darbesine Giden Yolda Yeşilhisar Kayseri Olayları (17 Şubat – 3 Nisan 1960), İstanbul: Bayrak Yayıncılık.
• Kocabaş, S. (2011). Menderes Dönemi Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs 1960 Darbesine Giden Yol (1950 – 1960), İstanbul: Bayrak Yayıncılık.
• Metin, M. (2020). Celal Bayar’ın Kayseri Cezaevinden Tahliyeleri, Affı ve Uluslararası Af Örgütünün Bu Konudaki Çabaları,” Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 6/13: 375-394.
• Önal, T. (2017). “27 Mayıs İhtilali’nin Geride Bıraktıkları ve İnönü Hükümetleri Döneminin Önemli İç Siyasi Gelişmeleri (1961-1965)”, Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, I/1: 12, 14.
• Özkır, Y. (2013). “Hürriyet Gazetesi’nin Kimliği”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3: 67.
• Pınar, T. I. (2023). “Türkiye’de Siyasal Propaganda Araçlarının Kullanımına Bir Örnek: 27 Mayıs 1960 İnkılabı,” Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 135/266: 93-110.
• Sambur, B. Demirci, H. Dalar, M. vd. (2017). Türkiye’de Siyasal Hayat, İstanbul: Divan Kitap.
• Şahin, T. (2018). Türkiye’de Çok Partili Dönemde Sağ Merkez ve Muhafazakâr Partilerin Reklam Stratejileri: Demokrat Parti, Adalet Partisi, Anavatan Partisi, Adalet ve Kalkınma Partisi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi).
• Teknaz, A. D. M. (2023). Adalet Partisi İktidarında Türkiye (1965-1971), İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmış Doktora Tezi).
• Topçu, İ. ve Topçu A, S. (2017). “Adnan Menderes'in Yargılanması ve İdamı”, Akademik Bakış Dergisi, 61: 66-67. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivler Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, “Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar hakkında Yüksek Adalet Divanı’nca verilen şahsi hürriyetini bağlayıcı cezaların, sürekli hastalık sebebiyle affı.” Fon (F), Kutu (K), Gömlek (G), Sıra (S), Tarih (T). F: 32-29-3, K: 320, G: 29, S: 3, T: 08.07.1966.
• Yalansız, N. (2012). 27 Mayıs Darbesi Sonrası Celal Bayar ve Eski Demokrat Partililerin Türk Siyasi Hayatına Etkileri, Turkish Studies, 7/13: 2587.
• Yalansız, N. (2006). Türkiye’de Koalisyon Hükümetleri 1961-2002, İstanbul: Buke Kitapları.
• Yazıcı, T. (2015). 1946’dan Günümüze Medya ve Siyaset, İstanbul: Volga Yayıncılık.