MİMAR SİNAN'IN BEZEME DÜNYASINDA GÜNEY ETKİLİ ABLAQ TEKNİĞİNE ŞEHZADE CAMİ ÜZERİNDEN BİR BAKIŞ

Yıl 2019, Sayı: 3, 161 - 178, 30.06.2019

Mesut Gül

Öz

Mimar
Sinan, klasik Osmanlı döneminde mimarlık tarihinin bilinen en önemli
temsilcilerindedir. Mimar Sinan hakkında hazırlanan çalışmaların önemli bir
kısmı mimarlık alandandır. Sinan’ın süsleme anlayışına yönelik detaylar ise
mimari yapıları konu alan çalışmalara oranla kısıtlıdır. Mimar Sinan ilgili
yapılan yayınların sayısı, onun arka planda, özellikle detaylarda yatan
bilinmeyenlerinin araştırılması noktasında engeller oluşturmaktadır. Bu olgu,
Sinan’ın mimarlık alanındaki bilgi birikimi dışında, ortaya koyduğu süsleme
anlayışına bakışı da etkilemektedir.

Mimar
Sinan’ın Osmanlı coğrafyasının birçok bölgesinde bulunmuş olması, onun farklı
sanatsal ve kültürel etkileri gözlemlemesini mümkün kılmıştır. Yavuz Sultan
Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde İran ve Suriye’ye giden Sinan,
Suriye ve çevresindeki mimari ve süsleme repertuarını görme fırsatı
bulmuştur.  Sinan’ın güneyde gözlemlediği
süslemelerin bir türü de “ablaq” süslemelerdir. Bu tekniğin bir yansıması olan
Şehzade Camii avlu pencere alınlıklarındaki ablaq süslemelerin kökeni, kullanım
alanı ve şekli bu çalışmanın çerçevesini oluşturmaktadır. Caminin avlu pencere
alınlıklarında ablaq süslemeye yer verilen 24 pencere alınlığı incelenmiştir.
Sinan’ın eserinde kullandığı güney etkili ablaq tekniğinin yapı süsleme
programındaki yeri, kökeni ve süslemesinin değerlendirmesine yer verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Mimar Sinan, Şehzade Camii, Ablaq Tekniği, Güney Etkisi, Süsleme

Kaynakça

• Kaynakça Ahunbay, Z. (1988). Mimar Sinan Yapılarında Kullanılan Yapım Teknikleri ve Malzeme, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, 531-538. Akozan, F. (1988). Mimar Sinan’ın Hayatı, Kişiliği, Türkiyemiz, Ak Yayınları, İstanbul, (54), 38-56. Aktuğ, Kolay, İ. (1999). Batı Anadolu 14. Yüzyıl Beylikler Mimarisinde Yapım Teknikleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara. Akurgal, E. (1944). Sanat Tarihi Bakımından Sinan, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, (II, 3), 373-384. Cimilli, H. C. (1966). Türk Süsleme Sanatında 17. Yüzyıl Taş Süslemesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Çakmakoğlu, A. (1983). İstanbul Türk Mimarisinde Renkli Taş Süslemeler, Türkiyemiz, (40), 1-12. Çam, N. (2002). Mimar Sinan Camilerinde Mahalli Unsurlar, Türkler Ansiklopedisi, (12), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 111-120. Demiriz, Y. (1988). Sinan’ın Mimarisinde Bezeme, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, 465-467. Ekizler Sönmez, S. (2005). Mimar Sinan’ın Şehzade, Süleymaniye ve Selimiye Camilerindeki Birim Hücrelerden Üreyen Geometrik Desenlerin Çözümlenmeleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, İstanbul. Erçağ, B. (1991). İstanbul Şehzade Camii Restorasyonu, Vakıf Haftası Dergisi, (8), 213-228. Eriç, M. (1988). Sinan’ın 16. Yüzyıl Türk Mimarisi Malzeme Anlayışına Getirdiği Yenilikler, Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 113-121. Erkman, U. (1988). Sinan Yapılarında Yakın ve Uzak Çevre İlişkileri Üzerine Düşünceler, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, 625-630. Fırat, K. (2017). Gök, Kubbe /Boşluk Mimar Sinan, Kiptaş Yayınları, İstanbul. Gül, M. (2015). Güneydoğu Anadolu’daki İslam Mimarisinde Renkli Taşın Süsleme Amaçlı Kullanımı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Bölümü Van. Günther, H. (2011). Doğuda ve Batıda Antikitenin Yeniden Doğuşu, Sinan ve Çağı (Mimar Sinan’ı anma etkinlikleri 2010), Uluslararası Sempozyum, Kayseri, 221-236. Harmankaya, A. ve Çiçek, N. (2018). Mimar Sinan Camilerinde Sembolizm Üzerine Bir Değerlendirme, Sanat Tarihi Yıllığı, (XXVII), Ankara, 1-37. Hürel, H. (2016). Mimar Sinan’ın İstanbul’u, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları, İstanbul. Jasser, Lamia. (2002). “Suriye’de Erken Osmanlı Dönemine Ait Yapılarda Süsleme ve Bezemeler”, Türkler, (12), Ankara, 295-312. Ögel, S. (1989). Sinan’ın Eserlerinde Süsleme ve Mimarinin Bütünlüğü, 6. Vakıf Haftası¸ Türk Vakıf Medeniyeti Çerçevesinde Mimar Sinan ve Dönemi Sempozyumu¸ İstanbul¸ 347-360. Ökten, S. (2017). Osmanlı Medeniyet Yorumunda Mimar Sinan, Mimar Sinan ve Su, İstanbul, 14-21. Orman, İ. (2010). Şehzade Külliyesi, TDV İslam Ansiklopedisi, (38), İstanbul, 483-485. Rabbat, Nasser O. (1995). The Citadel of Coiro A New İnterpretation of Royal Mamluk Architecture, Brill. Ramazanoğlu, G. (1995). Mimar Sinan’da Tezyinat Anlayışı, Kültür Bakanlığı, İstanbul. Papila, A. (2006). Mimar Sinan’ın 1540-70 Yılları Arasında İstanbul’da İnşa Ettiği Camilerdeki Süsleme Programı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), MSGSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tari-hi ABD, İstanbul. Saatçi, S. (2014). Bir Osmanlı Mucizesi, Mimar Sinan, Ötüken Yayınları. Sönmez, Z. (1988). Mimar Sinan Hakkında Yazma, Belgeler, Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Sözen, M. (1975). Türk Mimarisinin Gelişimi ve Mimar Sinan, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul. Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2001). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul. Vardar, K. F. (2014). Yavuz Sultan Selim Camii Taş Süslemeleri, Art-Sanat Dergisi, (2), 101-127. Yağlı, M. B. (2010). Mimar Sinan’ın Şehzade, Süleymaniye ve Selimiye Camilerinin Tektonik Karakterlerinin Çözümlenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Anabilim Dalı, Ankara. Yenişehirlioğlu, F. (1982). XVI. Yüzyıl Osmanlı Dönemi Yapılarında Görülen Mimari Süsleme Programlarında Mimar Sinan’ın Katkısı Var Mıdır?, Mimarlık, (5/6), 29-35. https://archnet.org/authorities/1245, Erişim: 14.01.2019, 09:45.