Research Article
BibTex RIS Cite

Year 2020, Issue: 6, 137 - 164, 25.12.2020

Sabri Balta Ömer Demirbağ

Abstract

Aziz Mahmud Hüdâyî (1541-1628), who lived between the 15th and
16th centuries, is from Şereflikoçhisar. Hüdâyî pseudonym was given by his
teacher Üftâde. The line of Hüdâyî, who is a descendant of Hazrat Ali, is
descended from the line of Prophet Muhammad and is Sayyid. He is known as
sheikh, poet, sofi, reformist, theorist, author, scholar, wise, educator, pir,
master. He guided eightsultansin the Ottoman Empire. He has about 30 works.
Dîvân Theology is full of mystical wisdom and advice. A Yunus style is used
in his work written in the style of Ahmet Yesevi. Johann Wolfgang von Goethe
(1749-1832), who lived between the middle of the 18th century and the
beginning of the 19th century, was born in Frankfurt, Germany. Goethe, who
is on the agenda of many debates about his Turkish origin from his father's
side, is known as the prince of poets, the law-making genius of word and
poetry, and a polymat who has dealth with many branches of science. Goethe,
whose reputation is universally respected, is the greatest poet of the Age of
Genius and German literature. In the study, the personalities of Hüdâyî and
Goethe, who received law education, were briefly summarized and information
about both divans was presented. In addition, the general view of the political,
social, cultural and literary aspects of their time was also mentioned. The love
of God has been discussed in the poems in the divans of both personalities.

Keywords

Aziz Mahmud Hudayi Johann Wolfgang von Goethe Divan Theology

References

  • Ateş, S. Goethe’de İslam ve Kur’an Sevgisi, http://www.suleyman-ates.com/index.php?option= com_content&view=article&id=899:2013-12-15-13-30-40&catid=59:aralik-2013&Itemid=46 (erişim tarihi: 18.7.2020).
  • Aytaç, G. (1982). Goethe Der ki, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
  • Aytaç, G. (1992). Yeni Alman Edebiyatı Tarihi. Ankara: Gündoğan Yayınları.
  • Aytaç, G. (2010). Goethe. İstanbul: Say Yayınları.
  • Banarlı, N. S. (1997). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi: Cilt I, II.
  • Beşirli, M. (2001). Aydınlanma Dönemi Felsefesinin Alman Birliğinin Kurulması Sürecine Etkisi. Liberal Düşünce, 48-55.
  • Çelik, Z. (2006). Mevlana’da Akıl-Aşk İlişkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
  • Dağlar, A. (2015). Yunus ve Hafız ile Goethe ve Nüzhet Erman Dörtgeninde Ebussuud Efendi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (41), 144-153.
  • Gençdoğan, İ. (2010). Aziz Mahmud Hüdayi Divanında Dini Muhteva. Ankara Üniversitesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Goethe, J.W. (1988). West-östlicher Divan. Frankfurt am Main: İnsel Taschenbuch Verlag.
  • Güngör, Z. (2005). Aziz Mahmud Hüdayi Divanında Hz. Muhammed İmajı. Aziz Mahmud Hüdayi Uluslararası Sempozyumu Tam Metini içinde, Cilt 1 (s. 437-448).
  • Hüdayivakfı, 2020. Aziz Mahmud Hüdayi Hazretlerinin Hayatı, https://www.hudayivakfi.org/aziz-mahmud- hudayi-hazretlerinin-hayati.html (erişim tarihi:13.08.2020).
  • Işıktaş, B. (2015). Avrupa’da Devrimler Çağında Toplumsal Değişim, Kültür ve Müzik Yaşamına Dair Notlar. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 158-172.
  • İbn Arabi. (2005). İlahi Aşk. Kanık, M. (Çev.), İstanbul: İnsan Yayınları.
  • Kayaokay, İ. (2017). Kafzade Faizi’nin Aziz Mahmud Hüdayi Hakkında Yazdığı Bir Medhiyye, International Journal of Language Academy, 5(1): 40-61.
  • Kemal, N. (2020). Aziz Mahmud Hüdayi Hazretleri ve Dönemin Siyasal Ortamına Etkisi, https://hudayivakfi.org/images/download/Teblig39.pdf (08.08.2020).
  • Kılıç, M. (2017). Aziz Mahmud Hüdayi’nin Osmanlı Sultanlarıyla Edebi Münasebetleri. I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Sempozyumu Tam Metini içinde, Cilt 2: Edebiyat (s. 227-236).
  • Kuşpınar, B. (2007). Mevlana’da Akıl ve Aşk. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23 (23), 16-31.
  • Küçükbatur, Y. T. (2013). 19. Yüzyılda Türk ve Alman Toplumlarında Sosyal Yapı ve Değişim Olgusu. Atatürk Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Dergisi, 49, 415-422.
  • Lukacs, G. (2011). Goethe ve Çağı. Aydar, F.B. (Çev.), İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Özervarlı, M. S. (2005). Aziz Mahmud Hüdayi’ye Göre İlim ve Marifet. Aziz Mahmud Hüdayi Uluslararası Sempozyumu Tam Metini içinde, Cilt 1 (s. 115-119).
  • Özgü, M. (2020). Goethe ve Hafız, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/742/9470.pdf (erişim tarihi: (10.07.2020).
  • Özkan, S. (2006). Aşk ve Akıl. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Goethe, J.W. von (2009). Doğu-Batı Divanı. Özkan, S. (Çev.), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Saklı, A. R. (2012). Fransa ve Almanya’da Ulusallaşma Süreci ve Ulus Bilincinin Oluşumu. Akademik Bakış Dergisi, 32, 1-19.
  • Salihoğlu, H. (1988). Alman Edebiyatında Fırtına ve Tepke. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 199-208.
  • Salihoğlu, H. (1993). Alman Kültür Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
  • Schimmel, A. (1954). Garbın Mevlana Görüşü. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(3): 27-29. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/586321 (erişim tarihi: 8.8.2020).
  • Şahin, N. (2020). Aziz Mahmud Hüdayi Döneminde Üsküdarda Aile Hayatı ve Sosyal Yapılanmada Celvetiye Tarikatinin Yolu, https://hudayivakfi.org/images/download/Teblig45.pdf. (erişim tarihi: 08.08.2020).
  • Tatcı, M. ve Yıldız, M. (2005). Aziz Mahmud Hüdâyî Divan-ı İlahiyat. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
  • Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi. Ankara: T.T.K. Basımevi. Cilt II.
  • Wikipedia, (2020). Johann Wolfgang von Goethe. https://tr.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_ von_Goethe (erişim tarihi: 19.8.2010).
  • Yılmaz, B. (2006). Goethe ve Tasavvuf. İstanbul: Nüve Kültür Merkezi (Birinci Baskı).
  • Yılmaz, H. K. (1990). Azîz Mahmûd Hüdâyî, Hayatı-Eserleri-Tarikatı. İstanbul: Erkam Yayınları.
  • Yüceer, İ. (2005). Aziz Mahmud Hüdayi’nin Metafizik Dünyası. Aziz Mahmud Hüdayi Uluslararası Sempozyumu Tam Metini içinde, Cilt 1 (s. 121-170).

Aziz Mahmud Hüdâyî’nin Dîvân-ı İlâhîyat’ı ve Johann Wolfgang von Goethe’nin Doğu-Batı Dîvân’ında Allah Sevgisi

Year 2020, Issue: 6, 137 - 164, 25.12.2020

Sabri Balta Ömer Demirbağ

Abstract

XVI. ve XVII. yüzyıl arasında yaşamış olan Aziz Mahmud Hüdâyî
(1541-1628) Şereflikoçhisar'lıdır. Hüdâyî mahlası hocası Üftâde tarafından
verilmiştir. Hz. Ali neslinden olan Hüdâyî’nin soyu Hz. Muhammed’in soyuna
dayanmaktadır ve Seyyid’tir. Şeyh, şair, sofi, ıslahatçı, teorisyen, müellif,
âlim, eğitmen, pir, mürşit olarak bilinmektedir. Osmanlı Devletinde sekiz
padişaha rehberlik etmiştir. 30 kadar eseri vardır. Dîvân-ı İlâhiyât tasavvufi
hikmet ve nasihatlerle doludur. Ahmet Yesevi tarzında yazılan eserinde
Yunusça bir üslûp kullanılmıştır. XVIII yüzyılın ortası ve XIX. yüzyılın başları
arasında yaşayan Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) ise AlmanyaFrankfurt doğumludur. Soy bakımından, baba tarafından Türk kökenli
olduğuna dair pek çok tartışmaların gündeminde olan Goethe, şairler prensi,
söz ve şiirin kanun koyucu dehası ve pek çok ilim dalıyla uğraşmış bir hezarfen
olarak anılmaktadır. Saygınlığı evrensel çapta olan Goethe, Deha Çağının ve
Alman edebiyatının en büyük şairidir. Çalışmada, hukuk eğitimleri alan
Hüdâyî ve Goethe’nin şahsiyetleri kısaca özetlenerek, her iki divan hakkında
bilgiler sunulmuştur. Ayrıca, zamanlarının siyasi, sosyal, kültürel ve edebî
açıdan genel görünümünden de söz edilmiştir. Her iki şahsiyetin
dîvânlarındaki şiirlerinde Allah sevgisi konusu ele alınmıştır.

Keywords

Aziz Mahmud Hüdayi Johann Wolfgang von Goethe Divan-ı İlahiyat Doğu-Batı Divanı Allah Sevgisi

References

  • Ateş, S. Goethe’de İslam ve Kur’an Sevgisi, http://www.suleyman-ates.com/index.php?option= com_content&view=article&id=899:2013-12-15-13-30-40&catid=59:aralik-2013&Itemid=46 (erişim tarihi: 18.7.2020).
  • Aytaç, G. (1982). Goethe Der ki, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
  • Aytaç, G. (1992). Yeni Alman Edebiyatı Tarihi. Ankara: Gündoğan Yayınları.
  • Aytaç, G. (2010). Goethe. İstanbul: Say Yayınları.
  • Banarlı, N. S. (1997). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi: Cilt I, II.
  • Beşirli, M. (2001). Aydınlanma Dönemi Felsefesinin Alman Birliğinin Kurulması Sürecine Etkisi. Liberal Düşünce, 48-55.
  • Çelik, Z. (2006). Mevlana’da Akıl-Aşk İlişkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
  • Dağlar, A. (2015). Yunus ve Hafız ile Goethe ve Nüzhet Erman Dörtgeninde Ebussuud Efendi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (41), 144-153.
  • Gençdoğan, İ. (2010). Aziz Mahmud Hüdayi Divanında Dini Muhteva. Ankara Üniversitesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Goethe, J.W. (1988). West-östlicher Divan. Frankfurt am Main: İnsel Taschenbuch Verlag.
  • Güngör, Z. (2005). Aziz Mahmud Hüdayi Divanında Hz. Muhammed İmajı. Aziz Mahmud Hüdayi Uluslararası Sempozyumu Tam Metini içinde, Cilt 1 (s. 437-448).
  • Hüdayivakfı, 2020. Aziz Mahmud Hüdayi Hazretlerinin Hayatı, https://www.hudayivakfi.org/aziz-mahmud- hudayi-hazretlerinin-hayati.html (erişim tarihi:13.08.2020).
  • Işıktaş, B. (2015). Avrupa’da Devrimler Çağında Toplumsal Değişim, Kültür ve Müzik Yaşamına Dair Notlar. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 158-172.
  • İbn Arabi. (2005). İlahi Aşk. Kanık, M. (Çev.), İstanbul: İnsan Yayınları.
  • Kayaokay, İ. (2017). Kafzade Faizi’nin Aziz Mahmud Hüdayi Hakkında Yazdığı Bir Medhiyye, International Journal of Language Academy, 5(1): 40-61.
  • Kemal, N. (2020). Aziz Mahmud Hüdayi Hazretleri ve Dönemin Siyasal Ortamına Etkisi, https://hudayivakfi.org/images/download/Teblig39.pdf (08.08.2020).
  • Kılıç, M. (2017). Aziz Mahmud Hüdayi’nin Osmanlı Sultanlarıyla Edebi Münasebetleri. I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Sempozyumu Tam Metini içinde, Cilt 2: Edebiyat (s. 227-236).
  • Kuşpınar, B. (2007). Mevlana’da Akıl ve Aşk. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23 (23), 16-31.
  • Küçükbatur, Y. T. (2013). 19. Yüzyılda Türk ve Alman Toplumlarında Sosyal Yapı ve Değişim Olgusu. Atatürk Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Dergisi, 49, 415-422.
  • Lukacs, G. (2011). Goethe ve Çağı. Aydar, F.B. (Çev.), İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Özervarlı, M. S. (2005). Aziz Mahmud Hüdayi’ye Göre İlim ve Marifet. Aziz Mahmud Hüdayi Uluslararası Sempozyumu Tam Metini içinde, Cilt 1 (s. 115-119).
  • Özgü, M. (2020). Goethe ve Hafız, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/742/9470.pdf (erişim tarihi: (10.07.2020).
  • Özkan, S. (2006). Aşk ve Akıl. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Goethe, J.W. von (2009). Doğu-Batı Divanı. Özkan, S. (Çev.), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Saklı, A. R. (2012). Fransa ve Almanya’da Ulusallaşma Süreci ve Ulus Bilincinin Oluşumu. Akademik Bakış Dergisi, 32, 1-19.
  • Salihoğlu, H. (1988). Alman Edebiyatında Fırtına ve Tepke. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 199-208.
  • Salihoğlu, H. (1993). Alman Kültür Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
  • Schimmel, A. (1954). Garbın Mevlana Görüşü. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(3): 27-29. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/586321 (erişim tarihi: 8.8.2020).
  • Şahin, N. (2020). Aziz Mahmud Hüdayi Döneminde Üsküdarda Aile Hayatı ve Sosyal Yapılanmada Celvetiye Tarikatinin Yolu, https://hudayivakfi.org/images/download/Teblig45.pdf. (erişim tarihi: 08.08.2020).
  • Tatcı, M. ve Yıldız, M. (2005). Aziz Mahmud Hüdâyî Divan-ı İlahiyat. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
  • Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi. Ankara: T.T.K. Basımevi. Cilt II.
  • Wikipedia, (2020). Johann Wolfgang von Goethe. https://tr.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_ von_Goethe (erişim tarihi: 19.8.2010).
  • Yılmaz, B. (2006). Goethe ve Tasavvuf. İstanbul: Nüve Kültür Merkezi (Birinci Baskı).
  • Yılmaz, H. K. (1990). Azîz Mahmûd Hüdâyî, Hayatı-Eserleri-Tarikatı. İstanbul: Erkam Yayınları.
  • Yüceer, İ. (2005). Aziz Mahmud Hüdayi’nin Metafizik Dünyası. Aziz Mahmud Hüdayi Uluslararası Sempozyumu Tam Metini içinde, Cilt 1 (s. 121-170).
There are 35 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Araştırma Makaleleri
Authors

Sabri Balta 0000-0002-7357-0560

Ömer Demirbağ 0000-0003-4202-8397

Publication Date December 25, 2020
Submission Date September 14, 2020
Published in Issue Year 2020 Issue: 6

Cite

APA Balta, S., & Demirbağ, Ö. (2020). Aziz Mahmud Hüdâyî’nin Dîvân-ı İlâhîyat’ı ve Johann Wolfgang von Goethe’nin Doğu-Batı Dîvân’ında Allah Sevgisi. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi(6), 137-164.
 Download Cover Image