Gelibolulu Mustafa Âlî'nin Riyâzü's-Sâlikîn Mesnevisindeki Aşk Mefhûmu

Yıl 2022, Sayı: 9, 61 - 74, 10.07.2022

Ömer Suat İnan

https://doi.org/10.55089/yyuvasad.1023412

Öz

Gelibolulu Mustafa Âlî, Osmanlı Devleti’nin 16. asrında yaşamıştır. Mustafa Âlî, kendi döneminin hem siyasî hem de müellif kimliğine sahip önemli simalarındandır. Devletin çeşitli kademlerinde vazifeler üstlenmiştir. Hamse sahibi olmak, Klasik Türk şiirinde şairler tarafından övünç kaynağı olarak kabul edilmektedir. Hamse, bir şair tarafından kaleme alınan ve beş farklı mesneviden oluşan külliyâttır. Mustafa Âlî de Türk Edebiyatında hamse sahibi olan önemli edebî şahsiyetlerden biridir. Edebiyat, tarih, fıkıh, mantık, tasavvuf ve maliye gibi pek çok alanda çeşitli eserler kaleme almıştır. Kaleme aldığı beş mesnevisinden biri olan Riyâzü's-Sâlikîn, dinî-tasavvufî muhteva içerikli bir eserdir. Türk İslam Edebiyatı sahasında kaleme alınan eserlerin nihâî noktası İlahî aşktır. Bu çalışmada da Mustafa Âlî’nin Riyâzü's-Sâlikîn adlı mesnevisinde yer alan ve İlahî aşk temasının işlendiği beyitlerin şerhi üzerinde durulmuştur. Çalışmanın başlangıcında ilkin müellifin hayatı hakkında bilgiler sunulmuştur. Hayatı ile ilgili bilgi verilmesinin ardından aşk mefhûmunun tasavvuftaki yeri ve önemi incelenmiştir. Aşkın tasavvuf dünyasındaki mahiyeti ve İslamî literatürde aşkın, İlahî ve beşerî olmak üzere iki farklı tanımının olduğu ve çalışmamızda İlahî aşkın üzerinde durulduğu belirtilmiştir. Riyâzü's-Sâlikîn mesnevisinin kısaca tanıtımı yapıldıktan sonra çalışmamızın esas konusunu oluşturan bölüme geçilmiştir. Bu bölümde Riyâzü's-Sâlikîn mesnevisindeki aşk mefhûmunun geçtiği beyitler tespit edilerek aşk ve aşk ile ilişkilendirilen mefhûmların eserde işleniş biçimi üzerine bir inceleme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Gelibolulu Mustafa Âlî, Riyâzü, Tasavvuf, Aşk Mefhûmu.

Kaynakça

• Arslan, M. ve Aksoy, İ. H. (1998). Riyâzü’s-Sâlikîn. Sivas: Dilek Matbaacılık.
• Arslan, M. ve Aksoy, İ. H. (2007) Riyâzü’s-Sâlikîn. T. C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler Ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. Erişim: https://docplayer.biz.tr/4680476-Gelibolulu-mustafa-ali-riyazu-s-salikin-hzl-doc-dr-mehmet-arslan-i-hakki-aksoyak.html
• Ateş, S. (2014).Yunus’ta İlahî Aşk. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. Tam Metini İçinde (s. 55-111).
• Baltacı, H. (2014). Aşkın Kazandığı Tasavvufî Muhteva: Ahmed Gazzâlî, Baklî ve Irâkî Çizgisi. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (34), 23-44.
• Baltacı, H. (2013). “Saf Aşkın Üstadı”: Ahmed Gazzalî ve Tasavvuf Anlayışı. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 19-20.
• Ertaş, K. (2013). Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Hayatı ve Eserleri. The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS) 6 (3), 191-211.
• Fazlıoğlu, İ. (2015). Fuzulî Ne demek İstedi?. (İkinci Baskı). İstanbul: Papersense Yayınları.
• Gürer, B. (2017). Ahmed Yesevî'nin Dîvân-ı Hikmet'i Ekseninde Tasavvufi Düşüncede İlahi Aşk. Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi (80), 17-20.
• İbn Arabî, M. (2017). İlâhî Aşk, Kanık, M. (Çev.), (19. Baskı) İstanbul: İnsan Yayınları.
• Pala, İ. (2015). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. (26. Basım ) İstanbul: Kapı Yayınları.
• Uludağ, S. (1991) Aşk. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt., 4, ss. 11-17). İstanbul: TDV Yayınları.
• Uludağ, S.(1911) Ârif. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 3, ss. 361-362). İstanbul: TDV Yayınları.
• Uludağ, S. (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. (2. Baskı) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Uzun, M. (1991) Aşk ( Edebiyat, Kültür ve Sanat ). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 4, ss. 18-21). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yalsızuçanlar, S.ve Birgül, M. F. (2015). Aşkın Halleri. (5. Baskı)i İstanbul: Sufi Kitap.