Kastamonu’daki Altı Adet Tarihi Yapının Kalem İşlerinin Dokuma Örnekleri İle Karşılaştırılması

Yıl 2022, Sayı: 10, 33 - 50, 31.12.2022

Noyan Güven , Muhammet Bilgen

https://doi.org/10.55089/yyuvasad.1196029

Cited By: 1

Öz

Türkler ilk çağlardan itibaren günlük ihtiyaçlarını karşılamak için ürettikleri kullanım eşyalarını gelişen beğeni algısı ile toplumun ortak kültürel dili olarak bezemeci bir anlayışla sanat eserine dönüştürmeyi başarmışlardır. Türk sanatı çeşitleri hangi malzemeyle yapılırsa yapılsın geçmişin izlerini barındırarak, hem farklı kültürlerle olan ilişkiler neticesinde etkileşime girerek hem de farklı sanat dallarından etkilenerek, günün beğenileri doğrultusunda, yeniden yorumlanmıştır. Türkiye’de yer alan Tarihi yapılardaki kalem işlerini yapan sanatkârların başta Türk kültürü ve sanatlarından etkilenerek eserlerini tasarladığı açıktır. Bunun yanı sıra dönemin sanat anlayışı, yöre halkının kültürü, inanç sistemi, sosyoekonomik durumu, bölgenin iklim ve coğrafi özellikleri gibi birçok durum da tasarımlarda belirleyici olarak önemli rol oynar. Bu çalışmada Kastamonu’ya bağlı köylerde bulunan üç adet dini, üç adet sivil olmak üzere altı adet tarihi yapının kalem işlerinin motif ve kompozisyon düzenleri dokuma kültürümüzde yer alan motif ve kompozisyon düzenleri ile karşılaştırılmıştır. Bezeme kültürünün farklı malzemeler üzerine uygulanırken bile kökenlerine bağlı kalarak bir bütünlük arz ettiği örnekler üzerinden gidilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Karşılaştırma ve açıklamalar yapılırken yapılardaki kalem işleri detaylı incelenerek çekilen fotoğraflar ve dokuma kültürümüze ait örneklerin (halı-kilim dokumalarının) yayımlanmış kaynaklardaki görselleri kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kalem işi, Desen, Bezeme, Dokuma, Halı, Kilim

Kaynakça

• Acar, H. (1995). Tarihte Kastamonu (Birinci Baskı). Mavi ofset ve Tipo Matbaacılık.
• Aksel, M. (2010). Anadolu Halk Resimleri (2. Baskı). Kapı Yayınları.
• Arık, R. (1988). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Aslanapa, O. (2005). Türk Halı Sanatının Bin Yılı. İnkılap Kitabevi.
• Aslanapa, O. (1987). Türk Halı Sanatı. Erdem. 3 (7) . 99-110.
• Bağcı, S. Çağman, F. Renda, G. Tanındı, Z. (2006). Osmanlı Resim Sanatı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Başkan, S. (2014). Başlangıcından Cumhuriyet Dönemine Kadar Türklerde Resim. T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Baysal, A. F. (2017). Türk Tezyinat Sanatında Kalem İşleri. Palet Yayınları.
• Bilgen, M. (2010). Bazı Tarihi Yapılar Örneğinde Türkiye’de Sıva Üstü Kalem İşlerinin Korunması (Sorunlar – Çözüm Önerileri). [Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Bilgen, M. ve Güven, İ. M. V. (2020). Daday Elmayazı Köyü Camii Kalem İşleri ve Mevcut Korunma Durumu Üzerine Bir Değerlendirme. Journal of Humanities and Tourism Research 10 (4). 835-853. http://dx.doi.org/10.14230/johut913
• Demiriz, Y. (1999). Osmanlı Kalem İşleri. Osmanlı 11. 297-304. Yeni Türkiye Yayınları.
• Erbek, G. (1995). Anatolian Kilims 1.T.C. Kültür Bakanlığı.
• Erdoğdu, A. (2007). İlimiz Kastamonu ve Karadeniz Bölgesi (2. Baskı). Kastamonu Belediye Başkanlığı.
• Gündoğdu, H. (2008) Tarihi Türk Halıcılığı H.C. GÜZEL, S. Koca ve K. Çicek (Ed.), Türkler Ansiklopedisi. 305-321. Yeni Türkiye Yayınları.
• Güven, İ. M. V. ve Bilgen, M. (2020). Kastamonu (Daday) Ertaş Köyü Camii Kalem İşleri ve Mevcut Korunma Durumu. Journal of Humanities and Tourism Research 10 (4). 901-918. http://dx.doi.org/10.14230/johut917
• Hatipoğlu, O. (2007). 18. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem İşi Tezyinatı. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İrez, F. (1990). Topkapı Sarayı Harem Bölümü’ndeki Rokoko Süslemenin Batılı Kaynakları. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık-4, 21 – 54.
• İrteş, M. S. (1985). Kalem İşlerimizin Bugünü ve Yarını. Türkiye’de Sanatın Bugünü ve Yarını (Tebliğler). 425-432. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları No:1.
• İrteş, M. S. (1982). Süsleme Sanatımız- Kalem İşlerimiz ve Teknikleri. Kök (20-21-22). 47-51.
• Küçük, N. (2010). Gelenekten Geleceğe Kastamonu. Ankara Ofset.
• T.C. Kültür Turizm Bakanlığı. (2006). Turkish handwoven carpets (Catalog 1). DÖSİM Yayınları.
• Tekinalp, P.Ş. (2002). Batılılaşma Dönemi Duvar Resmi. Türkler XV. 718-730..
• Turan, R. (1988). Selçuklular Döneminde Kastamonu. Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu Tebliğler. Ayyıldız Matbaası. 1- 6.
• Tüfekçioğlu, A. Gümüş, İ. (2016). Geç Dönem Osmanlı Mimarisi Duvar Resimlerinde Bazı Dokuma Tasviri Örnekleri ve Düşündürdükleri. Arış (Geleneksel Türk Sanatları Dergisi). 12. 19-29.
• Türktaş, Z. ve Demirtaş-Günel, N. (2020). Artvin Şavşat “cami tasvirli” duvar kilimleri. Arış Dergisi, (17), 102-119 . DOI: 10.34242/akmbaris.2020.142
• Umar, B. (2007). Paphlagonia Bir Tarihsel Coğrafya Araştırması ve Gezi Rehberi. İnkılâp Kitabevi.
• Yılmaz, C. (1991). Tezyinat Restorasyonu, Örnekler ve Karşılaşılan Sorunlar. Vakıf Haftası Dergisi (8). 275-289.
• Yurteri, S. ve Ölmez, F. N. (2007, Eylül 10-15). Türk Dokumalarında Ağaç Motifi. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Maddi Kültür Bildiriler Kitabı. 1. Cilt. 1445-1470.
• Yücel, Y. (1991). Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar I. (2. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yücel, Y. (2018). Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar I. (3. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.