OKULLARDA ADİL OLMAYAN UYGULAMALAR ve ETKİLERİ

Yıl 2011, Sayı: 16, 66 - 85, 01.06.2011

Habib Özgan , Fatih Bozbayındır

Öz

Bu çalışmanın amacı; okullardaki adil olmayan uygulamaları ve etkilerini ortaya kaymaktır. Bu araştırma okullarda etkili bir örgütsel davranışın gelişimine katkı sağlaması açısından önemlidir. Bu araştırma nitel bir araştırmadır. Araştırma nitel araştırma desenlerinden durum çalışmasıdır. Çalışma grubu 2009–2010 eğitim-öğretim yılında Gaziantep il merkezindeki genel ve mesleki ortaöğretim okullarındaki 35 öğretmenden oluşmaktadır. Veriler görüşme yönetimi ile toplanmıştır. Veriler betimsel ve içerik analizi yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin analizinde nitel veri analiz programından (NVivo8) yararlanılmıştır. Bu araştırmada yöneticilerin öğretmenlere işlemsel, etkileşimsel ve dağıtımsal adalet boyutlarında adil olmadıkları; yöneticilerin ödüllendirme, ders programı, karar alma sürecine katılma, görevlendirme, kurallar ve cezalar, nöbet yerleri, ilişkiler, sevk ve izin ve sicil notu vermede adil olmadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Adil olmayan uygulamalar öğretmenlerin; performans, iş doyumu, bağlılık, güven, motivasyon, moral, verim ve ilişkilerini olumsuz etkilemektedir. Adil olmayan uygulamalar öğretmenlerde stres, çatışma, değersizlik, tükenmişliğe neden olmaktadır. Yöneticilere, işlemlerin yürütülmesinde, çıktıların dağıtılmasında ve ilişkilerde adil davranmaları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Adalet, Öğretmen, Yönetici, Adil Olmayan Uygulamalar ve Etkileri

Unfair Applications and Their Effects in Schools

Öz

This study aims to reveal unfair applications and their effects in schools. This research is significant in terms of contribution to the development of an effective organizational behaviour in schools. It is a qualitative research. The research is a case study from the qualitative research patterns. Working group consists of 35 teachers teaching in high and vocational high schools in Gaziantep in the academic year of 2009-2010. Data was collected by interview method, and analysed by using descriptive and content analysis method. Qualitative data analyse program (NVivo8) was used to analyse the data. It is referred from the research that administrators are not fair with teachers from the point of operative, transactional analysis and distributive justice. In addition, they are not fair regarding timetable, granting an award, including the teachers in decision-making process, commissioning, rules and punishment, post, relationships, dispatching and permission, and grading record registry. The unfair applications affect teachers’ performance, job satisfaction, commitment, confidence, motivation, relationship and productivity negatively. The unfair applications cause stress, conflict, unworthiness, and fatigue for teachers. It is recommended that administrators treat fairly with carrying out operations, distributing outputs, and relationships.

Anahtar Kelimeler

Justice, Teacher, Administrator, Unfair Applications and Their Effects

Kaynakça

• Altınkurt, Y. (2010). Yönetimde Yeni Yaklaşımlar, H.B. Memduhoğlu ve K. Yılmaz (ed.) Örgütsel Adalet (275-290). Ankara: Pegem Akademi.
• Aryee, S., Budwar, P. S., & Chen, Z. X. (2002). Trust As A Mediator of The Relationship Between organizational Justice and Work Outcomes: Test Of A Social Exchange Model. Journal of Organizational Behavior, 23, 267–285.
• Atalay, İ. (2005). “Örgütsel Vatandaşlık ve Örgütsel Adalet.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Atalay, D. D. (2007). “Denklik Duyarlılığı Açısından Algılanan Örgütsel Adalet - Örgütsel Bağlanma İlişkisi.” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aykut, S. (2007). “Örgütsel Adalet, Birey-Örgüt Uyumu ile Çalışanların İşle İlgili Tutumları.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi Teknikler ve Örnek Çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Chen, G.& Tjosvold, D. (2002). Conflict Management and Team Effectiveness in China: The Mediating Role of Justice. Asia Pacific Journal of Management, 19, 557–572.
• Çakmak, K.Ö. (2005). “Performans Değerlendirme Sistemlerinde Örgütsel Adalet Algısı ve Bir Örnek Olay Çalışması.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• DeConinck, B. J. & Stilwell, C.D. (2004). Incorporating Organizational Justice, Role States, Pay Satisfaction and Supervisor Satisfaction in A Model of Turnover Intentions. Journal of Business Research, 57, 225–231.
• Dessler, G. (1999). How to Earn Your Employees’ Commitment. The Academy of Management Executive, 13(2), 58-67.
• Dilek, H. (2005). “Liderlik Tarzlarının Ve Adalet Algısının; Örgütsel Bağlılık, İş Tatmini ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkilerine Yönelik Bir Araştırma.” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, İzmit.
• Doğan, A. (2008). “İlköğretim Kurumlarında Örgütsel Adaletin Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Eker, G. (2006). “Örgütsel Adalet Algısı Boyutları ve İş Doyumu Üzerindeki Etkileri.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gürpınar, G. (2006). “An Empirical Study of Relationships Among Organizational Justice, Organizational Commitment, Leader-Member Exchange, and Turnover Intention.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Graduate Institute Of Social Sciences. İstanbul.
• Hubbell, A. P., & Chory-Assad, R. M. (2005). Motivating Factors: Perceptions of Justice and Their Relationship with Managerial and Organizational Trust. Communication Studies, 56, 47-70.
• İşbaşı, J. Ö. (2000). “Çalışanların Yöneticiye Duydukları Güvenin ve Örgütsel Adalet Algılarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Oluşumundaki Rolü: Bir Turizm Örgütünde Uygulama” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Karaeminoğulları, A. (2006). “Öğretim Elemanlarının Örgütsel Adalet Algıları ile Sergiledikleri Üretkenliğe Aykırı Davranışlar Arasındaki İlişki ve Bir Araştırma.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Nam, D. (2008). “Güven Ve Örgütsel Adaletin Beklenti Ötesi Özyeterlilik Davranışına Etkisi (Arma Filtre San. Ve Tic. A.Ş. Örneği).” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Öner, Z. H. (2008). “The Mediating Effect of Organızatıonal Justice: Moderating Roles of Sense Of Coherence And Job Complexıty on The Relationship Between Servant Leadership, and Work Engagement.” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özgan, H. (2006). “İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Çatışma Yönetimi Stratejilerinin İncelenmesi.” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitisü, Gaziantep.
• Özdevecioğlu, M. (2003). Algılanan Örgütsel Destek ile Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma, Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F.Dergisi, 18(2), 113 -130.
• Özkan, Y. (2005). “Örgütsel Sosyalleşme Sürecinin Öğretmenlerin Örgüte Bağlılıklarına Etkisi (Ordu İli Örneği).” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Öztürk, P. (2008). “An Empırıcal Study Of Relatıonshıps Between Organızatıonal Justıce And Organızatıonal Commıtment In Publıc Health Care Companıes In Istanbul.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Pirali, J. (2007). “The Influence of Job Satisfactıon, Organizational Commitment, and Perceptions of Organızatıonal Justice on Organizational Citizenship Behavior in Turkish Education Sector.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Polat, S. (2007). “Ortaöğretim Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet Algıları,Örgütsel Düzeyleri ile Örgütsel Vatandaşlık Arasındaki İlişki” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kocaeli.
• Sayın, U. (2009). “İşletmelerde Algılanan Örgütsel Adalet ve İş Tatmini Arasındaki İlişkide Bir Aracı – Bir Uygulama.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Söyük, S. (2007). “Örgütsel Adaletin İş Tatmini Üzerine Etkisi ve İstanbul İlindeki Özel Hastanelerde Çalışan Hemşirelere Yönelik Bir Çalışma.” Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tan, Ç. (2006). “İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Örgütsel Adalet Konusundaki Algıları.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Tang, T. L.-P.,&Sarsfield Baldwin, L. J.(1996). Distributive and Procedural Justice as Related to Satisfaction and Commitment. Advanced Management Journal, 61(3),25-31.
• Türk Dil Kurumu. [Online]: http://tdkterim.gov.tr/bts/?kategori=veritbn&kelimesec=2940 adresinden 01 Temmuz 2010 tarihinde indirilmiştir.
• Töremen, F. (2001). Öğrenen Okul. Ankara: Nobel Yayınları.
• Yerlikaya, A. (2008). “İş Yerlerindeki Örgütsel Adalet Algısının Duygular Üzerindeki Etkisi.” Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Yıldırım, F. (2002). Çalışma Yaşamında Örgüte Bağlılık ve Örgütsel Adalet İlişkisi.” Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yürür, S. (2005). “Ödüllendirme Sistemi ile Örgütsel Adalet Arasındaki İlişkilerin Analizi ve Bir Uygulama.” Yayımlanmamış Doktora Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Yürür, S. (2008). “Örgütsel Adalet ile İş Tatmini ve Çalışanların Bireysel Özellikleri Arasındaki İlişkilerin Analizine Yönelik Bir Araştırma.” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 295-312.