GELİŞİMSEL AÇIDAN ÖLÜM KAVRAMI

Yıl 2009, Sayı: 13, 151 - 165, 01.12.2009

Sevgi Sezer Pelin Saya

Öz

İnsanın kendini ve dünyayı anlama çabası, sadece meraktan değil daha çok, varlığını sürdürme ihtiyacından kaynaklanmıştır. Bireyin varlığının devamlılığını anlaması, her gelişim döneminde en temel amacıdır ve yok oluş kabul edilmesi zor bir durumdur. Dolayısıyla, farklı gelişim dönemlerinde ölümün bireye açıklanma biçimi önem kazanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, farklı bakış açılarından ölüm kavramını incelemek, gelişim döneminin özelliklerine göre bu kavramın algılanışı ve bu konuda yapılmış araştırmaları ortaya koymaktır. Gelişimsel açıdan ölüm kavramının anlaşılması, deprem, terör ve giderek artan şiddet olaylarına sahne olan Türkiye’de, özellikle çocuk ve ergenler olmak üzere, bireylerin bu olaylardan etkilenme durumunu anlamak açısından önemlidir. Buna ek olarak, bu çalışmanın kaybın birey üzerindeki olumsuz etkilerini azaltma ve sağaltım çalışmalarına ışık tutabileceği umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gelişim, ölüm kavramı, varoluş.

Death Concept from Developmental View

Öz

Mans struggle to understand himself and the world around him was not only sourced from curiosity but also from the need to continue his existence. An individual's main aim in every developmental level is to understand his own continuity. Besides; extinction is a difficult concept to be accepted. Therefore, the method of explaining death to an individual is very important on every developmental level. The aim of this study is to investigate death from different perspectives and display different perceptions of death concept according to developmental levels and the studies conducted about it. Understanding concept of death from a developmental view in Turkey in which earthquakes, terrorism and increasing violence is very important, and understanding the effects of these events on people, especially in children and adolescents is also noticeable. Additionally, this study is hoped to be crucial to enlighten treatment practices and decreasing the negative effects of loss on individual

Anahtar Kelimeler

Development, death concept, existence.

Kaynakça

• Bjorklund, D.F. (2000) Children thinking: Developmental function and individual differences (3rd Ed.). Belmont, C.A. Wadsworth Press.
• Bryer, K. B. (1979). The Amish way of death: A study of family support systems. American Psychologist, 34(3), 255-261.
• Corey, G. (1990). Theory and practice of counseling and psychotherapy (3rd Ed.) Pacific Grove, California: Brooks/Cole Publishing Company.
• Cotter, R. P. (2003). High risk behaviors in adolescence and their relationship to death anxiety and death personifications. Omega: Journal of Death & Dying, 47(2), 119-137.
• Çevik, Ş. (2002). “Ergenlerde Ölüm Düşüncesi ve Ölüm Ötesi ile İlgili Dini İnançlar.“ Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Diggory J. C. & Rothman, D. Z. (1961). Values destroyed by death. Journal of Abnormal and Social Psychology, 63(1),205-210.
• Dunning, S. (2006). As a young child’s parent dies: Conceptualizing and constructing preventive interventions. Clinical Social Work Journal, 34(4), 499-514.
• Ekşi, A. (1999). Çocuklarda Ölüm Algısı ve Terminal Dönemde Hasta Çocuk, Ben Hasta Değilim. İstanbul. Nobel Tıp Kitabevleri, 476-498.
• Elkind, D. (1967). Egocentrism in adolescence. Child Development, 38(4), 1025-1034.
• Erden, G. (2000) Çocuklarda Yas ve Acıyla Baş Etmede Yardım. Türk Psikoloji Bülteni, 76, 16- 17.
• Erdoğan, A. & Karaman, M.G. (2008). Kronik ve Ölümcül Hastalığı Olan Çocuk ve Ergenlerde Ruhsal Sorunların Tanınması ve Yönetilmesi. Anatolian Journal of Psychiatry. 9, 244-252.
• Feifel, H. & Branscomb, A.B. (1973). Who’s afraid of death? Journal of Abnormal Psychology, 81(3), 282-288.
• Frankl, V. E. (1996). Duyulmayan anlam çığlığı-Psikoterapi ve Hümanizm. (Çev: S. Budak). Ankara: Öteki Yayınevi (Özgün kitap 1978 yılında yayımlandı).
• Freud, S. (1999). Sanat ve Edebiyat. (Çev: E. Kapkın, A.T. Kapkın). İstanbul: Payel Yayınevi. (Özgün kitap 1990’da yayınlandı).
• Fromm, E. (1995). Sahip Olmak ya da Olmak. (Çev: A. Arıtan). İstanbul: Arıtan Yayınevi. (Özgün kitap 1976 yılında yayımlandı).
• Geçtan, E. (1990). Varoluş ve Psikiyatri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gibbs, H. W. & Achterberg-Lawlis, J. (1978). Spritual values and death anxiety: Implications for counseling with terminal cancer patients. Journal of Counseling Psychology, 25(6), 563-569.
• Glass, J. C. & Knott, E. S. (1982). An Analysis of the Effectiveness of a Lesson Series on Death and Dying in Changing Adolescents' Death Anxiety and Attitudes toward Older Adults. North Carolina State Univ., Raleigh. Dept. of Adult and Community Coll. Education. Publication Type: Reports/Research.
• Göka, E. (1997). Varoluşun Psikiyatrisi, Ankara: Vadi Yayınları.
• Gudas, LJ, Koocher, GP & Wypij D. (1991). Perceptions of medical compliance in children and adolescents with cystic fibrosis. Journal of Developmental Behavior Pediatry. 12, 236-242.
• Heidegger, M. (2001). Zaman ve Varlık Üzerine. (Çev: D. Kanıt). Ankara: A Yayınevi (Özgün kitap 1972’de yayımlandı).
• İsen, G.B. (1995). “Saldırganlık Kuramları ve Basında Cinayet Haberleri.” Yayınlanmamış doktrora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kierkegaard, S. (2009). Kaygı Kavramı. (Çev: T. Armaner). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Özgün kitap 1844’de yayımlandı).
• Kirkpatrick, L. A. & Navarette, C. D. (2006). Reports of my death anxiety have been greatly exagerrated: A critique of terror management theory from an evolutionary perspective. Psychology Inquiry, 17(4), 288-298.
• Koç, M. (2002). Gelişim Psikolojisi Açısından Yaşlılık Döneminde Ruhsal Gelişim, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 287-304.
• Koç, M. (2004). Yaşlılık Döneminde Ölüm Ötesi Psikolojisi Üzerine Bir Alan Araştırması, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(1), 203-228.
• Koçanoğlu, A. (2005). “Personal Meanings of Death and Religiosity as Predictors of Death Anxiety and Death Fear of University Students.” Yayımlanmamış doktora tezi, Orta Doğu
• Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Madnawat, A. V. & Kachawa, P. S. (2007). Age, gender, and living circumstances discriminating older adults on death anxiety, Death Studies, 31(8), 763-769.
• Meb-Unicef (2001). Çocuklar ve Felaket (Toparlanma Tekniklerinin Öğretilmesi El Kitabı) Psikososyal Okul Projesi, Ankara: MEB Yayını.
• Orbach, I. & Glaubman, H. (1979). Children’s perception of death as a defensive process. Journal of Abnormal Psychology. 88(6), 671-674.
• Osarchuk, M. & Tatz, S. J. (1973). Effect of induced fear of death on belief in afterlife. Journal of Personality and Social Psychology, 27(2), 256-260.
• Peseschkian, N. (2002). Günlük Yaşamın Psikoterapisi, (Çev: K. Toksöz) İstanbul: Beyaz Yayınları. (Özgün kitap 1986’da yayımlandı). Ed. Doç. Dr. Hürol Fışıloğlu.
• Rosenthal, N.R. (1980) Adolescent death anxiety: The effect of death education. Education, 101(1), 95-101.
• Saler, L. S. & Skolnick, N. (1992). Childhood parental death and depression in adulthood: Roles of surviving parent and family environment. American Journal of Orthopsychiatry, 62(4), 504-516.
• Sezer, S. & Eryılmaz, A. (28 Kasım-1 Aralık 2006). Ergenlik Döneminde Ölüm Olgusu. I. Ulusal Adolesan Sağlığı Kongresi’nde sunulmuş poster, Ankara.
• Slaughter, V. (2005). Young children’s understanding of death. Australian Psychologist, 40(3), 179-186.
• Slaughter, V. & Griffiths, M. (2007). Death understanding and fear of death in young children. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 12(4), 525-535.
• Spinetta, J.J. (1974). The dying child’s awareness of death. Psychological Bulletin, 81(4), 256- 260.
• Şenol, C. (1989). “Ankara ilinde kurumlarda yaşayan yaşlılarda ölüme ilişkin kaygı ve korkular.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tanhan, F. & Arı, F. (2006). Üniversite Öğrencilerinin Ölüme Verdikleri Anlam ve Öğrenim Gördükleri Program Açısından Ölüm Kaygısı Düzeyleri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 34-43.
• Thalbourne, M. A. (1996). Belief in life after death: Psychological origins and influences. Personality and Individual Differences, 21(6), 1043-1045.
• Turgay, M. (2003). “Ölüm Korkusu ve Kişilik Yapısı Arasındaki İlişki.” Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul.
• Walker, G. & Maiden, R. (09-12 Nisan 1987). Lifespan Attitudes toward Death. Paper presented at the Annual Meeting of the Eastern Psychological Association, Arlington, New York.
• Wass, H. (1983). Death education in the home and at school. Information Analyses Counseling and Student Services. Florida .
• Widera-Wysoczaňska, A. (1999). Everyday awareness of death: A qualitative investigation, Journal of Humanistic Psychology, 39(3), 73-95.
• Yalom, I. (1999) Varoluşçu Psikoterapi. (Çev. Z.İ. Babayiğit). İstanbul: Kabalcı Yayınevi 1.Basım. (Özgün kitap 1980’de yayımlandı.)
• Yıldız, S. A. (2004). Çocuk, Ölüm ve Kayıp, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 125-144.