Sa’du’llâh El-Halvetî’ye İsnad Edilen Anonim Kasîde-i Bürde Şerhinde Tasavvufî Kavramlar

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 10, 61 - 86, 15.03.2019

Mine Taşdemir

Öz

Muhammed b. Saîd
el-Bûsîrî’nin yazdığı, el-Kevâkibü’d-Dürriyye
fî Medhi Hayri’l-Beriyye ismindeki eser daha çok Kasîde-i Bürde ismiyle bilinir. Arap ve Fars Edebiyatı’nda olduğu
kadar Türk İslâm Edebiyatı’nda da önemli bir yere sahip olan bu eser on
bölümden oluşur. Üç dilde de üzerinde çokça şerh, tahmis ve hâşiyenin yazıldığı
bu eserin bölümlerinde Peygamber Aşkı’ndan, Nefse Muhalefet’e; Medh-i Rasûl’den
Mi’ra’c-ı Nebî’ye, her biri Hz. Peygamber merkezli konular işlenir. Hz.
Peygamber için yazılan bir şiir olduğu için na’t türünde ele alınan bu şiirin
önemi, edebi güzelliğinden de öte, yazılmasına sebep olan rüya rivayeti ve
şairinin yaşam hikâyesinden ileri gelir.

İmâm Busîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin, Sa’du’llâh
el-Halveti’ye atfedilen ancak bir müridine ait olan anonim bir şerhi
incelenmiş, şerhte pek çok tasavvufî kavramın yer aldığı tespit edilmiştir.
Çalışmamızda, tespit ettiğimiz bu tasavvufî kavramların bazılarına yer
verilmiştir. Kavramların öncelikli olarak sözlük ve terim anlamları verilmiş
sonrasında ise bu kavramların yer aldığı bazı cümlelerden alıntılar yapılmıştır.
Son olarak bu alıntılanan cümlelerin kısaca tahlili yapılmıştır. Ayrıca bu
çalışmayla Kasîde-i Bürde’nin muhteva ettiği tasavvufî kavramların çokluğuna ve
tekrar sıklığına dikkat çekilmiş, eserin şairi ile şarihinin tasavvufî yönüne
işaret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, İmâm Bûsîrî, Kasîde-i Bürde, Sa’du’llâh el-Halvetî, Şerh, Tasavvuf

Kaynakça

• Sâ’du’llâh el-Halvetî’ye İsnad Edilen Anonim Kasîde-i Bürde Şerhi. Süleymaniye Kütüphanesi. Fatih 3976.Altıntaş, Hayrani. Tasavvuf Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1986.Armutçuoğlu, İlhan. Kasîde-i Bürde Manzum Tercüme. İstanbul: Erkam Yayınları, 2018.Azamat, Nihat. “Melâmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 29: 24-25. Ankara: TDV Yayınları. 2004.Bardakçı, Mehmet Necmeddin. Doğuştan Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.Bebek, Adil. “Mağfiret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 27: 314. Ankara: TDV Yayınları. 2003.Bolat, Ali. “Muhâsibî (ö. 241/855)’nin el-Mekâsib’i Bağlamında Tasavvufta Dünyaya Bakış ve Hakikî Zühd Anlayışı”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 4/11 (2003): 177-196.Bürgel, J. C.. “Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Gazellerinde İki Yapısal İlke: Vecd ve Kontrol”. trc. Tahir Uluç. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi (Bilimsel Birikim), 7/3 (2007): 323-336.Ceyhan, Semih. “Zühd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44: 530-533. Ankara: TDV Yayınları, 2013.Çetinkaya, Fatma Kopuz. “Ferîdüddîn Attâr’ın Muhtarnâme’si ve Hayret Makamı”. NüshaŞarkiyat Araştırmaları Dergisi 43 (2016): 167-178.Demirci, Mehmet. “Himmet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 18: 56-57. Ankara: TDV Yayınları, 1998.Eraydın, Selçuk. Tasavvuf ve Tarîkatler. İstanbul: Marifet Yayınları.Gündüz, İrfan. "Fütüvvet, Melâmet ve Ahilik ya da Tasavvufi Düşüncede Dünya Anlayışı”, Eğitim ve Verimlilik Sempozyumu Bildirileri(Sivas 2007). Ed. Şaban Tutcu, Osman Kavaklıoğlu, 49-63. Sivas: Kemal İbn-i Hümam Vakfı Yayınları, 2007.İz, Mahir. Tasavvuf. İstanbul: Rahle Yayınevi.Kayıklık, Hasan. Tasavvuf Psikolojisi, Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.Kırış, Şemsettin. “Peygamber Sevgisinin Bir Tezahürü: Teberrük”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi (Bilimsel Birikim Dergisi) 11/1, (2011): 189-200.Küçük, Hülya. Tasavvufa Giriş. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi (DEM) Yayınları, 2011.Mermer, Kenan. Klâsik Şerh Geleneğinde Üslûp –Kasîde-i Bürde Örneği. İstanbul: İz Yayıncılık, 2018.Sezer, İsmail Hakkı. İmam Busiri ve Bürde’si, Basılmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 1985.Şahin, Ebubekir Sıddık. Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Şerh ve Ter-cümeleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 1997.Şengün, Necdet. “Şeyh Ahmed Rindî Sivâsî ve Şiirlerinde Melâmet Neşvesi”. İlim ve Kültür Tarihinde Sivâsîler Ulusal Sempozyumu Tebliğleri, 30 Nisan-1 Mayıs 2010, Sivas, TSO Konferans Salonu, 377-390.Talal, Hussein Abdulameer. Sadullah Halveti’nin Şerh-i Kasîde-i Bürdesi (İnceleme- Tenkitli metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2016.Topaloğlu, Nuri. “Hazreti Peygamber’in Zatı ve Eşyası İle Teberrük Meselesi”. Hadis Tetkikleri Dergisi 1/1 (2003), 71-95.Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.Yeniterzi, Emine. Türk Edebiyatında Na’tlar (Antoloji). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2011.Yazıcı, Tahsin. “Derviş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9: 188. Ankara: TDV Yayınları, 1994.Yılmaz, H. Kâmil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar. 14. Baskı. İstanbul: Ensar Yayınları, 2011.