Universal Design and Comfort in Shopping Malls: A Large Programmed Shopping Mall Experience in Istanbul

Yıl 2019, Sayı: 13, 211 - 236, 26.06.2019

Tuba Terece Genco Berkin

https://doi.org/10.16947/fsmia.582422

Cited By: 2

Öz

Analysis of physical comfort criterias in line with universal design principles constitute

the exit point of this research, through studying the entrance-exits of a shopping mall

as a large programmed shopping center in the public space and the halls of a shopping

mall as horizontal circulation elements. It is aimed to observe in the treated shopping mall

the suitability of the physical comfort criterias to the universal design standards. Study

includes a detailed universal design-oriented observation of physical comfort criteria that

must be provided, and from this point of view, its evaluation and determination in the

areas of usage that are addressed. Creating awareness about the perception of universal

design, this study is intended to give architects, interior architects and landscape architects

direction at important points in shopping mall designs in the architectual sense.

Moreover; from the perspective of shopping mall managment, it is considered to be necessary

to provide service by designing according to the universal design principals. In

the practical sense, on the other hand, it is predicted to become a resource for the academic

studies to come. In a large programmed shopping mall, field studies through taking

photos, observation and evaluation on the spot, empathy via applied experimentation

(acting like a disabled person) methods have been used. In the analysed shopping mall,

compatibility of the treated spaces with universal design features and compliance degree

of physical comfort criterias to the universal design standards have been demonstrated in

brief tables. The observations acquired through experimentation have been displayed via

drawings and photos. It is observed that the shopping mall, in which the field study has

been carried out, is in general terms compliant with universal design concept. The shopping

mall which prioritizes customer comfort is human focused and the shopping mall is

considered as a positive one as it eases its users actions and orients the users. In addition

to this, it is observed that all precautions required for fully blind persons have not been

taken in the shopping mall. Despite some measures taken in this direction, it is seen that

these measures remain insufficient.

Anahtar Kelimeler

Comfort, shopping mall, universal design

Alışveriş Merkezlerinde Evrensel Tasarım ve Konfor: İstanbul'da Geniş Programlı Bir Alışveriş Merkezi Deneyimi

Öz

Kamusal mekanlardan olan geniş programlı bir alışveriş merkezinde AVM’nin giriş-

çıkışları ile yatay sirkülasyon elemanlarından olan dolaşım alanlarının (koridorlarının),

fiziki konfor ölçütlerinin evrensel tasarım ilkeleri doğrultusunda incelenmesi çalışmanın

çıkış noktasını oluşturmaktadır. Çalışılan AVM’de, fiziki konfor ölçütlerinin

evrensel tasarıma uygunluğunu tespit etmek amaçlanmıştır. Çalışma, AVM’nin ele alınan

kullanım alanlarında, sağlanması gereken fiziksel konfor ölçütlerinin kendi içerisinde evrensel

tasarım doğrultusunda detaylı bir şekilde incelenmesi ve buradan hareketle yapılan

tespit ve saptamaları kapsamaktadır. Bu çalışmanın evrensel tasarım anlayışında farkındalık

yaratarak mimari anlamda; mimar, iç mimar, peyzaj mimarlarına AVM tasarımlarında

önemli noktalarda yön vereceği düşünülmektedir. Bununla birlikte AVM işletmeleri

açısından, evrensel tasarım ilkelerine yönelik tasarım yapılarak hizmet verilmesi gerektiği

düşünülmektedir. Pratikte ise bundan sonra yapılacak olan akademik çalışmalara kaynak

niteliğinde olacağı öngörülmektedir. Geniş programlı bir AVM’de fotoğraf çekimleri,

yerinde gözlem ve inceleme, empati yoluyla (engelli biri gibi davranarak) uygulamalı

deneyimleme gibi yöntemlerle alan çalışması yapılmıştır. Çalışılan AVM’de ele alınan

alanlarla ilgili olması gereken evrensel tasarım özellikleri ile fiziki konfor ölçütlerinin

evrensel tasarıma uygunluk derecelerinin belirtildiği, özet niteliğindeki tablolar ve deneyimlemede

yapılan tespitler de çizim ve fotoğraflarla gösterilmiştir. Bu çalışmada,

alan çalışması yapılan AVM’nin genel olarak evrensel tasarım anlayışına uygun nitelikte

olduğu görülmüştür. AVM genel olarak, kullanıcı konforunun ön planda olduğu insan

odaklı yani; kullanıcıların eylemini, kullanımını rahatlatan ve yönlendiren olumlu bir

AVM olarak değerlendirilmiştir. Bunun yanı sıra AVM’de tam görme engeli olan kul-

lanıcılara yönelik bütün önlemlerin alınmadığı tespit edilmiştir. Birtakım uygulamalarla

bazı önlemlerin alındığı fakat eksik bulunduğu için bu uygulamaların yeterli olmadığı

saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Konfor, alışveriş merkezi, evrensel tasarım

Kaynakça

• BM, Accessibility for the Disabled A Design Manual for a Barrier Free Environment, United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Division for Social Policy and Development, 2004. Coleman, Peter, Shopping Environments: Evolution, Planning And Design, Oxford, Architectural Press, 2006. Engelliler İçin Evrensel Standartlar Kılavuzu (Dünya Engelliler Vakfı Öncülüğünde), 2013. Goldsmith, Selwyn, Designing for the Disabled: The New Paradigm, Oxford, Architectural Press, 1997. Göçer, Özgür, “Atrium Tipi Binalarda Enerji Tüketiminin Azaltılması ve Kullanıcı Konforunun Sağlanması İçin Uygun Camlama ve Denetim Sistemi Modeli”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2006. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Alışveriş Merkezleri Hakkında Yönetmelik, sayı 29636, Madde 8 – (5), 2016. Gürer, Cahit, “Merdiven ve Dengelendirilmeleri”, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Yapı Eğitimi Bölümü, Yapı Teknolojileri-II Ders Notları, 2008. Kanca, Hande Gül, “Alışveriş Merkezlerindeki Yapay Aydınlatmanın Niceliksel ve Niteliksel Özelliklerinin Değerlendirilmesi: Trabzon Örneği”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, 2013. Kavak, Müberra, “Evrensel Tasarım Yaklaşımı Bağlamında Kamusal Mekânlar: Harbiye Kongre Vadisi Örneği”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2010. Lynch, Kevin, Kent İmgesi, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011. Şerefhanoğlu Sözen, Müjgan, “Yapı Kabuğunda Isı ve Ses Yönünden Denetim– Konfor İlişkisi”, Makine Mühendisleri Odası Tesisat Mühendisliği Dergisi, 61(2), 2001. T.C Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Yerel Yönetimler İçin Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı, Ankara, Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2011. TS 9111, Engelli İnsanların İkamet Edeceği Binaların Düzenlenmesi Kuralları. TS 12576, Şehir içi Yollar-Özürlü ve Yaşlılar İçin Sokak, Cadde, Meydan ve Yapısal Önlemler ve İşaretlemelerin Tasarım Kuralları. Verdil, Ahmet, “Mekân-Davranış İlişkisinin Dönüşümü: Alışveriş Merkezlerinin Mekânsal Dizim Yöntemiyle İncelenmesi”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2007. Çevrimiçi Kaynaklar http://edora.com.tr/ed600-multi-doner-kapi/ed600-multi-doner-kapi-teknik- cizimler/ https://www.ncsu.edu/ncsu/design/cud/about_ud/udprinciplestext.htm http://www.palladiumatasehir.com.tr/ http://v3.arkitera.com/p252-palladium-avm.html?year=&aID=1910 http://v2.arkiv.com.tr/p9409-palladium-alisveris-merkezi-ve-residence.html