MACAR RESSAM KÁLMÁN BESZÉDES’İN EGE ADALARINA YOLCULUĞU (HATIRATI VE KARAKALEM ÇİZİMLERİ İLE BİRLİKTE)

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 233 - 248, 20.07.2019

Melek Çolak

Öz

XIX. Yüzyılın
sonlarında gittikçe gelişen Osmanlı-Macar ilişkilerinin bir görüntüsü olarak
birçok Macar çeşitli görevlerle Osmanlı topraklarını ziyaret etmiştir.
Bunlardan biri, bir süre İstanbul’da bulunan mühendis József Beszédes’in oğlu
ressam Kálmán Beszédes’tir (1839-1893). Türk itfaiye teşkilatının
modernizasyonunda önemli bir yeri olan Macar Kont Ödön Széchényi ‘nin çağrısı
üzerine 1878 yılı sonbaharında İstanbul’a gelen ve itfaiyecilik alanında
Széchényi’ye yardım eden ressam Kálmán Beszédes, bu tarihten sonraki 15 yılını
Osmanlı topraklarında geçirdi. Bu süre içinde İstanbul’dan Atina’ya,
Tekirdağ’dan Ege adalarına kadar pek çok yeri gezdi ve resmetti.

Beszédes’in
gittiği yerlerden biri de Şira, Tinos ve Sakız adası idi. O, Ege adalarına ilk
gezisini 1881 tarihinde Sakız adasına yaptı. İkinci gezisi 1883 tarihinde Tinos
ve Şira adasına idi.

Beszédes Şira,
Tinos, Sakız adası örneğinde XIX. Yüzyıl sonlarında Ege adalarının
sosyo-kültürel ve ekonomik durumuna tanık oldu. Ada halkının dini
inançlarından, günlük yaşantılarına, meslek gruplarına ve hatta fiziki
özelliklerine kadar ayrıntılı bilgiler verdi. Çizdiği karakalem resimleriyle
hatıralarını görsel olarak zenginleştirdi. Özellikle Şira ve Tinos adasıyla
ilgili verdiği ayrıntılı bilgiler bir dönemin tanığı olarak oldukça önemlidir.

Beszédes gezdiği
yerlerle ilgili izlenimlerini Tizenöt év
keleten (Doğu’da On beş yıl) adını verdiği ve yayımlamayı düşündüğü
hatıralarında topladı. Bunlardan bir kısmını sağlığında Fővárosi Lapok adlı gazetede yayımladı. Bir kısmı el yazması olarak
kaldı.

Beszédes’in
Macaristan’da ÖtvösLorand Üniversitesi Arşivi’nde kayıtlı bulunan terekesi, bu
hatıra ve çizimlerinden oluşmaktadır.

Bu çalışmada
Beszédes’in Fővarosi Lapok adlı
gazetede yayımlanan hatıralarından Ege adaları ile ilgili olan bölümü ele
alınmış, ayrıca ressam Beszédes’in bir görsel şölen niteliği taşıyan karakalem
çizimlerinden örnekler sunulmuştur.

 

Anahtar Kelimeler

: Ege Adaları, Kálmán Beszédes, Macar, Osmanlı, Sakız, Şira

HUNGARIAN PAINTER KÁLMÁN BESZÉDES'S JOURNEY TO THE AEGEAN ISLANDS (WITH HIS MEMOIRS AND CHARCOAL DRAWINGS)

Öz

As a result of the developing
Ottoman-Hungarian relations at the end of the 19^th century many
Hungarians visited Ottoman lands with various duties. One of them is artist
Kálmán Beszédes, the son of engineer József Beszédes staying in Istanbul for a
while (1839-1893). With the call of the Hungarian Count Ödön Széchényi playing
an important role in the modernization of the Turkish fire department, the
artist Kálmán Beszédes came to Istanbul in the fall of 1878 to help Széchényi
in the modernization of the fire department and spent the next 15 years in the
Ottoman land. During this period, he travelled and painted many places from
Istanbul to Athens, from Tekirdağ to Aegean islands. He visited the Aegean
islands of Syra, Tinos and Chios. He first visited the Aegean island of Chios
in 1881 and then Tinos and Syra in 1883.

He witnessed the social,
cultural and economic conditions of the Aegean islands in late 19^th
century. He presented detailed information about the religious beliefs, daily
lives, professions and even physical features of the local people in these
islands. He enriched his memoirs with his pencil drawings. Particularly the
information he provided about the islands of Syra and Tinos is of great
importance as a witness of an era.

Beszédes wrote his
impressions about the places he travelled in his memoirs called Tizenöt év keleten (Fifteen years in the
East). Some of it was published in a newspaper called Fővárosi Lapok when he was alive. Some of it was never published.

Inheritance of Beszédes
registered in the Archive of Eötvös Lorand University in Hungary consists of
these memoirs and drawings.

The current study addresses
the section about the Aegean islands in the memoirs of Beszédes published in
the newspaper called Fővarosi Lapok;
moreover, samples of his pencil drawings of the artist Beszédes are presented.

Anahtar Kelimeler

Aegean islands, Kálmán Beszédes, Hungarian, Ottoman, Tinos, Syra, Chios

Kaynakça

• I.ARŞİV BELGELERİEötvös Loránd Tudomanyegyetem (ELTE) Könyvtára Kézirattar G691: Elte Üniversitesi Kütüphanesi El Yazmaları Arşivi G691, FővárosiLapok, Budapeşte/MACARİSTAN.II. KİTAPLARHÓVÁRİ, János, Rodostói emlékekés tanulságok: Beszédes Kálmán-Rodostó Magyar képirója, Magyar Török Barati Társaság, Budapest, 2009.III. MAKALELER“Beszédes Kálmán, “Dunaföldvár 1839. Aug. 4-Konstantinápoly 1893. Máj. 3”, Magyar Életrajzi Lexikon, Első Kötet, Akadémiai Kiadó, Budapest 1967, s.204.“Széchenyi Ödön, gróf”, Magyar Életrajzi Lexikon, Második Kötet, Akadémiai Kiadó, Budapest 1969, s.722. BESZÉDES, Kálmán, “Konstantinápolyi világ”, Fővárosi Lapok, 292. szám, 1878 December 19, s.1414-1415.BESZÉDES, Kálmán, “Konstantinápolyi világ”, Fővárosi Lapok, 2.szám, 1879. Január 3, s.8-9.BESZÉDES, Kálmán ,“Konstantinápolyi tárca”, Fővárosi Lapok, 5.szám, 1890 Január 5, s.29-30.BESZÉDES, Kálmán, “Tárca Kairóból”, Fővárosi Lapok, 84. szám 1881 Április 13, s.458-459.BESZÉDES, Kálmán, “A szigettengeren, eredeti tárca”, Fővárosi Lapok, 115. szám, 1883. Május 18, s.740-741.BESZÉDES, Kálmán, “Ahol madár sincs”, Fővárosi Lapok, 215. szám, 1883 Szeptember 14, s.1374-1375.BESZÉDES, Kálmán, “Tárca Szíraszigetéből”, Fővárosi Lapok, 203.szám, 1883 Augusztus 31, s.1298-1299.BESZÉDES, Kálmán, “Vízés bor, Tárca Szírából” Fővárosi Lapok, 230. Szám, 1883 Október 2, s.1464-1465.