İSLAM HUKUKUNDA AKİD MECLİSİNE AİT MUHAYYERLİKLER

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 323 - 356, 30.12.2018

Hasan Şahin

Öz

Muhayyerlikler,
akidlerin kurulma ve tamamlanma süreçlerinin tamamında serpili bir şekilde yer almaktadır. Koruyucu bir
mekanizma olarak yer alan bu muhayyerlikler, güncel kanunlarda “cayma hakları” şeklinde
isimlendirilir. Sözleşmelerin
kuruluşunun ilk adımı olan sözleşme
meclisinde yer alan cayma hakları, İslam hukukunda akid meclisine ait muhayyerlikler
çerçevesinde değerlendirilir.
Meclis muhayyerliği
şeklinde meşhur olan muhayyerlik türünün sadece Şâfiî ve Hanbeli hukukçuları nezdinde kabul görüp
diğer mezhep fakihleri tarafından geçerli kabul edilmemesi,
onların akid meclisinde bireye cayma hakkı vermedikleri sonucunu çıkarmaz. İsmine meclis muhayyerliği denilmese de özellikle Hanefiler kısmen de Maliki fakihler
akid meclisinde bireye bir takım cayma hakları tanımışlardır. Bu çalışmada akid meclisinde yer alan
muhayyerliklere ait farklı yaklaşımlar karşılaştırmalı şekilde ele alınacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Akid, Meclis, Muhayyerlik, Cayma Hakkı

Kaynakça

• Ak, Ayhan. İslam Hukuk Felsefesi (Köken ve Uyum Odaklı Analiz). İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• Akalın vd., Şükrü Haluk. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 2011.
• Ali Hüseyin, Seyyid Abdullah. el-Mukâranâtü’t-Teşrîiyyetü beyne’l-Kavânîni’l-Vaz’iyyeti ve’t-Teşrîi’l-İslâmî Mukâranatün beyne Fıkhi’l-Kânûni’l-Fıransî ve Mezhebi’l-İmamı Mâlik b. Enes. Kâhire: Dâru’s-Selâm, 2001.
• Apaydın, Hacı Yunus. “İrade Beyanı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 387-391. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Aybakan, Bilal. “Meclis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28: 239-241. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Bardakoğlu, Ali. İslam Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme 2. baskı (İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017).
• Bardakoğlu, Ali. Fesih”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7: 429-436. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye. İstanbul: Bilmen Yay., ty.
• Bokermoş, Rüstem Mûsâ İbrâhim. “Ahkâmu Hıyâru Tühallefü’ş-Şart”. (Master, Câmiatü Âli Beyt, Külliyetü’ş-Şerîa Kısmü’l-Fıkh, 2013).
• Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebû Abdullah. Sahîhü’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. Dimeşk: Dâru Tûgi’n-Necât, 1422.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus. er-Ravdu’l-Murbi’ Şerhu Zâdi’l-Müstekni’. yy.: Müessesetü’r-Risâle, ty.
• Cezîrî, Abdurrahman. Kitâbu’l-Fıkh ale’l-Mezâhibi’l-Erbaa. Mısır: el-Mektebetü’t-Ticarîyyetü’l-Kübrâ, ty. Çeker, Orhan. Fıkıh Dersleri-1. Konya: Ensar Yay., 2014.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “İslam Hukukunda Modern İletişim Araçları İle Yapılan Akitler (Batı Hukuku ile Mukayeseli Olarak)”. İLAM Araştırma Dergisi 1/1 (Haziran 1996): 9-62.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. Modern İletişim Araçları İle Yapılan Akitler” (Ceride-i Adliye, 1/ 2 Kanun-i Evvel 1325, 94.)
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ty.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: S Yay, ty.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Yakub. el-Kâmûsu’l-Muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2012.
• Hattâb, Muhammed b. Abdurrahman el-Mâlikî el-Mağribî. Mevâhibü’l-Celîl li Şerhi Muhtasarı Halîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Hayyât, Abdulaziz. Nazariyyetü’l Akd ve’l-Hıyârât fi’l-Fıkhi’l-İslâmî. Amman: el-Ma’hedu’l Arabî, 1994.
• İbn Âbidin, Muhammed Emin bin Ömer b. Abdu’l-Aziz. Reddül Muhtâr ale’d-Dürrü’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
• İbn Hazm, Ali b. Ahmed b. Saîd. el-Muhallâ bi’l-Âsâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ty.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğnî ve’ş-Şerhu’l-Kebîr alâ Metni’l-Mukni’ fi’l-Fıkhi’l-İmam Ahmed b. Hanbel. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1994.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem. Lisân’ül-Arab. Kahire: Dâru’l Mearif, 1119.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd el-Kurtubî. Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2006.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdulvâhid. Şerhu Fethi’l-Kadîr. yy.: Dâru’l-Fikr, ty.
• Kal’acî, Muhammed Revvâs. el-Mevsûatü’l-Fıkhiyye el-Müyessera. Beyrut: Dâru’n-Nefâes, 2010.
• Kal’acî, Muhammed Revvâs Fıkıh Lugatı çev. Ayhan Ak. İstanbul: Ocak Yay., 2012.
• Karadâğî, Ali Muhyiddin. Mebdeü’r-Rızâ fi’l-Ukûd Dırâsetün Mukâranatün fi’l-Fıkhi’l-İslâmî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1985.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku. İstanbul: Nesil Yayınları, 2005.
• Kâsânî, Alaaddin Ebi Bekr b. Mes’ud. Bedâi’’u’s-San’aî fî Tertîbi’ş-Şerâi’. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2005.
• Kaya, Süleyman. “İslam Hukukunda İcabın Bağlayıcılığı”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2000).
• Koçak, Muhsin – Dalgın, Nihat – Şahin, Osman. Fıkıh Usûlü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Mahmûdî, Îsâ Muhammed. “Ahkâmu’l-Hıyâr fî’l-Muâmelâti’l-Mâliyyeti” (Master, Câmiatü Ümmü Dermâni’l-İslâmî, Külliyetü’ş-Şerîati ve’l-Kanûn, 2013).
• Mecelletü’l-Ahkâmi’l-Adliyye, thk. Necîb Havâvînî. yy., ty.
• Mehmesânî, Subhî. en-Nazariyyetü’l-Âmme li’l-Mûcebâti ve’l-Ukûdi fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1972.
• Merğînânî, Burhanüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Ebî Bekr el-Ferğânî. el-Hidâye Şerhi Bidâyeti’l-Mübtedî thk. Muhammed Adnân Dervîş. Beyrut: Dâru’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, ty.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Erkam b. Ebi’l Erkam, ty.
• Meydânî, Ebu’l Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed Abdulganî el-Ğuneymî. el-Lübâb fî Şerhi’l-Kitâb. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2012.
• Müslim, b. Haccâc Ebu’l-Hasen el-Kuşeyrî en-Nisâburî. Sahîhü’l-Müslim, thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ty.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin b. Şeref. Kitâbu’l-Mecmû’ Şerhu’l-Mühezzeb li’ş-Şîrâzî. Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, ty.
• Reisoğlu, Safa. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. İstanbul: Beta Basım Yayın, 1995.
• es-Senhûrî, Abdurrezzak Ahmed, Nazariyyetü’l Akd (Beyrut: Menşûrâtu’l Halebî el-Hukûkiyye, 1998), 1:27-28;
• es-Senhûrî, Abdurrezzak Ahmed, Mesâdiru’l-Hak fi’l-Fıkhi’l-İslâmî. Beyrut: Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ty.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris. el-Ümm. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2008.
• Şirâzî, Ebû İshak Cemaleddin İbrahim b. Ali b. Yusuf. el-Mühezzeb. Kâhire: Dâru’l-Kalem, 1959.
• Şirbînî, Muhammed b. Muhammed el-Hatîb. Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Meânî elfâzı’l-Minhâc. yy.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Şerhu Meâni’l-Âsâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2013.
• Tayyâr, Abdullah b. Muhammed b. Ahmed. Hıyâru’l-Meclis ve’l-Ayb fi’l-Fıkhi’l-İslâmî. Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmiyye, 1979.
• Tüfekçi, İbrahim “İslam Hukukunda Meclis Muhayyerliği”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi sy. 20, (Ekim 2012), 11-42.
• Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun. (http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6502.pdf. Erişim Tarihi: 24.10.2018)
• Türk Borçler Kanunu. (http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6098.pdf. Erişim Tarihi: 24.10.2018) Türkmen, Ali. İslam İletişim Hukuku. Samsun: Erol Ofset, 1996.
• Yılmaz, İbrahim. “İslam Aile Hukukuna Göre İnternet Ortamında Nikah Akdinin (Evlenme Sözleşmesinin) Kuruluşu”. İslam Hukuku Araştırma Dergisi 1/23, (Nisan 2014): 59-103.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletuhû. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1985.