KUR’AN BAĞLAMINDA HZ. ÂDEM’İN İSTİĞFARI

Yıl 2019, Sayı: 41, 209 - 227, 15.06.2019

Hasan Sarraoğlu

https://doi.org/10.30623/harranilahiyatdergisi.545035

Öz

İstiğfar,
kişinin günahının bağışlanmasını Allah’tan (c.c.)
istemesidir. İstiğfar sadece dil ile yapılan bir davranış olmayıp kalp ile de
yapılması gerekir. Sadece dil ile yetinilip kalp ile yapılmayan istiğfar
yalancıların istiğfarına benzetilmiştir. Kur'ân-ı Kerim’de istiğfar ile ilgili
birçok âyet yer almakta, ayrıca insanların içerisinden özenle seçilmiş
varlıklar olan peygamberlerin de yapmış oldukları birtakım davranışlardan
dolayı istiğfarda bulundukları dile getirilmektedir. Bu çalışmada ilk insan ve
ilk peygamber olan Hz. Âdem’i istiğfara götüren sebeplerin neler olduğu
sonrasında dile getirdiği istiğfarı, istiğfar etmesiyle yakından alakalı olan
cennette kendisine nehyedilen fiili yapmakla günah işleyip işlemediği, şayet
günah işlemişse bu günahın peygamberlerin masumiyetiyle nasıl bağdaştırıldığı ilgili
âyetler doğrultusunda ve temel tefsir kaynaklarından yararlanmak suretiyle ele
alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsîr, Günah, İstiğfar, Peygamberler, Hz. Âdem

ADAM’S PRAYING FOR FORGIVENESS IN THE LIGHT OF THE QUR’AN VERSES

Öz

Praying for forgiveness is an individual's
asking God to be forgiven from his/her sins. Praying for forgiveness is not
only an action done by putting it in words orally but also an action to be done
and asked at heart. Praying for forgiveness whic is anly done by words not by
heart is likend to that of a liar. There are lots of verses in Quran related to
the topic and it is laso mentioned in the holly book that various prophets also
asked for forgiveness due to some of their certain actions. This study
discusses in detail by taking the related verses in Quran and fundematal
resources in exegetics into consideration the reasons that caused Adam, the
first man and prophet, to pray for forgivness, the way he prayed for
forgiveness, whether his action by eating the forbidden fruit of a tree in the
heaven was a sin or not and if that action is a sin, how this sin can be
associated with the innocence of prophets.

Anahtar Kelimeler

Exegetics, sin, praying for forgiveness, prophets, Adam

Kaynakça

• Abdülganî Abdülhâlık. Hucciyyetüs-Sünne. b.y., Matâbiü’l-Vefâ, ts.
• Ahmed Muhtar Abdülhamîd Ömer. Mu’cemül-Lüğa’l-Arabiyye el-Muâsıra. 2 Cilt. Kahire: Âlemü’l–Kütüb, 1429/2008.
• Alevî, Muhammed el-Emin b. Abdullah. Hadâiku'r-Ravh ve'r-Reyhân. 31 Cilt. Beyrut: Dârü't-Tavk en–Necah, 1421/2001.
• Âlûsî, Ebül-Fadl Şihabuddîn es-Seyyid Mahmud. Rûhu’l-Meânî fi-Tefsîrî’l-Kurâ’ni’l-Azîm ve’s-Sebi’l-Mesânî. 16 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1414/1994.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hasan b. Mesûd. Meâlimu’t-Tenzîl. thk. Muhammed Abdünnemir, Osman Cuma Dumayriyye, Süleyman Müslim el-Harş. 8 Cilt. Riyad: Dârü Taybe, 1409/1989.
• Beydâvî, Nâsiruddîn Ebül-Hayr Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî eş-Şafii. Envârü’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Tevîl. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyait-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Câvî, Muhammed b. Ömer Nevevî. Merâhu Lebîd li Keşfi Ma’na’l-Kur’âni’l-Mecîd. 3 Cilt, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammad el-Fârâbî. es-Sıhah Tâcü’l-Lüga ve Sihahu’l-Arabiyye. thk. Muhammed Muhammed Temir. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 14430/2009.
• Ebû Hafs Sirâcuddîn Ömer b. Ali b. Âdil en-Nu‘mânî. el-Lübâb fî Ulûmi’l-Kitâb. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Muhammed Mi‘vad. 20 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Acîbe. el-Bahrü’l-Medîd fî Tefsîri’l- Kur’âni’l-Mecîd. thk. Ahmed Abdullah el-Kuraşi. 5 Cilt. Kahire: Hasan Abbas Zeki, 1419/1999.
• Ebû Hayyân, Esîrüddîn el-Endelüsî Muhammed b. Yûsuf b. Ali b. Yûsuf. Tefsîrü’l-Bahru’l-Muhît. thk. Şeyh Adil Ahmed Abdülmevcud, Şeyh Ali Muhammed Muavvid. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
• Ezherî, Ebî Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbül-Lüga. thk. Abdüsselam Muhammed Hârûn. 15 Cilt. Mısır: el-Müessesetü’l-Mısriyye, ts.
• Hatîb, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed eş-Şirbînî. es-Sirâcü’l-Münîr fi’l-İâneti alâ Ma‘rifeti Ba‘di Meânî Kelâmi Rabbinâ’l-Hakîm el-Habîr. 4 Cilt. Kahire: Matbaatu Bûlâk, 1285/1868.
• Havva, Saîd. el-Esâs fit-Tefsîr. 11 Cilt. Kahire: Dârüs-Selâm, ts.
• Hâzin, Alauddîn Ali b. Muhammed b. İbrahim b. Ömer Ebû Hasan. Lubâbü’t-Te’vîl fî Meâni’t-Tenzîl. tsh. Abdüsselam Muhammed Ali Şahin. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib el-Endelüsî. el-Muharrerü’l-Vecîz fî-Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. thk. Abdüsselam Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Esad Muhammed et-Tayyib. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü Nezzâr Mustafa el-Bâz, 1417/1997.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyin Ahmed, Mu‘cemü Mekâyîsil-Lüga. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. b.y., Dârü’l-Fikr, ts.
• İbn Kesîr, Ebül-Fidâ İsmail b. Ömer el-Kuraşi ed-Dimeşkî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Sami b. Muhammed es-Selâme. 8 Cilt. Riyad: Dârü Taybe, 1418/1997.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mükrim el-İfrîkî el-Mısrî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sadr, t.s.
• İbnü’l-Cevzî, Cemâluddîn Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Zâdü’l- Müyesser fî İlmit-Tefsîr. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 1423/2002.
• İsfahânî, Ebi’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed Râgıb Hüseyin. el-Müfredât fi- Garîbi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Nazar Mustafa Elbanî, ts.
• İstanbûlî, İsmail Hakkı b. Mustafa el-Hanefî el-Mevlâ Ebü’l-Fidâ. Ruhu’l-Beyân. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Kannevcî, Ebü't-Tayyib Muhammed Sıddîk Hân b. Hasan b. Ali el-Buhârî. Fethu’l-Beyân fi Makâsidi’l-Kur’ân, 15 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1412/1992.
• Kāsımî, Muhammed Cemâlüddîn b. Muhammed Saîd b. Kāsım el-Hallâk. Mehâsinu’t-Tevîl. thk. Muhammed Fuâd Abdülbaki. 17 Cilt. b.y. Dârü-İhyai’l-Kütübi’l-Arabi, 1376/1957.
• Kaysî, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib. el-Hidâye İlâ Bulûğin-Nihâye. 13 Cilt. B. A. E: Kulliyyetüd-Dirâseti’l-Ulyâ, 1419/2008.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’an. 20 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Turasi’l-Arabi, 1384/1965.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdülmelik. Letâifu’l-İşârât. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1428/2007.
• Mağlûs, Sami b. Abdullah. Atlasu Târîhi’l-Enbiyâi ver-Rusül. Riyad: Mektebetü Âbikân, 1426/2005.
• Mâtürîdî, el-İmam Ebî Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmud. Te'vilâtü Ehli's-Sünne. thk. Mecdi Baslum. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425 /2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-‘Uyûn. thk. es-Seyyid b. Abdülmaksûd b. Abdürrahim. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Merâgi, Ahmed b. Mustafa. Tefsîrü’l-Merâgî. 30 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdihi, 1365/1946.
• Muhammed Fuâd Abdülbâki. el-Muʻcemü’l-Müfehres li-Elfâzi’l-Kur’ân’i’l-Kerîm. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1402/1982.
• Neccâr, İbrâhim Mustafa, Ahmed Ziyâd, Hamid Abdülkâdir, Muhammed. el-Mu’cemü’l-Vasît. thk. Mecmau’l-Lüga el-Arabiyye. Mısır: Mektebetüş-Şurûkid-Devliyye, 1424/2004.
• Nîsâbûrî, Nizamuddîn el-Hasen b. Muhammed b. Huseyin el-Kummî. Tefsîrü Garâibi’l-Kur’ân ve Regâibi’l-Furkan. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1996.
• Râzî, Muhammed b. Ömer b. el-Hüseyin b. el-Hasan Fahreddîn. Mefâtihu’l-Gayb. 11 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1417/1997.
• Sanânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi el-Himyerî. Tefsîrü Abdürrezzâk. thk. Dr. Mahmud Muhammed Abduh. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999.
• Seâlibî, Ebû Zeyd Abdurrahman b. Muhammed b. Mahlûf. el-Cevâhiru’l-Hisân fî Tefsîri’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ali Mua‘vvid, Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Müessesetü Târîhu’l-Arabi, 1418/1997.
• Sem‘ânî. Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdülcebbâr b. Ahmed el- Mervezî. Tefsîrü’l-Kur’ân. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhim. 6 Cilt. Riyad: Dârü’l-Vatan, 1418/1997.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys İmâmü’l-Hüdâ Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm. Bahrü’l-Ulûm. thk. Ali Muhammed Muavvid Âdil, Ahmed Abdülmevcud. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevelli. Tefsîruş-Şa‘râvî. Mısır: Ahbârü’l-Yavm, 1411/ 1991.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-Kadîr el-Câmiu Beyne Fennir-Rivayeti ve’d-Dirayeti Min İlmit-Tefsir. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1427/2007.
• Şeyh Ahmed Ridâ. Mu’cemü Metnil-Lüğa. 5 Cilt. Beyrut: Dârü Mektebeti’l-Hayât, 1377/1908.
• Taberî, Ebu Ca‘fer Muhammed b. Cerir. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
• Tahtâvî, Şeyh Ali Ahmed Abdülâl. Minhâcü’l-Ebzâr Şerhu Kitâbi’t-Tevbeti ve’l-İstiğfar li-Şeyhi’l-İslâm İbn Teymiyye, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004.
• et-Tîbî, Ebû Muhammed Şerefüddîn Hüseyn b. Abdillâh b. Muhammed. Fütûĥu’l-Ġayb fi’l-Keşfi ‘An Ķınâ‘i’r-Reyb (Şerĥu Ĥâşiyetü’l-Keşşâf). 17 Cilt. B.A.E: Câizetü Dubâi Ed-Devliyye li’l-Kurâni’l-Kerîm, 1434/2013.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasan b. Ali. et-Tıbyân fî Tefsîri’l-Kur’ân. thk. Ahmed Habîb Kasîr el-Âmilî. Beyrut: Dârü İhyâit-Turâsi’l-Arabi, ts.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed b. Muhammed en-Neysâbûrî. el-Vesît fi Tefsîri’l- Kur’âni’l-Mecîd. thk. Adil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvid. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1994.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed b. Muhammed en-Neysâbûrî. el-Vecîz fi Tefsîri’l- Kitâbi’l-Azîz. thk. Safvan Adnan Davûdî. 2 Cilt. Dimaşk: Dârü’l-Kalem, 1415/1995.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed b. Muhammed en-Neysâbûrî. et-Tefsîrü’l-Besît. thk. Ahmed b. Muhammed b. Sâlih el-Hammâdî. 25 Cilt, Riyad: Silsiletür-Resâil el-Câmi’iyye, 1430/2008.
• Zebîdî, Muhammed Murtaza Hüseyni. Tâcü’l-Arûs Min Cevâhiri’l-Kāmûs. thk. Abdülalîm et-Tahavi. 40 Cilt. Kuveyt: Matbaatu Hükümeti’l-Küveyt, 1404/1984.
• Zuhayli, Vehbe. et-Tefsîrü’l-Münîr. 17 Cilt. Dimeşk: Dârü’l-Fikr, 1423/ 2003.