Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi

Yıl 2016, Cilt: 11 Sayı: 1, 17 - 33, 31.01.2016

Asiye Durmaz Akyol

Öz

Amaç : Bu araştırma, Wilson ve Cleary yaşam kalitesi modeli kapsamında hemodiya-liz (HD) hastalarında yaşam kalitesi ve etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır.

Gereç ve Yöntem: Kesitsel, tanımlayıcı ve ilişkisel tipte olan çalışma, Haziran 2011- Temmuz 2012 tarihleri arasında iki üniversite hastanesinin, üç özel ve bir kamu hastanesinin hemodiyaliz ünitesinde 170 hemodiyaliz hastası ile yürütüldü. Araştırmanın verileri 14 soru içeren sosyo-demografik bilgiler ve HD Semp-tom Indeksi, Yorgunluk için Görsel benzerlik skalası (VAS-Y), Fonksiyonel Performans Envanteri Kısa Formu (FPE), yaşam kalitesi indeksi-hemodiyaliz versiyonu-III, Hastane Anksiyete Depresyon Ölçeği (HAD) ile top-andı.

Bulgular: Bu çalışmanın sonucunda; hemodiyaliz hastalarının yaşam kalitesi, semp-tom yükü, FPE, HAD-D ve genel sağlık algısı ile pozitif; VAS-Y ve HAD-A ile negatif korelasyon, çoklu regresyon analizinde genel yaşam kalitesi üzerinde medeni durum ve genel sağlık algısının en güçlü belirleyici olduğu saptandı.

Sonuç: Bu çalışmada ele alınan tüm değişkenlerin etkileri değerlendirildiğinde; yaşam kalitesi üzerine anksiyete, depresyon ve genel sağlık algısının etkili olduğu; biyolojik, fizyolojik, fonksiyonel ve demografik değişkenlerin yaşam kalitesini açıklamada yeterli bilgiler sağlayamadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hemodiyaliz, Semptom, Yaşam kalitesi, Wilson & Clearly modeli

Kaynakça

• 1. Önsöz S. Hemodiyaliz Hastalarının YaĢadığı Semptomların Yorgunluk Üzerine Etkisi. Bi-tirme Tezi, 2007, Ġzmir.
• 2. Pakpour A, Saffari M, Yekaninejad S, Panahi D, Harrison A, Molsted S. Health- related quality of life in a sample of Iranian patients on hemodialysis. IJKD 2010;4:50-59.
• 3. Yaralı S, Karakaya S. Erdem N, Akyol A. He-modiyaliz Hastalarında YaĢam Kalitesi ve Et-kileyen Faktörler. Nefroloji HemĢireleri Der-gisi 2011; 1:30-35.
• 4. Yusop N, Mun C, Shariff Z, Huat C. Factors associated with quality of life among hemodi-alysis patients in Malaysia. Plos one 2013;8,12.
• 5. Bonner A, Caltabiano M, Berlund L. Quality of life ,fatigue, and activity in Australians with chronic kidney disease: A longitudinal study. Nursing and Health Sciences 2013.
• 6. Mandoorah Q, Shaheen F, Mandoorah S, Bawazir S, Alshohaib S. Impact of demo-graphic and comorbid conditions on qulity of life hemodialysis patients: a cross-sectional study. Saudi J Kidney Transpl 2014; 25(2):402-437.
• 7. Ruso S, Peripato G, Pavarini S, Inouye K, Zazzetta M, Orlandi F. Quality of life spiritu-ality, religion and personal beliefs of adult and elderly chronic kidney patients under hemodi-alysis. Rev. Latino-Am Enfermagen 2014; 22(6):911-917.
• 8. Gökçe S. Renal replasman tedavisi alan hasta-larda yaĢam kalitesi. Ġstanbul Üniversitesi Cer-rahpaĢa Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı ABD Uz-manlık Tezi, 2010, Ġstanbul
• 9. Landreneau K, Lee K, Landreneau M. Quality of life in patients undergoing hemodialysis and renal transplantation-A meta analytic re-view.. Nephrology Nursing Journal, 2010; 37(1):37-45.
• 10. Kring D. Using the revised Wilson and Cleary model to explore factors affecting quality of life in persons on hemodialysis. The Universi-ty of North Carolina, Doktora tezi, 2008, at Greensboro.
• 11. Registry 2013.Türkiye‟de Nefroloji –Diyaliz ve Transplantasyon. Türk Nefroloji Derneği Yayınları, Ġstanbul.
• 12. Ching W. The quality of life for Hong Kong dialysis patients. Journal of Advanced Nursing 2001; 35(2):218-227.
• 13. Acaray A, Pınar R. Kronik Hemodiyaliz Has-talarının YaĢam Kalitesinin Değerlendirilmesi. C.Ü HYO Dergisi 2004; 8:1.
• 14. Tander B, DurmuĢ D, Akyol Y, Cantürk F. Hemodiyaliz Hastalarının YaĢam kalitesi, ağrı ve depresyon. Rheumatism 2008; 23:72-76.
• 15. Kring D, Crane P. Factors Affecting Quality of Life In Persons on Hemodialysis. ANNA Journal 2009; 36(1):15-25.
• 16. Akın S, TaĢköprü Ġ, Özdilli K, YeĢiltepe G, Öztürk B, Durna Z. Hemodiyaliz tedavisini sürdüren hastaların fonksiyonel performans durumu, yaĢam kalitesi ve hemodiyaliz tedavi-si ile iliĢkili stres düzeyinin değerlendirilmesi. HemĢirelikte AraĢtırma ve GeliĢtirme Dergisi 2010; 7(3):16-25.
• 17. Fassbinder T, Winkelmann E, Schneider J, Wendland J, Oliveria O. Functional capacity and quality of life in patients with chronic kid-ney disease in pre-dialytic treatment and on hemodialysis-A cross- sectional study. J Bras Nephrol 2015; 37(1):47-54. Nefroloji HemĢireliği Dergisi 2016 1. Sayı _______________________________________________________________________________________________ 32 18. Taillefer M, Dupuis G. Health-related quality of life models: systematic review of the litera-ture. Social Indicators Research 2003; 64:293-323.
• 19. Ferrans C, Zerwic J, Wilbur J, Larson J. Con-ceptual model of health-related quality of life. Journal of Nursing Scholarship2005; 37(4):336-342.
• 20. Joshi V. Quality of life in end stage renal dis-ease patients. World J of Nephrol 2014; (6)4:308-316.
• 21. Anees M, Malik M, Abbasi T, Nasir Z, Hus-sain Y, Ġbrahim M. Demographic factors af-fecting quality of life hemodialysis patients. Pak J Med Sci 2014; (30)5:1123-1127.
• 22. Rubio A, Asencio J, Raventos E, Francisko J. Review of studies on health quality of life in patients with advanced chronic kidney disease in Spain.Neprologia 2015; 35(1):92-109.
• 23. Sousa K, Kwok O. Putting Wilson and Cleary to the test :analysis of a HRQOL conceptual model using structural equation modeling. Quality of Life Research 2006; 15:725-737.
• 24. Yurtsever S, Bedük T. Hemodiyaliz Hastala-rında Yorgunluğun Değerlendirilmesi. HemĢi-relikte AraĢtırma GeliĢtirme Dergisi 2003; 2:3-12.
• 25. Özkan S, Durna Z, Demir T ve ark. KOAH ve Astım hastalarında fonksiyonel performans ve yaĢam kalitelerinin incelenmesi. Solunum 2007; 9(3):158-66.
• 26. Yeh M, Chen H, Liao Y, et al. Testing the functional status model in patients with chron-ic obstructive pulmonary disease. J Adv Nurs 2004; 48(4):342-50.
• 27. Gülseven B, Alpar ġE, ġenturan L, Papila R, Sabuncu N. Fonksiyonel performans envante-ri kısa formunun hemodiyaliz hastalarında güvenirliğine yönelik bir çalıĢma. Nefroloji HemĢireliği Dergisi Eylül-Aralık 2007- Ocak-Nisan 2008; 44-49.
• 28. Ferrans CE, Powers MJ. Scores For The Qual-ity Of Life Index (QLI) -Dialysis III Version (Çevirimiçi), http://www.uic.edu/orgs/qli/questionaires/pdf, Erişim Tarihi: 16 Şubat 2005.
• 29. Korkut Y. Ferrans ve Powers‟ın Diyaliz Has-taları Ġçin YaĢam Kalitesi Endeksinin Güve-nirlik ve Geçerlik ÇalıĢması, Nöropsikiyatri ArĢivi 2007; 44:14-8.
• 30. Aydemir Ö. Hastane anksiyete ve depresyon ölçeği türkçe formunun geçerlilik ve güveni-lirlik çalıĢması. Türk Psikiyatri Dergisi 1997; 8(4):280-287.
• 31. Weisbord SD, Fried LF, Arnold RM, Rotondi AJ, Fine MJ, Levenson DJ ve ark. Develop-ment of a symptom assessment instrument for chronic hemodialysis patients: The Dialysis Symptom Index. Journal of Pain and Symp-tom Management 2004; 27:226-240.
• 32. Williams AG, Crane P, Kring DL. Fatigue in African American women on hemodialysis. Nephrology Nursing Journal 34:610-614.
• 33. Letchmi S, Das S, Halim H, Zakariah F, Has-san H, Mat S ve ark. Fatigue experienced by patients receiving maintenance dialysis in he-modialysis units. Nursing and Health Sciences 2011; 13:60-64.
• 34. Bai Y, Lai L, Lee B, Chang Y, Chiou C. The impact of depression on fatigue in patients with hemodialysis: a correlational study. Jour-nal of Clinical Nursing 2015.doi:10.1111/jocn.12804,1-9. Nefroloji HemĢireliği Dergisi 2016 1. Sayı ____________________________________________________________________________________________
• 33
• 35. Kang GW, Lee IH, Ahn KS, Lee J, Ji Y, Woo J. Clinical and psychosocial factors predicting health-related quality of life in hemodialysis patients. Hemodial Int 2015; doi:10.1111/hdi.12271.
• 36. Kavanagh NT, SChiller B, Saxena AB, Tho-mas IC, Kurella M. Prevalence and correlates of functional dependence among maintenance dialysis patients. Hemodial Int 2015; doi:10.1111/hdi.12286.
• 37. Sağduyu A, Özdemir N. Hemodiyaliz Hastala-rında Ruhsal Sorunlar; YaĢam Kalitesi ve Yordayıcı Faktörler. Diyaliz Transplantasyon ve Yanık/Dialysis, Transplantation and Burns Ocak / January 2009; 20(1):1-9.
• 38. Khalil A, Abed M. Perceived social support is a partial mediator of the relationship between depressive symptoms and quality of life in patients receiving hemodialysis. Archives of Psychiatric Nursing 2014; 28:114-118.
• 39. Akyol Durmaz A. Hemodiyalize giren hastala-rın yaĢam kalitesinin saptanması ve bilgilendi-rici hemĢirelik yaklaĢımlarının yaĢam kalitesi-ne etkisi. EÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü,1992, Ġzmir.
• 40. Akyol Durmaz A, Karadakovan A. Hemodiya-lize giren hastaların yaĢam kalitesi ve öz-bakım gücü ile bunlar üzerine etkili değiĢken-lerin incelenmesi. Ege Tıp Dergisi 2002; 41(2):97-102.
• 41. Ho SE, Ho CC, Norshazwani N, Teoh KH, Ġsmail MS, Jaafar MZ, Das S. Perception of quality of life amongst end stage renal disease failure patients undergoing hemodialysis. Clin Ter 2013; 164(6):499-504.
• 42. TaĢçı S. Kronik Böbrek yetmezliği olan hasta-larda yaĢam kalitesi. Hacettepe Üniversitesi, Doktora tezi,1998, Ankara.
• 43. Bihl M.A, Ferrans CE & Powers MJ. Compar-ing stressors and quality of life of dialysis pa-tients. ANNA Journal 1988; 15:15-37